Ο όγκος των εκκρεμών φοιτητικών δανείων στις ΗΠΑ ξεπέρασε το 1 τρισ. δολ. ενώ το μέσο ποσό που οφείλεται από νέους πτυχιούχους ξεπέρασε τις 25.000 δολ.

Αν υπάρχει ένα σημείο στο οποίο όλοι οι οικονομολόγοι συμφωνούν είναι ότι όλες οι «φούσκες» στις αγορές είναι καταδικασμένες να σπάσουν. Γι’ αυτό και η σημερινή εικόνα της αγοράς φοιτητικών δανείων έχει αρχίσει να ανησυχεί μια μερίδα οικονομικών αναλυτών ώστε να τη συγκρίνουν ακόμα και με τη «φούσκα-τέρας» στα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου -τα περίφημα subprimes- από την οποία ξεκίνησε το ολέθριο ντόμινο της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης.

Πρόσφατα, ο όγκος των εκκρεμών φοιτητικών δανείων στις ΗΠΑ ξεπέρασε το αστρονομικό ποσό του 1 τρισ. δολαρίων! Ακόμα πιο ανησυχητικό ορόσημο, ωστόσο, θεωρείται κάτι άλλο: το ότι το μέσο μεμονωμένο ποσό που οφείλεται από νέους πτυχιούχους κολεγίων στις ΗΠΑ ξεπέρασε τις 25.000 δολάρια.

Προειδοποίηση
«Με το κόστος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να αυξάνεται πολύ ταχύτερα από τον πληθωρισμό, η κατάσταση κινδυνεύει να εξελιχθεί τάχιστα σε μια νέα καταβόθρα ανάλογη με εκείνη των στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου», προειδοποιεί ο Μάρτιν Χάτσινσον, επικεφαλής επενδυτικής στρατηγικής του αμερικανικού οίκου Money Morning.

Ακριβώς όπως στα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου, το πρόβλημα έγκειται στο ότι άνθρωποι περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων που πιάστηκαν κορόιδα από ανεύθυνους μεσίτες δανείων, αναλαμβάνουν υπερβολικά σε σχέση με τις δυνατότητές τους χρέος.

Ωστόσο, υπάρχει μια πολύ ουσιώδης διαφορά. Τα φοιτητικά δάνεια στις ΗΠΑ είναι εγγυημένα από την κυβέρνηση και δεν μπορούν να ακυρωθούν μέσω μιας πτώχευσης του οφειλέτη. Ως εκ τούτου, οι επιβαρύνσεις που απορρέουν από τυχόν μη εξυπηρετούμενα φοιτητικά δάνεια θα πρέπει να καταβληθούν από κρατικούς πόρους, επιβαρύνοντας το ήδη τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ.

Κόστος εκπαίδευσης
Στις ΗΠΑ το κόστος της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα υψηλό και η τυπική δικαιολογία που το συνοδεύει είναι απλή:

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να διατηρούν ένα εκπαιδευτικό προβάδισμα, προκειμένου οι μισθοί των Αμερικανών να παραμένουν υψηλότεροι από εκείνους των ανταγωνιστών της.

Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία ο «χρυσός» αυτός κανόνας της εκπαιδευτικής υπεροχής ως ανταγωνιστικό ?κι επομένως μισθολογικό- πλεονέκτημα έχει αλλοιωθεί από μεγάλες στρεβλώσεις στην καρδιά του εκπαιδευτικού συστήματος των ΗΠΑ, ως συνέπεια της ανεξέλεγκτης παροχής φοιτητικών δανείων.

«Καθώς η ζήτηση για εκπαίδευση στα αμερικανικά κολέγια αυξάνεται, η αποτελεσματικότητα των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών μειώνεται», υποστηρίζει ο Μάρτιν Χάτσινσον, τονίζοντας ότι εδώ και πολλά χρόνια τα δίδακτρα αυξάνονται πολύ πιο γρήγορα από το μέσο πληθωρισμό στις ΗΠΑ.

Την τελευταία δεκαετία η χρηματοδότηση έχει γίνει πιο άμεσα διαθέσιμη στο γενικό πληθυσμό, ακόμα και μετά τη μεγάλη πιστωτική κρίση του 2008. Ως εκ τούτου έχει μειωθεί η οικονομική πίεση των ανωτάτων σχολών, καθώς οι σπουδαστές τους σήμερα πληρώνουν τις σπουδές τους εργαζόμενοι σε θέσεις μερικής απασχόλησης ή μέσω των ταμειακών ροών των γονιών τους.

