Πότε θα αρχίσει η επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία;
Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα αποτελούν για την Αγκυρα οι εξελίξεις στη Συρία: να καθήσει άπραγη να παρατηρεί τους κούρδους αντάρτες του ΡΚΚ να εξασφαλίζουν βάσεις στα συροτουρκικά σύνορα ή να αναλάβει στρατιωτική δράση εντός της Συρίας για να τους εμποδίσει;
Το πιθανότερο είναι ότι η Τουρκία θα το σκεφθεί πολύ καλά προτού αποφασίσει να επέμβει στρατιωτικά διότι οι επιπτώσεις του να δράσει μόνη της στη Συρία _ και όχι ως μέρος μιας διεθνούς στρατιωτικής επέμβασης _ θα ήταν πολύ σοβαρές. Θα έφθαναν, σε ένα ακραίο σενάριο, ως και σε μια έκρηξη συγκρούσεων στη χώρα, με τους Κούρδους να τραβούν από τη μια πλευρά και τους Αλεβίτες από την άλλη.
Οταν ξεκίνησε η εξέγερση στη Συρία, η Αγκυρα αρχικά απέφευγε να συγκρουστεί με το καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ. Οσο όμως επιδεινωνόταν η κατάσταση και αυξάνονταν οι νεκροί ανάμεσα στους αμάχους – σήμερα υπολογίζεται ότι 20.000 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους από τον Μάρτιο του 2011, όταν ξέσπασαν οι ταραχές -, η Τουρκία άρχισε να αλλάζει στάση.
Το καθοριστικό γεγονός συνέβη στη διάρκεια του περυσινού Ραμαζανιού: ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου επισκέφθηκε τη Δαμασκό για να ζητήσει από τον πρόεδρο Ασαντ να σταματήσει τη βίαιη πάταξη των εξεγερμένων ως ένδειξη σεβασμού προς τον ιερό μήνα των μουσουλμάνων. Ο Ασαντ όχι μόνο αγνόησε την παράκληση του Νταβούτογλου αλλά έστειλε και τα τανκς του στην πόλη Χάμα, όπου εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση εναντίον αμάχων.
Τον τελευταίο χρόνο η Τουρκία επέλεξε να υποστηρίξει τη συριακή αντιπολίτευση: παρέχει ασφαλές καταφύγιο στα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου της Συρίας (της μεγαλύτερης οργάνωσης της εξόριστης αντιπολίτευσης), φιλοξενεί σύρους πρόσφυγες στο έδαφός της (πλησιάζουν τις 50.000 σήμερα) και εξοπλίζει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, ο οποίος πολεμά τις δυνάμεις του Ασαντ.
Ως απάντηση ο Ασαντ επέτρεψε στο ΡΚΚ να επανεγκαθιδρύσει τη βάση του στη Βόρεια Συρία, κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία, προκειμένου να αποκτήσει ένα χαρτί με το οποίο να μπορεί να πιέζει την Αγκυρα. Υπενθυμίζουμε ότι ο Χαφέζ αλ Ασαντ, πατέρας του σημερινού προέδρου, φιλοξενούσε στη Δαμασκό τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν ώσπου η Τουρκία τού έτριξε τα δόντια στα τέλη του 1998 και ο ηγέτης του ΡΚΚ απελάθηκε από τη Συρία (για να αναζητήσει καταφύγιο σε άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα, πράγμα που οδήγησε στη σύλληψή του από τούρκους πράκτορες στην ελληνική πρεσβεία του Ναϊρόμπι λίγους μήνες αργότερα).
Τους τελευταίους μήνες εντάθηκε η δραστηριότητα του ΡΚΚ εντός της Συρίας, σε βαθμό που η κουρδική οργάνωση μετέφερε τη βάση της από το Καντίλ στα ιρανοϊρακινά σύνορα, όπου έδρευε την τελευταία δεκαετία, στη Βόρεια Συρία. Οσο για τους Κούρδους της Συρίας, οι περισσότεροι δεν εμπιστεύονται την Τουρκία και πολλοί υποστηρίζουν το ΡΚΚ.
