Της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, βιολόγου, medlabnews.gr

Η Αρώνια είναι φυλλοβόλος θάμνος, ύψους 1-3 μέτρα, που καλλιεργείται είτε για καλλωπιστικούς είτε για φαρμακευτικούς σκοπούς. Ανήκει στην οικογένεια των ροδοειδών (Rosaceae). Ο καρπός του είναι μικρός, μαύρος και συνήθως είναι στρογγυλός ή οβάλ.

Είδη αρώνιας (σε παγκόσμιο επίπεδο) 
 Aronia melanocarpa (Photinia melanocarpa) (Black chokeberry) (Αρώνια η μελανόκαρπη)
Aronia prunifolia • Aronia prunifolia (Purple chokeberry) (Αρώνια η ροδόχρους)
Aronia arbutifolia * Aronia arbutifolia (Red chokeberry) (Αρώνια η κόκκινη)

Από τα τρία είδη, η μελανόκαρπη θεωρείται φαρμακευτικό, ενώ η ροδόχρους και η κόκκινη είναι καλλωπιστικά.
  
Ανθίζει τον Ιούλιο ή Αύγουστο, τα άνθη είναι άσπρα και φύονται σε μικρές ταξιανθίες. Στην Ελλάδα ωριμάζει νωρίτερα (Αύγουστος – αρχές Σεπτεμβρίου, ανάλογα με το κλίμα). Η παραγωγή καρπών αρχίζει από το τρίτο έτος και σταδιακά αυξάνεται. Στην Ευρώπη η αρώνια καλλιεργείται σε διάφορες χώρες (Ρωσία, Λιθουανία, Βουλγαρία, Σουηδία, Τσεχία), και σε ευρεία έκταση στην Πολωνία. Στη Λιθουανία παρασκευάζεται κρασί (από τους καρπούς της αρώνιας) που ονομάζεται “Aronijos” που συνιστάται για πρόληψη από καρδιοπάθειες. Η αρώνια εισάχθηκε από την Αμερική στην Ανατολική Ευρώπη, πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως καλλωπιστικό φυτό.

Όμως, μετά τον πόλεμο, χρησιμοποιήθηκε σαν φαρμακευτικό φυτό από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και είναι χαρακτηριστικό πως εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα καλλιεργούνται σήμερα στη Σιβηρία, ενδεικτικό ότι αντέχει και στο πολύ ψυχρό κλίμα. Στις χώρες αυτές οι μεγαλύτερες ποσότητες χρησιμοποιούνται στη φαρμακολογία, αλλά και για την παρασκευή χυμού, ο οποίος είναι πλούσιος σε φαινόλες, κατεχίνες, φλαβονόλες κ.ά. Στις γειτονικές βαλκανικές χώρες τους χρησιμοποιούν για να παρασκευάσουν μαρμελάδα ή γλυκά.
Οι μαύροι, στρογγυλοί καρποί του φυτού είναι που ενδιαφέρουν καθώς είναι πλούσιοι σε ουσίες όπως ανθοκυανίνες, πηκτίνη, βιοφαινόλες, τανίνες και κατεχίνες και μετά από επεξεργασία είναι εύγευστοι στην κατανάλωση.

Οι καρποί είναι γεμάτοι φλαβονοειδή (επικατεχίνη, κερσετίνη), ιχνοστοιχεία και φαινολικές ενώσεις  (παράγωγα καφεϊκού οξέος), και ανθοκυανίνες (γαλακτοζίτης της 3-κυανιδίνης, δελφινιδίνη, μαλβιδίνη, πετουνιδίνη, πελαργονιδίνη και πεονιδίνη). Η περιεκτικότητα σε ανθοκυανίνες είναι από τις υψηλότερες από οποιοδήποτε άλλο γνωστό φυτό (αρκετές φορές υψηλότερη από το χυμό του κράνμπερι). Οι καρποί της αρώνιας είναι πλούσιοι σε προκυανιδίνες (τανίνες), ανθοκυανίνες και φαινολικά οξέα. Από τους καρπούς απομονώνεται η αμυγδαλίνη, ένας κυανογενετικός γλυκοζίτης, που είναι υπεύθυνος για την οσμή πικραμύγδαλου των φρέσκων φρούτων.

