Μετά από σχεδόν 60 χρόνια σεισμικής αδράνειας στην καλντέρα της Σαντορίνης, το ηφαίστειο ξύπνησε και πάλι τον Ιανουάριο του 2011 και παραμορφώνεται με γρήγορο ρυθμό.
Αυτό αναφέρει μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης “Geophysical Research Letters”, υπό τον καθηγητή Αντριου Νιούμαν της Σχολής Γεωεπιστημών του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Τζόρτζια (Georgia Tech), ο οποίος από το 2006 έχει εγκαταστήσει πάνω από 20 σταθμούς (αισθητήρες) GPS στη Σαντορίνη.
Στην εν λόγω μελέτη συμμετέχουν συνολικά 11 επιστήμονες μαζί με τον κ. Νιούμαν, ανάμεσά τους και Έλληνες όπως ο Στάθης Στείρος του Εργαστηρίου Γεωδαισίας του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του πανεπιστημίου Πατρών.
Η παραμόρφωση του ηφαιστείου απεικονίζεται σε μια σειρά 19 ερευνών ενώ φαίνεται και από τους σταθμούς που έχουν εγκαταστήσει εκεί.
“Ήδη έχει “ξεράσει” μάγμα 14 εκατομμυρίων κυβικών, ικανό να γεμίσει μια σφαίρα διαμέτρου όσο τρία ποδοσφαιρικά γήπεδα”, αναφέρεται στην μελέτη υπό τον τίτλο Recent Geodetic Unrest at Santorini Caldera.
Σύμφωνα με τον κ. Νιούμαν η ηφαιστειακή καλντέρα στη Σαντορίνη δείχνει σημάδια έντονης κινητικότητας και οι μετρήσεις, που έγιναν σε συνεργασία με τον Στάθη Στείρο, δείχνουν ότι το έδαφος γύρω από την καλντέρα επεκτείνεται αργά προς τα έξω.
“Από τότε (Ιανουάριος 2011), τα όργανά μας στο βόρειο τμήμα του νησιού έχουν μετακινηθεί πλαγίως κατά πέντε έως εννέα εκατοστά. Ο θάλαμος μάγματος του ηφαιστείου γεμίζει και παρατηρούμε στενά αυτήν τη δραστηριότητα”, δήλωσε ο Νιούμαν, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του πανεπιστημίου του και με το “Live Science”.
Ο Αμερικανός επιστήμονας εκφράζει την αβεβαιότητά του κατά πόσον κάτι τέτοιο θα μπορούσε να σημαίνει ότι επίκειται έκρηξη, καθώς, όπως επισημαίνει, είναι περιορισμένες διεθνώς οι παρατηρήσεις τέτοιας δραστηριότητας σε αυτά τα είδη ηφαιστείου. Στην πραγματικότητα, πάντως, όπως υπογραμμίζει, παρόμοιες καλντέρες σε άλλα μέρη της Γης έχουν στο παρελθόν δείξει ανάλογη δραστηριότητα, χωρίς να εκραγούν.
Σύμφωνα με παλαιότερες έρευνες, σχεδόν στο 90% των περιπτώσεων τέτοιων υπόγειων κινήσεων του μάγματος δεν καταλήγουν σε έκρηξη του ηφαιστείου, γι’ αυτό κατά τον Νιούμαν δεν είναι πιθανό να συμβεί έκρηξη στη Σαντορίνη. Όπως αναφέρει, σε μια παρεμφερή περίπτωση, η καλντέρα Λονγκ Βάλεϊ στην Καλιφόρνια άρχισε να παραμορφώνεται το 1980, μετά ησύχασε έως το 1989, ενώ επανέλαβε τον κύκλο ενεργοποίησης- ηρεμίας το 1997 και το 2002, χωρίς να έχει υπάρξει καμία έκρηξη μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Αμερικανού γεωφυσικού, ο θάλαμος του μάγματος του ηφαιστείου της Σαντορίνης έχει διογκωθεί κατά περίπου 14 εκατομμύρια κυβικά μέτρα από πέρυσι τον Ιανουάριο. Αυτό σημαίνει, όπως εκτιμά, ότι αρκετό μάγμα έχει πλέον συσσωρευτεί στον υποθαλάσσιο θάλαμο, το οποίο θα μπορούσε να γεμίσει μια σφαίρα διαμέτρου μήκους τριών ποδοσφαιρικών γηπέδων.
