Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες αποτελεί ακόμη και σήμερα ο νόμος 4014 για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων. Πρόκειται για μια ρύθμιση διάτρητη, με πολλά κενά, η οποία συντάχθηκε με προχειρότητα, για καθαρά εισπρακτικούς λόγους και όχι για να επιλύσει περιβαλλοντικά, χωροταξικά ή πολεοδομικά προβλήματα.

Ετσι σήμερα χιλιάδες πολίτες οι οποίοι έχουν ενταχθεί στη ρύθμιση βρίσκονται εκτεθειμένοι, ενώ την ίδια ώρα το νομοθέτημα που παρουσιάστηκε ως «μαγική λύση» για την εξαφάνιση των παράνομων κτισμάτων δεν κατάφερε να αποτρέψει τη δημιουργία νέας γενιάς αυθαιρέτων. Αντίθετα, με τροπολογία της τελευταίας στιγμής διευκολύνεται η «τακτοποίηση» κτισμάτων τα οποία, όπως καταγγέλλουν μηχανικοί, κτίζονται αυτή τη στιγμή παρανόμως σε όλη τη χώρα. Το υπουργείο Περιβάλλοντος επιχειρεί τους τελευταίους τέσσερις μήνες, χωρίς μεγάλη επιτυχία, να απαλείψει τις… γκρίζες ζώνες του νόμου.

Εχει εκδώσει ερμηνευτικές εγκυκλίους, έχει απαντήσει – με τη μορφή ανακοινώσεων, οι οποίες δεν έχουν νομικά καμία δεσμευτική ισχύ – σε 119 απορίες που προέκυψαν κατά την εφαρμογή του νόμου και καταθέτει με καταιγιστικό ρυθμό δεκάδες τροπολογίες.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας κ. Νίκος Ζυγούρης, πλήθος ερωτήματα μηχανικών εξακολουθούν «με ευθύνη του ΥΠΕΚΑ, να μένουν αναπάντητα». «Το Βήμα» επιχειρεί σήμερα να απαντήσει σε ορισμένα από αυτά.

1. Οσοι «τακτοποίησαν» αυθαίρετο έχουν το κεφάλι τους ήσυχο;
Χιλιάδες πολίτες οι οποίοι έχουν υπαχθεί στη ρύθμιση για τα αυθαίρετα (4014/2011) και έχουν αποπληρώσει το σύνολο του προστίμου βρίσκονται στον αέρα. Εκτεθειμένοι είναι και όσοι βρίσκονται στα πρώτα στάδια της διαδικασίας, όπως και οι μηχανικοί οι οποίοι έχουν αναλάβει τη διεκπεραίωση των υποθέσεων. Και αυτό διότι για να προχωρήσει η διαδικασία έχουν κάνει δήλωση (όπως απαιτεί ο νόμος) ότι έχουν όλα τα απαιτούμενα στοιχεία, η οποία ωστόσο είναι ψευδής, αφού εδώ και τέσσερις μήνες το δελτίο δομικής τρωτότητας, το οποίο είναι υποχρεωτικό από τον νόμο για την τακτοποίηση των αυθαίρετων κτισμάτων, δεν έχει εκδοθεί από το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ).

2. Κινδυνεύει να κριθεί αντισυνταγματικός ο νόμος;
Εν αμφιβόλω κινδυνεύει να τεθεί η ρύθμιση για τα αυθαίρετα, αλλά και εκείνη των ημιυπαιθρίων – και όσοι χώροι έχουν ενταχθεί στις δύο ρυθμίσεις -, αν τελικά υλοποιηθεί η απόφαση να διοχετευθεί το 95% των πόρων του Πράσινου Ταμείου στον κρατικό προϋπολογισμό. Στην περίπτωση που μετακινηθούν χρήματα από το Πράσινο Ταμείο στην «τρύπα» του χρέους αντί να διατεθούν για την εξισορρόπηση του ελλείμματος γης και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής βλάβης από τα αυθαίρετα κτίσματα «οι δύο ρυθμίσεις αυθαιρέτων και ημιυπαιθρίων συνταγματικά είναι στον αέρα», καταγγέλλει ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) κ. Χρήστος Σπίρτζης.