Σε συνδυασμό, αυτά τα ειδικά συστατικά, προσδίδουν στο φρούτο, αντι-βακτηριακές, αντι-ιικές και αντι-διαβητικές ιδιότητες. Μπορούν να καταπολεμήσουν το σχηματισμό αρτηριακής πλάκας, της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL – κακή χοληστερίνη) , και προστατεύουν το ήπαρ έναντι τοξινών και προσβολών. Στη ολοένα και πιο “διαβητική” κοινωνία μας, οι ουσίες που περιέχονται στο φρούτο βοηθούν στη μείωση του σακχάρου στο αίμα και στη βελτίωση της φυσικής παραγωγής του σώματος σε ινσουλίνη.

Δράση κατά της αθηροσκλήρωσης και των καρδιακών παθήσεων:

 Οι ανθοκυανίνες και άλλες πολυφαινόλες από την αρώνια μπορούν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση του οξειδωτικού στρες με σκοπό την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων. Τα αντιοξειδωτικά είναι χρήσιμα στην προστασία της ενδοθηλιακής λειτουργίας, την προαγωγή της αγγειοχάλασης και τη βελτίωση της συσσωμάτωσης αιμοπεταλίων. Η χρήση μετρίων δόσεων των στατινών σε συνδυασμό με φυσικά αντιοξειδωτικά μπορεί να αντιπροσωπεύει μία εναλλακτική θεραπευτική προσέγγιση.

Αντικαρκινική δράση: 

Μελέτες σε πειραματόζωα απέδειξαν ότι οι ανθοκυανίνες της αρώνιας μπορούν να επηρεάσουν την γενοτοξική δράση και να ενεργήσουν ως αντιμεταλλαξιγόνα. Αρκετά από τα συστατικά στην Αρώνια είναι αντικαρκινικά, και προστατεύουν ενάντια στην ανάπτυξη των όγκων της ουροδόχου κύστης, του στήθους, του παχέος εντέρου, των πνευμόνων, των ωοθηκών και του δέρματος. Προκαταρκτικές μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι  μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη στην επιβράδυνση της ανάπτυξης του γλοιοβλαστώματος – μια μορφή θανατηφόρου καρκίνου του εγκεφάλου.

Νευροπροστατευτική δράση:

Τα εκχυλίσματα που είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, όπως εκείνα της αρώνιας, φαίνεται πως είναι αποτελεσματικά στην αντιστροφή πιθανών ανεπαρκειών που σχετίζεται με την ηλικία και αφορούν νευρωνικές και συμπεριφορικές παραμέτρους..

Δράση για την οθφαλμική υγεία:

Φαρμακευτικά αφεψήματα από τους καρπούς και τα φύλλα έχουν χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσουν ανθρώπους να διατηρήσουν οπτική τους οξύτητα. Κατά συνέπεια, γι’ αυτό το σκοπό συνιστάται μια διατροφή πλούσια σε καρπούς αρώνιας.

Δράση κατά του διαβήτη: 

Η κατανάλωση μιας δίαιτας χαμηλής σε λιπαρά και πλούσιας σε αντιοξειδωτικά μειώνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας και αντίστασης στην ινσουλίνη. Τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν τα παγκρεατικά βήτα-κύτταρα από το οξειδωτικό στρες που προκαλείται από τη γλυκόζη. Μερικές μελέτες δείχνουν ότι οι ανθοκυανίνες διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης. Το χλωρογενικό οξύ (που υπάρχει στους καρπούς της αρώνιας) επιβραδύνει την απορρόφηση των υδατανθράκων με την αναστολή της εντερικής μεταφοράς της γλυκόζης. Η τακτική πρόσληψη χλωρογενικού οξέος μπορεί να συμβάλλει στην αποτροπή ή την καθυστέρηση της έναρξης του διαβήτη.