Λόγω όλων αυτών οι Τούρκοι βιώνουν σήμερα ένα εφιαλτικό dejà vu: στο παρελθόν το ΡΚΚ χρησιμοποιούσε βάσεις εντός του κουρδικού Βορείου Ιράκ για να εξαπολύει επιθέσεις εναντίον της Τουρκίας, στην άλλη πλευρά των συνόρων.
Ο μεγαλύτερος φόβος της Τουρκίας σήμερα είναι ότι οι Κούρδοι του Ιράκ, που απολαμβάνουν ένα καθεστώς αυτονομίας, θα συνεργαστούν με τους Κούρδους της Συρίας με στόχο να προσαρτήσουν κομμάτια της Τουρκίας και του Ιράν για να σχηματίσουν ένα μεγάλο Κουρδιστάν. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Τούρκοι μπορεί να έχουν παραδεχθεί πλέον την ύπαρξη των Κούρδων, την οποία ως πρόσφατα αρνούνταν, ο όρος όμως «Κουρδιστάν» αποτελεί ακόμη ταμπού.
Τα σύνορα ανάμεσα στην Τουρκία και στη Συρία έχουν μήκος 900 χλμ. Οι Κούρδοι ζουν και στις δύο πλευρές, σε ένα τμήμα 300-400 χλμ. και έχουν στενές πολιτικές, οικονομικές και οικογενειακές σχέσεις. Σήμερα τα σύνορα από την πλευρά της Συρίας έχουν γίνει ξέφραγο αμπέλι και δεν ελέγχονται καθόλου από τη Δαμασκό. Ο Ασαντ συγκέντρωσε τις δυνάμεις του στην πρωτεύουσα για να υπερασπιστούν τον ίδιο και το καθεστώς του και άφησε τα σύνορα στο έλεος των κούρδων ανταρτών που πραγματοποιούν όλο και περισσότερες επιθέσεις εναντίον του τουρκικού στρατού.
Η Αγκυρα χρησιμοποιεί όποιον δίαυλο διαθέτει για να διαμηνύσει στους Κούρδους της Συρίας να επικεντρωθούν στην ανατροπή του Ασαντ. Παράλληλα ο (σουνίτης) τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιθυμεί να δείξει ότι δεν μένει με σταυρωμένα χέρια όταν η σουνιτική πλειοψηφία σφαγιάζεται από την αλεβιτική μειονότητα που κυβερνά τη Συρία. Ο Ερντογάν σκοπεύει να γίνει ο πρώτος πρόεδρος της Τουρκίας που θα εκλεγεί απευθείας από τον λαό το 2013 ή το 2014, όπως επιτρέπει η πρόσφατη αναθεώρηση του Συντάγματος που έβαλε ένα τέλος στην εκλογή του προέδρου από τη Βουλή. Είναι εύλογο λοιπόν γιατί δεν μπορεί να δείξει ανεκτικότητα ούτε στο ΡΚΚ ούτε στον Ασαντ.
Αν όμως ο τούρκος πρωθυπουργός αποφασίσει να εισβάλει στη Συρία για να σχηματίσει μια νεκρή ζώνη κατά μήκος των συνόρων την οποία θα καθαρίσει ο τουρκικός στρατός από τους αντάρτες του ΡΚΚ, κινδυνεύει να πυροδοτήσει σοβαρές εντάσεις εντός της Τουρκίας. Μεγάλο πρόβλημα αποτελούν οι Αλεβίτες, μειονότητα την οποία καταπιέζει η σουνιτική τουρκική κυβέρνηση. Ο κίνδυνος γίνεται ακόμη μεγαλύτερος όσο η διαμάχη στη Συρία παίρνει τον χαρακτήρα «Σουνίτες εναντίον Αλεβιτών». Οι τούρκοι Αλεβίτες αισθάνονται κοντά στους Αλεβίτες της Συρίας και ενδέχεται να αντιταχθούν σθεναρά σε μια επέμβαση εναντίον του (Αλεβίτη) Ασαντ την οποία θα αποφασίσει το κόμμα ΑΚΡ του Ερντογάν, το οποίο δεν έχει καμία απήχηση στους Αλεβίτες.