3. Αν έχει περαιωθεί η διαδικασία τακτοποίησης ενός ακινήτου εκτός σχεδίου και αυτό ενταχθεί στο σχέδιο πόλης, χρειάζεται να εκδοθεί οικοδομική άδεια ή περιορίζεται στις εισφορές σε γη και χρήμα;
Αν δεν εκδοθεί οικοδομική άδεια, το ακίνητο παραμένει αυθαίρετο το οποίο έχει τακτοποιηθεί για 30 χρόνια. Αν εκδοθεί οικοδομική άδεια, η κατασκευή θα είναι νόμιμη. Ωστόσο το πρόστιμο που έχει καταβληθεί για την τακτοποίηση δεν επιστρέφεται ούτε συμψηφίζεται με υποχρεώσεις εισφοράς σε χρήμα. Συνυπολογίζεται όμως στην έκδοση της οικοδομικής άδειας.

4. Για αυθαίρετες κατασκευές για τις οποίες μπορεί να εκδοθεί οικοδομική άδεια (με βάση την παρ. 2 του άρθρου 26), μπορεί να γίνει μεταβίβαση μετά την πληρωμή του παραβόλου ή θα πρέπει να προηγηθεί έκδοση της οικοδομικής άδειας;
Θα πρέπει να εκδοθεί η οικοδοµική άδεια.

5. Αυθαίρετο στο στάδιο του φέροντος οργανισμού μπορεί να αποπερατωθεί αν έχει υπαχθεί στη ρύθμιση;
Ναι. Αν έχει περαιωθεί η διαδικασία «τακτοποίησης», επιτρέπεται, κατά παρέκκλιση από κάθε ισχύουσα διάταξη, η εκτέλεση εργασιών επισκευής ή αποπεράτωσης, εφόσον δεν επαυξάνεται ο όγκος του κτιρίου. Στις 20 Ιανουαρίου δηµοσιεύθηκε σε ΦΕΚ η απόφαση για τον καθορισµό δικαιολογητικών που αφορά τη χορήγηση έγκρισης εκτέλεσης εργασιών από την αρµόδια πολεοδοµική υπηρεσία.

6. Τι γίνεται με την τακτοποίηση αυθαιρέτων σε οικοδομήσιμο οικόπεδο;
Τακτοποιούνται μόνο με την υποβολή της αρχικής δήλωσης και την πληρωμή του παραβόλου. Οι ιδιοκτήτες δεν οφείλουν άλλο πρόστιμο. Θα πρέπει όμως εντός τριών ετών να εκδώσουν οικοδομική άδεια.

7. Για τα εκτός σχεδίου αυθαίρετα με ποια τιμή ζώνης υπολογίζεται το πρόστιμο;
Γρίφο για τους μηχανικούς αποτελεί ο υπολογισμός του προστίμου για τα εκτός σχεδίου και οικισμού αυθαίρετα. Τρεις φορές άλλαξε γνώμη το υπουργείο και ακόμη οι μηχανικοί δεν έχουν βγάλει άκρη. Ειδικότερα, στον 4014/11 αναφέρεται ότι στην περίπτωση που δεν έχει καθοριστεί τιμή ζώνης (σύμφωνα με το σύστημα των αντικειμενικών αξιών του υπουργείου Οικονομικών) στην περιοχή του ακινήτου, για τον υπολογισμό της αξίας των κτισμάτων λαμβάνεται υπόψη η ελάχιστη τιμή ζώνης που ισχύει στο δημοτικό διαμέρισμα του αυθαιρέτου. Αν δεν έχει καθοριστεί σε αυτό, η ελάχιστη τιμή ζώνης που ισχύει στον δήμο και αν δεν έχει καθοριστεί σε αυτόν, η ελάχιστη τιμή ζώνης που ισχύει στην περιφερειακή ενότητα. Σε σχετικές απορίες μηχανικών, το υπουργείο απάντησε, τόσο τον Οκτώβριο όσο και τον Νοέμβριο, επιμένοντας στα οριζόμενα από τον νόμο. Ωστόσο στις 13 Ιανουαρίου, σε τροπολογία που προστέθηκε στο νομοσχέδιο για την ποινική προστασία περιβάλλοντος, αναφέρεται ότι για τον υπολογισμό της αξίας των κτισμάτων λαμβάνεται υπόψη η μέση τιμή ζώνης που ισχύει στην Περιφέρεια. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 26 Ιανουαρίου, τροπολογία στον ίδιο νόμο αναφέρει ότι λαμβάνεται υπόψη η ελάχιστη τιμή ζώνης που ισχύει στον δήμο. Και αν αυτή δεν έχει καθοριστεί, λαμβάνεται υπόψη η ελάχιστη τιμή ζώνης που ισχύει στην Περιφέρεια, με την προϋπόθεση ότι στην οικεία τοπική ή δημοτική κοινότητα η μέγιστη τιμή ζώνης δεν υπερβαίνει τις 2.000 ευρώ.