Μη πιθανή μια έκρηξη
Αν πάντως συνέβαινε το ηφαίστειο να εκραγεί κάποια στιγμή, κατά τον Άντριου Νιούμαν, το φαινόμενο θα ήταν συγκρίσιμο με ό,τι έχει συμβεί κατά τα τελευταία 450 χρόνια και όχι με την τρομακτική έκρηξη, η οποία εκτιμάται ότι έλαβε το χώρα το 1650 πΧ. Η έκρηξη εκείνη, αφού νέκρωσε την πόλη του Ακρωτηρίου, θάβοντάς την κάτω από 20 μέτρα στάχτης, πιθανώς προκάλεσε στη συνέχεια και την πτώση του μινωικού πολιτισμού, ενώ μερικοί έφθασαν να ταυτίσουν το συμβάν με την εξαφάνιση της αρχαίας Ατλαντίδος.
Κατά τον Αμερικανό καθηγητή, μια παρόμοια κολοσσιαία έκρηξη δεν αναμένεται να επαναληφθεί σύντομα, καθώς αφενός συμβαίνει μία φορά κάθε 100.000 χρόνια και αφετέρου γιατί σήμερα το “φούσκωμα” του μαγματικού θαλάμου είναι λιγότερο από το 1% αυτού που εκτιμάται ότι είχε υπάρξει τότε.
“Θα μπορούσε πάντως (μια πιθανή έκρηξη) να είναι επικίνδυνη. Αν η καλντέρα εκραγεί υποθαλάσσια, ίσως προκαλέσει τοπικά κύματα τσουνάμι και επηρεάσει την κίνηση των σκαφών και των κρουαζιερόπλοιων μέσα στην καλντέρα. Οι σεισμοί θα μπορούσαν να προξενήσουν ζημιές σε σπίτια και να προκαλέσουν κατολισθήσεις στις πλαγιές (της καλντέρας)”, σύμφωνα με τον Άντριου Νιούμαν, ο οποίος επίσης σημείωσε όμως ότι ακόμα κι αν η καλντέρα δεν εκραγεί, η αργή μετακίνηση (παραμόρφωσή της) μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για σεισμούς και κατολισθήσεις. “Δεν χρειάζεται μια έκρηξη ηφαιστείου για να προκληθούν κατολισθήσεις λόγω σεισμών”, ανέφερε.
Όσον αφορά το πόσο χρόνο μπορεί να συνεχιστεί αυτή η παραμόρφωση του εδάφους γύρω από την καλντέρα, ανέφερε ότι αυτό είναι άγνωστο, αλλά θα μπορούσε το φαινόμενο να κρατήσει ακόμα και για χρόνια ή δεκαετίες, πιθανώς με εναλλαγές μεταξύ φάσεων δραστηριότητας και ηρεμίας. Αν και δεν συντρέχει λόγος για ανησυχία, όπως τόνισε, η ανήσυχη καλντέρα είναι σημαντικό να παρακολουθείται στενά από τους επιστήμονες.
Η καλντέρα της Σαντορίνης “είναι μια από τις πολύ λίγες πραγματικά μεγάλες ηφαιστειακές καλντέρες. Έτσι, οποιαδήποτε πληροφορία συλλέγουμε από τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα σε αυτήν, αυξάνει σημαντικά τις γνώσεις μας σχετικά με το πώς αυτά τα συστήματα εξελίσσονται”, σημείωσε ο Άντριου Νιούμαν.