Δεν είναι τυχαίο που ενώσεις τούρκων Αλεβιτών στην Ευρώπη υψώνουν όλο και περισσότερο τη φωνή τους τελευταίως κατηγορώντας τον Ερντογάν ότι «οδεύει σταδιακά προς έναν εμφύλιο πόλεμο».
Το πιθανότερο είναι ότι η Αγκυρα δεν θα εισβάλει στη Συρία αν δεν εξασφαλίσει προηγουμένως υποστήριξη από τη διεθνή κοινότητα. Και σε κάθε περίπτωση η στρατιωτική επέμβαση θα περιοριστεί στη Βόρεια Συρία, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία.
Πότε θα αρχίσει η επέμβαση της Τουρκίας στη Συρία;
- Οταν λάβει έγκριση από τη Βουλή. Για να σταλεί ο στρατός πέραν των συνόρων απαιτείται η θετική ψήφος 276 βουλευτών επί συνόλου 550, πράγμα εύκολο, αφού το κυβερνών ΑΚΡ κατέχει 327 έδρες.
- Οταν η Ρωσία αλλάξει στάση. Μέχρι στιγμής η Μόσχα μπλοκάρει κάθε διεθνή δράση εναντίον της Συρίας. Η Αγκυρα δεν έχει καμία διάθεση να έρθει σε έντονη αντιπαράθεση με τη Ρωσία, από την οποία προμηθεύεται περισσότερο από το 50% των αναγκών της σε φυσικό αέριο.
- Οταν εξασφαλίσει την υποστήριξη των Αράβων. Ο Ερντογάν προσέγγισε τους Αραβες την τελευταία δεκαετία. Αν ο Αραβικός Σύνδεσμος και κυρίως το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (η Αγκυρα έχει ιδιαίτερα καλές σχέσεις με ορισμένα μέλη του, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ) υποστηρίξουν μια στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, τα χέρια του Ερντογάν θα είναι πιο λυμένα.
- Οταν κλείσει το τουρκικό προξενείο στο Αλέπο. Η Τουρκία έκλεισε την πρεσβεία της στη Δαμασκό τον Μάρτιο. Αν αποφασίσει να κάνει το ίδιο με το προξενείο στο Αλέπο, ίσως να σημαίνει ότι επιθυμεί να προστατεύσει τους διπλωμάτες της από τυχόν αντίποινα σε περίπτωση εισβολής του τουρκικού στρατού στη Συρία. Στις 18 Ιουλίου η Αγκυρα ανακάλεσε τους διπλωμάτες της από το Αλέπο αλλά άφησε το προξενείο ανοιχτό με προσωπικό ασφαλείας.
- Οταν ο τουρκικός στρατός πραγματοποιήσει ασκήσεις στα σύνορα με τη Συρία. Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να θεωρηθούν προάγγελος στρατιωτικής επέμβασης αλλά μπορούν να θεωρηθούν και αποτρεπτικό εργαλείο (το 1998 η Αγκυρα έπεισε τη Δαμασκό να απελάσει τον Οτσαλάν πραγματοποιώντας μια τεράστια στρατιωτική άσκηση στα σύνορα).
- Οταν τελειώσει το Ραμαζάνι. Μέλη της τουρκικής κυβέρνησης επικρίνουν επανειλημμένως τον Ασαντ επειδή οι δυνάμεις του συνεχίζουν τον ανελέητο πόλεμο στη διάρκεια του Ραμαζανιού, γι’ αυτό είναι απίθανο να κάνει το ίδιο και η Τουρκία πριν από το τέλος του ιερού μήνα στις 18 Αυγούστου.