8. Πώς τακτοποιούνται αυθαίρετα σε παραδοσιακούς οικισμούς
Στη ρύθμιση μπορούν να υπαχθούν αυθαίρετες κατασκευές σε παραδοσιακό οικισμό ή τμήμα πόλης, εφόσον η κατασκευή τους έχει ολοκληρωθεί πριν από τη δημοσίευση της διοικητικής πράξης χαρακτηρισμού του οικισμού ή τμήματος πόλης ως παραδοσιακών. Αλλά και για όσα ολοκληρώθηκαν μετά τη δημοσίευση μπορεί να υποβληθεί μία σειρά από δικαιολογητικά στην ειδική επιτροπή που συστήνεται στην έδρα κάθε πολεοδομικής υπηρεσίας, η οποία στη συνέχεια θα δεχθεί ή θα απορρίψει το αίτημα με βάση την αισθητική ένταξη της αυθαίρετης κατασκευής στο τυχόν νομίμως υφιστάμενο κτίριο, στο ευρύτερο δομημένο περιβάλλον, καθώς και στην αρχιτεκτονική και μορφολογική τυπολογία του παραδοσιακού οικισμού. Η επιτροπή μπορεί να επιβάλει την εκτέλεση εργασιών προσαρμογής του αυθαίρετου κτίσματος στους ισχύοντες μορφολογικούς κανόνες και περιορισμούς του οικισμού.

9. Πώς γίνεται η σύνδεση αυθαίρετων κτισμάτων με τα δίκτυα κοινής ωφελείας;
Υποβάλλεται στον αρμόδιο οργανισμό βεβαίωση του ΤΕΕ η οποία περιλαμβάνει τα απαραίτητα στοιχεία ταυτοποίησης της ιδιοκτησίας και του κυρίου αυτής και με την οποία βεβαιώνεται η καταβολή τουλάχιστον της πρώτης δόσης του προστίμου. Η βεβαίωση συνοδεύεται από αίτηση που περιγράφει με σαφήνεια το προς ηλεκτροδότηση κτίσμα ή χώρο, ενώ αναγράφονται η τοπική ή δημοτική κοινότητα και η επιφάνειά του.

Για όσα κτίρια έχουν ανεγερθεί με βάση οικοδομική άδεια και έχουν αποπερατωθεί αλλά δεν έχουν συνδεθεί με τα δίκτυα και περιλαμβάνουν αποπερατωμένες αυθαίρετες κατασκευές ή έχουν εγκαταστήσει αυθαίρετες χρήσεις προσκομίζονται η αίτηση και η βεβαίωση με συνημμένα σχέδια κάτοψης και τομής της πραγματικής κατάστασης σε κλίματα 1 προς 100, στα οποία σημειώνονται οι τακτοποιημένοι χώροι, καθώς και υπεύθυνη δήλωση του μηχανικού ότι τα ίδια σχέδια θα υποβληθούν ηλεκτρονικά στο πληροφοριακό σύστημα όταν ενεργοποιηθεί. Αν οι αυθαίρετες κατασκευές δεν είναι αποπερατωμένες, πρέπει να προηγηθεί έκδοση εκτέλεσης εργασιών αποπεράτωσης.

10. Γενικότερα, ποια αυθαίρετα κτίσματα υπάγονται στη ρύθμιση;
Ρυθμίζεται κάθε αυθαίρετη κατασκευή και κάθε πολεοδομική παράβαση, όπως αυτές ορίζονται από τις ισχύουσες διατάξεις.

