Ο κυβερνήτης του Τέξας, και υποψήφιος για την προεδρία Ρεπουμπλικάνος Rick Perry, προκάλεσε αναταραχή, όταν σε ερώτηση για το αν η Τουρκία θα πρέπει να παραμείνει στο ΝΑΤΟ, απάντησε πως η χώρα αυτή «κυβερνάται από κάποιους, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως Ισλαμιστές τρομοκράτες…».
Η απάντηση αυτή θεωρήθηκε εξωφρενική από αυτούς που γνωρίζουν την κατάσταση.
Μπορεί η Τουρκία να έγινε λιγότερο κοσμική από τότε που στην εξουσία ανέβηκε ο Recep Tayyip Erdogan, και το ΑΚΡ, αλλά ακολουθεί μια μάλλον μετριοπαθή ισλαμική στάση, και καθόλου ριζοσπαστική. Το ΑΚΡ σίγουρα δεν αποτελεί μια φωλιά τρομοκρατών.
Η τουρκική κυβέρνηση αντέδρασε με ηπιότητα, στο σχόλιο του Perry, αλλά τα τουρκικά ΜΜΕ μίλησαν για τον «…ηλίθιο Rick Perry».
Σύμφωνα με τον Τούρκο πρέσβη στις ΗΠΑ Namik Tan, «η Τουρκία αποτελεί μια κοσμική δημοκρατία, που επί δεκαετίες διατηρεί στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ». Όπως σημειώνει, η συνεργασία των δυο χωρών είναι πλήρης σε μια σειρά από ζητήματα, όπως ο πόλεμος εναντίον της τρομοκρατίας, ο ισλαμικός εξτρεμισμός, η μη εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφής, κλπ.
Αν και η άποψη του Perry σίγουρα είναι «τερατώδης», οι απόψεις της τουρκικής κυβέρνησης και των τουρκικών ΜΜΕ, δεν είναι ούτε και αυτές πολύ ακριβείς.
Στο εσωτερικό της, η Τουρκία έχει γίνει σημαντικά λιγότερο κοσμική τα τελευταία χρόνια, ενώ υπάρχουν και έντονα αντισημιτικά συναισθήματα.
Η αντιμετώπιση της κριτικής, και των πολιτικών αντιπάλων, από πλευράς της κυβέρνησης δεν είναι η καλύτερη. Πολλοί διαμαρτύρονται για κρατική παρενόχληση. Όμως θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ούτε στο παρελθόν δεν ήταν μοντέλο δημοκρατίας η συγκεκριμένη χώρα, όταν ουσιαστικά την κυβερνούσαν οι κοσμικοί στρατιωτικοί.
Αν και ο αναδυόμενος Ισλαμισμός της Τουρκίας είναι ανησυχητικός, η Ουάσιγκτον πιο πολύ φοβάται τις τουρκικές μετατοπίσεις στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής. Πρόκειται για μετατοπίσεις οι οποίες δεν δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως έμπιστου συμμάχου, παρά την συνεχή παρουσία της στο ΝΑΤΟ.
Η πολιτική αποξένωση μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον αυξάνεται συνεχώς εδώ και μια δεκαετία. Η πρώτη μεγάλη διαφωνία προέκυψε το 2003, όταν η κυβέρνηση Μπους ετοίμαζε την εισβολή στο Ιράκ. Η τουρκική κοινή γνώμη ήταν αντίθετη, με αποτέλεσμα όταν η Αμερική ζήτησε να της επιτραπεί να ανοίξει ένα βόρειο μέτωπο από τουρκικά εδάφη, η Άγκυρα να αρνηθεί, ζητώντας ως αντάλλαγμα $30 δισεκατομμύρια! Η άρνηση αυτή εξόργισε τις ΗΠΑ, οι οποίες και εγκατέλειψαν το σχέδιο για ένα δεύτερο μέτωπο από Βορρά.
Τα πράγματα δεν βελτιώθηκαν ούτε μετά την ανατροπή του Σαντάμ. Οι Τούρκοι θεωρούν την αυτόνομη κουρδική περιοχή στο Βόρειο Ιράκ ως απειλή για τη χώρα τους. Οι διαφωνίες επί αυτού του ζητήματος, έχουν ψυχράνει τις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
Υπάρχουν όμως και άλλες διαφωνίες. Η Άγκυρα δείχνει να θέλει να αποδυναμώσει τους δεσμούς της με το ΝΑΤΟ και την Αμερική, και να ενισχύσει αυτούς με τις μουσουλμανικές χώρες.