Κομέρτ Αλέβ, η φωνή των Αλεβιτών «Η Αγκυρα δεν είναι αρκετά δυνατή για να επέμβει» «Αποφασίσαμε να υψώσουμε τώρα τη φωνή μας στην Ευρώπη επειδή αυξηθήκαμε σε αριθμό – ένα εκατομμύριο Αλεβίτες ζουν σήμερα σε 14 ευρωπαϊκές χώρες»
λέει στο «Βήμα» η Κομέρτ Αλέβ, γενική γραμματέας της Ομοσπονδίας Αλεβιτών Γαλλίας (FUAF). «Πολλοί είμαστε δεύτερης γενιάς, έχουμε κάνει καλές σπουδές και συνειδητοποιήσαμε ότι ήρθε ο χρόνος να κάνουμε γνωστή στην κοινή γνώμη την κοινότητά μας και την πίστη μας και να υποστηρίξουμε τους Αλεβίτες της Τουρκίας».
Η κυρία Αλέβ, η οποία διδάσκει Δίκαιο στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, λέει ότι την τελευταία δεκαετία, στη διάρκεια της διακυβέρνησης Ερντογάν, οι Αλεβίτες της Τουρκίας γίνονται όλο και περισσότερο θύματα διακρίσεων. Η ισλαμιστική κυβέρνηση της Αγκυρας, καταγγέλλει η FUAF, προσπαθεί να επιβάλει την πολιτική της «μιας φυλής, μιας θρησκείας, μιας γλώσσας» στην οποία δεν χωράει κανείς εκτός από τους σουνίτες.
«Οι Αλεβίτες αντιμετωπίζονται με καχυποψία» λέει η κυρία Αλέβ. «Είμαστε 25 εκατομμύρια στην Τουρκία και στα τόσα χρόνια του τουρκικού κράτους δεν έχουμε εκλέξει ούτε έναν πρόεδρο. Αλεβίτης δεν έχει αναλάβει ποτέ ένα σημαντικό υπουργείο ούτε έχει υπάρξει πρύτανης μεγάλου πανεπιστημίου. Αν ανοίξετε ένα τουρκικό λεξικό, θα δείτε ότι απουσιάζει τελείως ο όρος “Αλεβίτης”. Εδώ στο Στρασβούργο έχουμε δυο-τρεις αλεβιτικούς θρησκευτικούς χώρους λατρείας – “Cem Evi” τους αποκαλούμε, δεν είναι τζαμιά – ενώ στην Τουρκία δεν επιτρέπονται. Ζητάμε από το τουρκικό κράτος να αναγνωρίσει την πίστη μας».
Εξηγεί ότι στους Αλεβίτες, σε αντίθεση με τους σουνίτες, οι γυναίκες είναι ίσες με τους άντρες. Στους αλεβιτικούς χώρους λατρείας άντρες και γυναίκες προσεύχονται μαζί – και όχι χωριστά, όπως στα τζαμιά -, ενώ οι Αλεβίτες δεν τηρούν το Ραμαζάνι και δεν έχουν ως υποχρεωτικό το προσκύνημα στη Μέκκα. Προσθέτει ότι στον μήνα του Ραμαζανιού – που εφέτος διαρκεί ως τις 18 Αυγούστου – οι Αλεβίτες της Τουρκίας την έχουν άσχημα και αναγκάζονται να τρώνε και να πίνουν κρυφά μέσα στην ημέρα όσο οι σουνίτες νηστεύουν. Λέει ότι στη Μαλάτεια της Νοτιοανατολικής Τουρκίας μια οικογένεια Αλεβιτών έπεσε θύμα επίθεσης την περασμένη εβδομάδα επειδή δεν τηρούσε τη νηστεία του Ραμαζανιού.
«Εχουμε πολλές ομοιότητες με τους Αλεβίτες της Συρίας αλλά δεν είμαστε πανομοιότυποι» προσθέτει. «Στη Συρία οι άντρες Αλεβίτες προσεύχονται χωριστά από τις γυναίκες και μερικοί ακολουθούν το Ραμαζάνι. Οι Αλεβίτες είναι παραδοσιακά αριστεροί. Στην Τουρκία πάντα υποστηρίζαμε τους λαούς που υπέφεραν – τους Αρμενίους, τους Κούρδους. Σήμερα είμαστε κατά των ενεργειών ανάμεσα στο ΡΚΚ και στην Τουρκία. Στη Συρία – τη μοναδική χώρα που κυβερνάται από Αλεβίτη – οι Αλεβίτες είναι πρώτα Σύροι αλλά αισθάνονται μεγάλη εγγύτητα με τους σιίτες».