Ασάφειες
Τα θολά σημεία της ρύθμισης

* Δεν έχουν επιλυθεί οι περιπτώσεις κτιρίων που βρίσκονται σε εκτός σχεδίου περιοχές και δεν υπάρχει κάθετη ιδιοκτησία. Σε περίπτωση συνιδιοκτησίας στα συγκεκριμένα οικόπεδα, κανένας δεν ξέρει τι ισχύει.

* Δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τους οικισμούς οι οποίοι είχαν μεν κτιστεί αυθαίρετα αλλά είχαν συνδεθεί με δίκτυα ηλεκτροδότησης, ύδρευσης κτλ. Ετσι, πολίτες οι οποίοι ως σήμερα πληρώνουν φόρους και εισφορές για τα παράνομα σπίτια, δεν μπορούν να τα μεταβιβάσουν.

* Δεν υπάρχει κανένας έλεγχος των υποβαλλόμενων στοιχείων, με συνέπεια ο καθένας να δηλώνει ό,τι θέλει.

* Εχει προκύψει τεράστιο πρόβλημα με την αδειοδότηση και τη συνέχιση εργασιών σε κτίρια τα οποία έχουν ενταχθεί στη ρύθμιση. Για παράδειγμα, αν ένας πολίτης ζητήσει από την πολεοδομία συνέχιση εργασιών ή προσθήκη ή αλλαγή χρήσης για οικοδομή στην οποία έχει «νομιμοποιήσει» ορισμένα τμήματά της, θα πρέπει να υποβάλει τα σχέδια των τμημάτων αυτών, τα οποία ωστόσο δεν υπάρχουν, καθώς μέχρι στιγμής μόνο «θεωρητικά» υποβάλλονται στο ΤΕΕ. Έτσι όλες οι διαδικασίες έχουν κολλήσει.

* Δεν έχει δοθεί προς χρήση το δελτίο δομικής τρωτότητας, το οποίο είναι υποχρεωτικό από τον νόμο. Δεν έχει ξεκαθαριστεί από το ΥΠΕΚΑ τι θα γίνει με τα κτίσματα τα οποία κρίνονται ακατάλληλα ως προς την αντισεισμικότητά τους. Ποιος θα πάρει την ευθύνη; Τι υποχρεώσεις θα έχουν οι ιδιοκτήτες; Θα πρέπει να κάνουν ενισχύσεις;

* Δεν έχουν δοθεί οι προδιαγραφές για τα σχέδια τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν στη δεύτερη φάση. Πού υποβάλλονται; Ποιος τα ελέγχει; Ποιος τα θεωρεί; Πού φυλάσσονται;

Η ρύθμιση θα γεννήσει μία νέα γενιά αυθαιρέτων
«Σηκώνουν μπετά»  σε όλη την Ελλάδα
Από τα μέσα Ιουλίου, οπότε η ρύθμιση για τα αυθαίρετα είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο Υπουργικό Συμβούλιο, μηχανικοί και πολεοδόμοι είχαν επισημάνει τον κίνδυνο ο νόμος να δημιουργήσει μια νέα γενιά παράνομων κτισμάτων. Τελικά, όπως αναφέρουν οι ίδιοι, οι προβλέψεις τους επαληθεύτηκαν. «Είχαν ξεκινήσει να χτίζουν αυθαίρετα για να τα νομιμοποιήσουν πολύ πριν από την ανακοίνωση της ρύθμισης, από τότε που διέρρεαν ότι επίκειται νόμος για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων ίσως και νωρίτερα, μετά τις σχετικές δηλώσεις Σαμαρά στο Ζάππειο ΙΙ» λέει ο πρόεδρος του ΤΕΕ κ. Χρ. Σπίρτζης.

Οπως επισημαίνει ωστόσο ο ίδιος, η δραστηριότητα τελευταία αυξήθηκε διότι «δεν έχει γίνει από τις Πολεοδομίες και το ΥΠΕΚΑ κανένας έλεγχος σε σχέση με την οικοδομική δραστηριότητα».