Δράση κατά των πεπτικών προβλημάτων:

Σύμφωνα με την παραδοσιακή ιατρική, τόσο η διάρροια όσο και η δυσκοιλιότητα μπορούν να αντιμετωπιστούν με την κατανάλωση καρπών (μύρτιλλα, βατόμουρα, και αρώνια). Σύγχρονες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι οι περιεχόμενες τανίνες βοηθούν στη μείωση φλεγμονών του πεπτικού σωλήνα.

Αντιφλεγμονώδης δράση: 

Τα αποτελέσματα από πολλές μελέτες δείχνουν την αντι-φλεγμονώδη ιδιότητα των ανθοκυανινών. Προτείνεται οι ασθενείς που πάσχουν από αρθρίτιδα και πόνους που σχετίζονται με το έντερο να ακολουθούν μία δίαιτα που να περιλαμβάνει την κατανάλωση καρπών  πλούσιων σε ανθοκυανίνες .

Είναι το μοναδικό φρούτο που έχει την ιδιότητα να απομακρύνει τα βαρέα μέταλλα από τον οργανισμό και να μειώνει τους θρόμβους στο αίμα.

Η πλειοψηφία των ευεργετικών ιδιοτήτων των καρπών της οφείλονται στην υψηλή συγκέντρωση πολυφαινολικών ενώσεων (φλαβονοειδών, ανθοκυανίνης και τανίνης) που απολυμαίνουν το αίμα αφαιρούν τις τοξικές ουσίες από το σώμα, προάγουν την επούλωση των πληγών, τη μείωση των φλεγμονών, βελτιώνουν την ελαστικότητα των αιμοφόρων αγγείων  και προλαμβάνουν την καρδιακή προσβολή.

Η περιεκτικότητά τους σε φλαβονοειδή φυσικά αντιοξειδωτικά, βιταμίνη Ρ είναι από τις υψηλότερες όλων των φρούτων.

Επιπρόσθετα, οι καρποί αρώνιας είναι πηγές προβιταμίνης Α (β καρωτένιο) και βιταμινών Β2, Β6, Β9, C, E, K.

Περιέχει ράδιο, μολυβδαίνιο, βόριο και ιώδιο που σπάνια το συναντούμε σε φυτά , καθώς και πηκτίνη σε υψηλότατες συγκεντρώσεις που βοηθά στην απορρόφηση και την προστασία των οργανισμών από την ραδιενέργεια.

Για αυτό τον λόγο στις Ανατολικές χώρες της Ευρώπης και στην Ρωσία ο καρπός της αρωνίας χορηγείται σε εργάτες πυρηνικών εργοστασίων και κοσμοναύτες, πριν και μετά τις διαστημικές τους αποστολές.

Η αρώνια περιέχει καταμετρημένες 277 αντιοξειδωτικές ουσίες, περισσότερες από οποιαδήποτε άλλα berries, εσπεριδοειδή, λαχανικά, δημητριακά και μπαχαρικά. Ο φρέσκος καρπός έχει τη μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση από όλα τα φρούτα που μετρήθηκαν με την κλίμακα ORAC.

Χαρακτηριστικοί είναι και οι παρακάτω πίνακες που δείχνουν το ποσοστό αντιοξειδωτικών που περιέχεται στο φρούτο Αρώνια (O.R.A.C. Value) καθώς και ο αριθμός διαφορετικών πολυφαινόλων σε αυτό.

Τα στοιχεία είναι από μετρήσεις του Υπουργείου Γεωργίας της Αμερικής (U.S.D.A)

Πίνακας

 για το ποσοστό αντιοξειδωτικών που περιέχεται στα Aronia berries

     Περιεκτικότητα σε ανθοκυανίνες

       Aronia                1,480 mg/100 gr

       blueberry              558 mg/100gr 

       red raspberry        365 mg/100gr

       κεράσια                 350-400 mg/100gr

      acaiberry            320 mg/100gr

Ο χυμός συνιστάται ιδιαίτερα για τους ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο που έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση.