Η κυρία Αλέβ τονίζει ότι οι Αλεβίτες ζητούν την «αποϊσλαμοποίηση της Τουρκίας» ώστε να δημιουργηθεί μια χώρα στην οποία δεν θα έχουν σημασία τα χαρακτηριστικά κάθε κοινότητας αλλά «θα είναι όλοι ίσοι». Θεωρεί ότι «οι Αλεβίτες αποτελούν εμπόδιο στα σχέδια του Ερντογάν για την ισλαμοποίηση της Τουρκίας, στα οποία έχει την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας. Οι ΗΠΑ κρατούν τα μάτια κλειστά όσο ικανοποιούνται τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή. Ο Ερντογάν άλλαξε στάση απέναντι στη Δαμασκό διότι δεν τον συμφέρει μια γειτονική χώρα να κυβερνάται από Αλεβίτη».
Ρωτάμε την κυρία Αλέβ αν η απήχηση της εκστρατείας της FUAF για τα δικαιώματα των Αλεβιτών της Τουρκίας περιορίζεται επειδή συμπίπτει χρονικά με τον καταιγισμό ειδήσεων για σφαγές αμάχων από το αλεβιτικό καθεστώς της Συρίας. «Προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχει μια στρατηγική για την ανατροπή του Μπασάρ αλ Ασαντ, καθώς και ευρύτερα γεωπολιτικά παιχνίδια στην περιοχή» απαντά. «Από την άλλη πλευρά, η Συρία είναι μια γειτονική χώρα. Οποια και αν είναι τα θύματα του πολέμου εκεί, πρέπει να τα υποστηρίξουμε. Επιμένω όμως ότι το θέμα είναι γεωπολιτικό: αναμειγνύονται το Ιράν, οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία».
Τη ρωτάμε επίσης αν θεωρεί πιθανό να εισβάλει η Τουρκία στη Συρία. «Η προσωπική μου άποψη είναι ότι ο Ερντογάν φοβάται τους Κούρδους. Το πρόβλημά του δεν είναι ο Μπασάρ αλ Ασαντ. Αλλωστε η Τουρκία δεν είναι αρκετά δυνατή για να επέμβει στη Συρία διότι θα βρει απέναντί της το Ιράν και τη Ρωσία που υποστηρίζουν τη Δαμασκό. Μια επέμβαση στη Συρία θα είχε πολλές επιπτώσεις στην Τουρκία, η οποία αποτελείται από πολλά διαφορετικά στοιχεία και θα κινδύνευε ακόμη και με διάσπαση. Ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε να επέμβει στη Συρία παρά μόνο αν επετίθεντο μαζί του και οι ΗΠΑ. Δεν υπάρχει άμεση διένεξη ανάμεσα στις δύο χώρες. Ποιο κίνητρο θα επικαλούνταν ο Ερντογάν;» αναρωτιέται.
Κλείνοντας την τηλεφωνική μας συνέντευξη η κυρία Αλέβ επαναλαμβάνει ότι «ο στόχος της FUAF δεν είναι να δημιουργήσει εντάσεις. Ο Ερντογάν αρνείται την ύπαρξη της αλεβιτικής ταυτότητας και εμείς απλώς επιδιώκουμε οι Αλεβίτες να αποκτήσουν πραγματικά ισότιμο καθεστώς. Η κοινότητά μας είναι αόρατη στην Τουρκία. Στο ολοκληρωτικό ισλαμιστικό μοντέλο που θέλει να εφαρμόσει ο Ερντογάν στη χώρα οι Αλεβίτες δεν έχουν θέση».