Το κερασάκι στην τούρτα της αυθαιρεσίας ήρθε με την τελευταία τροπολογία του ΥΠΕΚΑ η οποία καταργεί τα δικαιολογητικά που αποδεικνύουν τον χρόνο ανέγερσης ενός αυθαιρέτου. Με άλλα λόγια, όποιος θέλει μπορεί σήμερα να χτίσει ό,τι θέλει, όπου θέλει, και με μία απλή υπεύθυνη δήλωση του παράνομου ιδιοκτήτη του, συνοδεία τεχνικής έκθεσης μηχανικού, να ενταχθεί στη ρύθμιση και να το τακτοποιήσει.

Αυτό έδωσε νέα… πνοή στη νεκρή από την κρίση οικοδομική δραστηριότητα. Ειδικά στις πιο τουριστικές περιοχές των νησιών του Αιγαίου, όπου οι έχοντες χρήμα και οι κατέχοντες γη σηκώνουν μπετά σε περιοχές όπου νομίμως δεν θα μπορούσαν να χτίσουν. Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο πρόεδρος του ΤΕΕ Δωδεκανήσου κ. Ιάκωβος Γρύλλης, στις πιο τουριστικές περιοχές των Δωδεκανήσων ανθεί η παράνομη οικοδομική δραστηριότητα. «Χτίζουν αυθαίρετα – είτε επεκτάσεις σε υφιστάμενα είτε νέα -, αλλά όχι όπως στη Μύκονο ή σε άλλες ιδιαιτέρως τουριστικές περιοχές των Κυκλάδων» λέει ο κ. Γρύλλης και προσθέτει: «Δυστυχώς επιβεβαιώνονται οι φόβοι και οι επιφυλάξεις που είχαμε εκφράσει ως ΤΕΕ ότι στην ουσία η ρύθμιση όχι μόνο δεν αποτρέπει τη δημιουργία νέων αυθαιρέτων αλλά, τουλάχιστον αυτή την περίοδο, έχουμε νέα γενιά αυθαιρέτων κυρίως σε ακίνητα τα οποία νομίμως δεν θα μπορούσαν να χτιστούν. Θα πρέπει να υπάρχει ενδελεχής έλεγχος των φακέλων που κατατίθενται για υπαγωγή στη ρύθμιση».

Με την κατάργηση των δικαιολογητικών τα οποία αποδεικνύουν τον χρόνο ανέγερσης του αυθαιρέτου «ουσιαστικά ανοίγει το έδαφος για τακτοποίηση όλων των αυθαιρέτων» λέει ο κ. Ζυγούρης. Οπως υποστηρίζει ο ίδιος: «Εχουμε αναφορές ότι αυτή τη στιγμή κατασκευάζονται αυθαίρετα για να προλάβουν να “τακτοποιηθούν” με τη ρύθμιση. Πρόκειται για μια παθογένεια του νόμου η οποία πέρασε με τροπολογία στον τελευταίο νόμο για την ποινική ευθύνη».

Από την πλευρά του ο κ. Σπίρτζης προειδοποιεί ότι της ρύθμισης ακολουθούν έλεγχοι. «Ηδη έχουμε κάποιες καταγγελίες για στρεβλώσεις εφαρμογής του νόμου και θα κάνουμε ελέγχους» λέει, επισημαίνοντας ότι το ΤΕΕ είχε πει από την αρχή ότι έπρεπε να υπάρχει κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων και διαφορετική αντιμετώπιση. «Αυτή υπάρχει μόνο στα πρόστιμα. Δεν υφίσταται όμως διαφορετική πολεοδομική και χωροταξική αντιμετώπιση. Αυτό επιχειρήθηκε να ξεπεραστεί με ένα νομικό τρυκ. Λέει ο νόμος ότι δεν μπορούν να ενταχθούν όσα είναι σε δάση, παραλίες, αιγιαλό κτλ. Μα, για παράδειγμα, ο αιγιαλός δεν έχει ακόμη καθοριστεί» λέει χαρακτηριστικά. Επίσης όπως αναφέρει θα έπρεπε να προχωρούσαμε σε τμηματική ένταξη των αυθαιρέτων στις περιοχές όπου έχει ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός.

Μάχη Τράτσα