Αυτή η τουρκική μετατόπιση είναι ιδιαίτερα έντονη στο ζήτημα της πολιτικής της απέναντι στο Ιράν. Η Αμερική και η Τουρκία έχουν εντελώς διαφορετική άποψη, όσον αφορά στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Αν και οι σχέσεις Τουρκίας Ιράν δεν είναι πλέον όπως ήταν, εντούτοις η κυβέρνηση Erdogan διαφωνεί κάθετα με την σκληρή αμερικανική πολιτική προς την Τεχεράνη.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και αναφορικά με το Ισραήλ. Στο παρελθόν, και κόντρα στη θέληση των υπόλοιπων μουσουλμανικών χωρών, η Τουρκία συνεργάζονταν στενά με το Ισραήλ. Αυτό όμως έχει αλλάξει δραματικά, ειδικά μετά την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα το 2009. Οι σχέσεις τους εντάθηκαν ακόμη πιο πολύ, μετά την επίθεση Ισραηλινών κομάντο στον τουρκικό στολίσκο, που πραγματοποιούσε «ανθρωπιστική» αποστολή στη Γάζα.
Η Αμερική είναι σφόδρα δυσαρεστημένη από τον τρόπο που η Άγκυρα αντιμετωπίζει τον αγαπημένο της σύμμαχο στη Μ. Ανατολή. Μερικοί νεοσυντηρητικοί, που επί χρόνια θεωρούσαν την Τουρκία ως βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ, έχουν αναθεωρήσει τις θέσεις τους, και έχουν μετατραπεί σε πολέμιους της Άγκυρας. Το γεγονός ότι οι Ευαγγελιστές Χριστιανοί είναι οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές του Ισραήλ, και ο Rick Perry αποτελεί τον αγαπημένο τους υποψήφιο, ίσως να δικαιολογεί τον ιδιαίτερα σκληρό χαρακτηρισμό του για την τουρκική κυβέρνηση.
Οι πολιτικοί της Αμερικής, αλλά και ο αμερικανικός λαός, θα πρέπει να κατανοήσουν τους λόγους της μετατόπισης της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Εκτός από το ότι η χώρα θέλει να κερδίσει οικονομικά, η στροφή της προς ανατολάς οφείλεται και στην διάθεσή της να παίξει έναν πιο σημαντικό, και ηγετικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Οι Τούρκοι ηγέτες δεν συμφωνούν με την άποψη ότι θα πρέπει να ακολουθούν πειθήνια τις πολιτικές της Ουάσιγκτον. Μπορεί στο παρελθόν, και σε έναν πολωμένο κόσμο, αυτό να ήταν λογικό. Η ΕΣΣΔ αποτελούσε απειλή για την Τουρκία, και οι ΗΠΑ ήταν οι μόνες που θα μπορούσαν να εγγυηθούν την τουρκική ασφάλεια.
Η κατάσταση όμως στον 21ο αιώνα είναι εντελώς διαφορετική. Οι πιθανές απειλές είναι λιγότερο σοβαρές, και πιο εξαπλωμένες. Συνεπώς, δεν είναι απαραίτητο για την Τουρκία να ακολουθεί από πίσω την Αμερική. Μάλιστα, κάτι τέτοιο θα ήταν αντίθετο με τα πραγματικά τουρκικά συμφέροντα.
Η Τουρκία δεν είναι η μόνη, μεσαίου μεγέθους, δύναμη που έχει καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα. Παρόμοια συμπεριφορά επιδεικνύουν και άλλες χώρες, όπως η Βραζιλία, και η Ινδονησία. Οι πολιτικές αυτών των χωρών απηχούν μια διάθεση για περισσότερη πολιτική ανεξαρτησία, και μεγαλύτερο περιφερειακό κύρος.
Χωρίς την παρουσία μιας μεγάλης απειλής, που θα κρατούσε υπάκουους τους συμμάχους της, η Ουάσιγκτον θα δει ότι οι μετατοπίσεις των εξωτερικών πολιτικών των χωρών, όπως αυτή της Άγκυρας, θα γίνουν κάτι το συνηθισμένο.
Σε τελική ανάλυση, η Τουρκία μάλλον θα καταλήξει να αποτελεί μια απρόβλεπτη, ανεξάρτητη, περιφερειακή δύναμη, και όχι ένας πιστός και πειθήνιος σύμμαχος της Αμερικής.
Δεν θα πρέπει όμως να υπερβάλλουμε, όσον αφορά σε αυτές τις αλλαγές στάσης, όπως έκανε με το εμπρηστικό του σχόλιο ο κυβερνήτης Perry. Αντιθέτως, οι ΗΠΑ θα πρέπει να δεχτούν την νέα πραγματικότητα, και να αντιδράσουν με χάρη, στις νέες προκλήσεις που παρουσιάζουν οι νέου τύπου σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών.
Το γεγονός ότι η Τουρκία αποφάσισε να ανεξαρτητοποιηθεί πολιτικά, και να απογαλακτισθεί από τις ΗΠΑ, δεν σημαίνει πως μετατράπηκε σε εχθρό μας, πόσο δε μάλλον σε τρομοκράτη!
Του Ted Galen Carpenter (Cato Institute).