Αυτό είχε ως συνέπεια μια ακόμα μεγάλη στρέβλωση: τις αμοιβές των διοικητών στα κολέγια. Σύμφωνα με τους New York Times, στη δεκαετία μεταξύ των εκπαιδευτικών ετών 1999-2000 και 2009-10, η μέση αποζημίωση των προέδρων κολεγίων στα 50 πλουσιότερα πανεπιστήμια των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 75%, στα 876.792 δολάρια, ενώ η μέση αμοιβή τους για τα εκπαιδευτικά τους καθήκοντα αυξήθηκε μόνο κατά 14%, σε 179.970 δολάρια.

Την ίδια δεκαετία, το κόστος των διδάκτρων αυξήθηκε κατά 65%, ποσοστό υπερδιπλάσιο σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό αύξησης του πληθωρισμού (31%).

«Θαμμένοι» στο χρέος
Η «φούσκα» είχε αρχίσει ήδη να διαμορφώνεται κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Τζορτζ Μπους, η οποία συνέπεσε με την πολιτική ιστορικά χαμηλών επιτοκίων που ακολούθησε η αμερικανική κεντρική τράπεζα (Fed) και με την απορρύθμιση του χρηματοοικονομικού κλάδου που είχε ως συνέπεια την απώλεια κάθε έννοιας ελέγχου στη χορήγηση δανείων, όπως αποδείχθηκε στην περίπτωση των subprimes.

Ωστόσο, η «φούσκα» διογκώθηκε ακόμα περισσότερο μετά το 2009, όταν υπό την απειλή της μεγάλης πιστωτικής κρίσης κρατικοποιήθηκαν τα περισσότερα προγράμματα φοιτητικών δανείων, διασφαλίζοντας την εγγύηση της αμερικανικής κυβέρνησης για τα περισσότερα δάνεια των σπουδαστών. Αυτό έγινε εν μέρει για να αντιρροπιστεί, μεσούσης της ύφεσης -τότε- στις ΗΠΑ, η ισχύς του νόμου του 2005 περί πτωχεύσεων, ο οποίος επιτρέπει στους καταναλωτές να απαλλαγούν από όλα τα χρέη τους μέσω πτώχευσης, εκτός από τα φοιτητικά δάνεια.

Η εξέλιξη αυτή αφαίρεσε εντελώς τους κινδύνους παροχής φοιτητικών δανείων από τις τράπεζες και ενθάρρυνε ένα κερδοσκοπικό όργιο από πάσης φύσεως κολέγια με την εγγύηση του κράτους. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Γέρασαν και ακόμη χρωστούν
Σε δημοσίευμά της αυτήν την εβδομάδα η εφημερίδα Washington Post αναφέρει ότι οι Αμερικανοί 60 ετών και άνω οφείλουν ακόμα 36 δισ. δολάρια για τα φοιτητικά δάνεια της νιότης τους. Έδωσε μάλιστα ένα θλιβερό παράδειγμα μιας 58χρονης Αμερικανίδας που είχε δανειστεί 21.000 δολάρια για να χρηματοδοτήσει ένα μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην κλινική ψυχολογία στο τέλος της δεκαετίας του 1980. Η τελευταία δεν είχε ποτέ τη δυνατότητα να κερδίσει περισσότερα από 25.000 δολάρια ετησίως και τώρα της έχει απομείνει ανεξόφλητο χρέος από το φοιτητικό της δάνειο ύψους 54.000 δολαρίων.

«Αν οι κρατικές εγγυήσεις για επισφαλή φοιτητικά δάνεια διατηρηθούν, ο όγκος των δανείων που αδίστακτοι δανειστές θα πωλούν σε αφελείς φοιτητές θα συνεχίσει να αυξάνεται ραγδαία», τονίζει ο κ. Χάτσινσον.

Αυτό, προσθέτει, θα ωθήσει ακόμα υψηλότερα το κόστος των διδάκτρων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των ΗΠΑ, συντηρώντας και γιγαντώνοντας έναν αυτοτροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο. Μέχρι τη στιγμή της αναπόφευκτης κατάρρευσης, όπως απέδειξε με πολύ υψηλό τίμημα όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά για ολόκληρο τον πλανήτη, η εξέλιξη της «φούσκας» στα στεγαστικά δάνεια.

Του Γιώργου Ι. Μαύρου
gmavros@pegasus.gr