Η κατανάλωση χυμού χωρίς προσθήκη ζάχαρης προλαμβάνει  και ενισχύει την θεραπεία του διαβήτη (σακχαρώδη διαβήτη τύπου II)(Simeonov et al, 2002).

Κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι η κατανάλωση 50ml χυμού 3 φορές την ημέρα για 2 μήνες ομαλοποιεί την αρτηριακή πίεση και ρυθμίζει τα επίπεδα της γλυκόζης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα με αποτέλεσμα την καλύτερη λειτουργία του ήπατος και της χοληδόχου κύστης. (Kowalczyk et al. (2003)  Kuźniakt et al. (2009)).

Η αρώνια ενδείκνυται να καταναλώνετε από αθλητές, ιδιαίτερα για όσους επιβαρύνουν και καταπονούν το μυϊκό τους σύστημα η μεγάλη περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες αυξάνουν την ζωτικότητα του σώματος διεγείροντας την ανάπλαση των μυών και των ιστών και προάγουν την επούλωση μυϊκών τραυματισμών.

Είναι ωφέλιμη για τις εγκύους, παιδιά, διαβητικούς, προλαμβάνει τις ρυτίδες, επιβραδύνει τη γήρανση του σώματος και του δέρματος. Παρατηρήθηκαν θετικές επιδράσεις της αρώνιας στην αιμόσταση διότι βοηθά στη πήξη του αίματος και στην μετέπειτα δημιουργίας θρόμβου.(Sikora et al.2010).

Δεδομένου ότι τα αντιοξειδωτικά είναι ένα βασικό συστατικό στην πρόληψη του καρκίνου και τη μείωση του όγκου (παχέος εντέρου και μαστού) , η αρώνια παρέχει φυσική ισχυρή προστασία, και απαλύνει τους έντονους πόνους (Kedziersk et al., 2010).

Οι ανθοκυανίνες του φυτού έχουν σημαντική προστατευτική δράση στις στομαχικές διαταραχές όπως το έλκος και η γαστρίτιδα. (Matsumoto et al. 2004). Τα φλαβονοειδή της αρώνιας ασκούν θετική δράση και στους ασθενείς που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας.(Broncel et al. 2010).

Σημαντικά στοιχεία προέκυψαν για το εκχύλισμα από καρπούς της  αρώνιας και την δράση του απέναντι στο οξειδωτικό στρες. Βρέθηκε θετική επίδραση στην αναστολή του, πρέπει να τονίσουμε ότι το οξειδωτικό στρες προκαλεί διάφορα νοσήματα όπως παχυσαρκία, ελκώδη κολίτιδα, νόσο Alzheimer, νόσο Parkison κ.α. (www.healthmad.com and Harold Stewart, 2012).

Αποτελεσματικές δράσεις του φυτού απέναντι στη νόσο της παγκρεατίτιδας εντόπισαν σε μελέτες που πραγματοποίησαν οι Jankowski et al. (2000).

Μπορεί επίσης να βελτιώσει τη χοληστερόλη σας και τα επίπεδα των λιπιδίων, βοηθώντας τον οργανισμό να παράγει καλή χοληστερόλη.(Morosanu et al.2011).Η αρώνια περιέχει μεγάλη ποσότητα καροτίνης η οποία προστατεύει τα κύτταρα από βλάβη και τα μάτια από σχηματισμό καταρράκτη.

Επίσης, είναι πλούσια σε φλαβονοειδή αντιοξειδωτικά όπως λουτεΐνη και Ζεαξανθίνη που φιλτράρει την ηλιακή ακτινοβολία και έτσι προστατεύει τα μάτια από ασθένειες που σχετίζονται με την ωχρά κηλίδα στους ηλικιωμένους (ARMD) και φλεγμονή του οφθαλμού (ραγοειδίτιδα).

Λόγω της υψηλότερης περιεκτικότητας σε κινικό οξύ έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να εμποδίσει λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, όπως το E.coli (βακτήριο Escherichia coli).

Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ιώδιο, έχει σημαντικές αντισηπτικές ιδιότητες βοηθά στην καταπολέμηση της γρίπης.

Ο καρπός θεωρείται εξαιρετικά ωφέλιμος για τον ανθρώπινο οργανισμό αφού:

– Ομαλοποιεί την αρτηριακή πίεση

– Βοηθά στην καταπολέμηση της υπέρτασης 50ml χυμό 3 φορές την ημέρα. (Κλινικές δοκιμές)

– Προλαμβάνει και αντιμετωπίζει μια σειρά από καρδιαγγειακά νοσήματα

– Ενισχύει τους συνδετικούς ιστούς

– Μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του στρες

– Βοηθά την θεραπεία του καρκίνου

– Έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές δράσεις

– Αυξάνει την ζωτικότητα του σώματος, υπερνικά νευρικές διαταραχές και κόπωση ,διεγείρει την ανάπλαση των μυών και των ιστών, το σχηματισμό του αίματος και το μεταβολισμό

– Έχει αντισηπτικές ιδιότητες και είναι ισχυρό εργαλείο για την καταπολέμηση του ιού της γρίπης. Ανακουφίζει από βρογχίτιδα

– Είναι επωφελής για εγκύους, παιδιά, διαβητικούς, αθλητές και για ασθενείς που υποβάλλονται σε πολύπλοκες αγωγές

– Αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος

– Έχει υποαλλεργικά αποτελέσματα: Χρησιμοποιείται σε γαστρίτιδα, αιμορραγία, αναιμία, ρευματισμούς

Για νωπή κατανάλωση δεν παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον επειδή έχουν πολύ στυφή γεύση, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε κοκτέιλ χυμών, αλκοολούχων ή ενεργητικών ποτών, σε τσάι, σιρόπια, ζελέ, σε φαρμακευτικά σκευάσματα και σαν χρωστικές τροφίμων.

Ποιες μπορεί να είναι οι παρενέργειες.

Τρώγοντας νωπούς καρπούς βάφεται η γλώσσα έντονα και φεύγει μετά από αρκετές ώρες, κάτι που πρέπει να γνωρίζετε αν έχετε να βρεθείτε με κόσμο. Ενώ δεν υπήρξαν αναφορές για παρενέργειες μετά την κατάποση, δεδομένου ότι είναι ένα φυτό οπότε θα μπορούσαν να υπάρξουν ορισμένες αλλεργικές αντιδράσεις σε μερικούς ανθρώπους. Εκείνοι που χρησιμοποιούν αρώνια παρακαλούνται να επικοινωνήσουν με το γιατρό τους εάν υποπτεύονται κάποια δυσφορία.

Συνταγή για Σπιτική Μαρμελάδα Αρώνιας

ΥΛΙΚΑ:

• 1 κιλό αρώνια
• 3/4 του κιλού ζάχαρη άσπρη ή 1/2 του κιλού ζάχαρη καστανή
• 1/2 λίτρο νερό
• Χυμό από 1/2 λεμόνι

1. Πλένουμε καλά την αρώνια και την βάζουμε σε μια μεγάλη κατσαρόλα.
2. Προσθέτουμε όλα τα υπόλοιπα υλικά και βράζουμε σε σιγανή φωτιά μέχρι να μαλακώσουν οι καρποί της αρώνιας.
3. Όταν μαλακώσουν οι καρποί, πολτοποιούμε με το μπλέντερ μέχρι να αποκτήσουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
4. Ξαναβάζουμε την μαρμελάδα στη φωτιά μέχρι να γίνει όσο πηχτή θέλουμε.
5. Αποστειρώνουμε γυάλινα βάζα με όποια μέθοδο θέλουμε, τα γεμίζουμε με την μαρμελάδα μας όταν είναι ακόμη ζεστή και τα τοποθετούμε σε στεγνό μέρος ανάποδα (με το καπάκι προς τα κάτω) μέχρι να κρυώσει τελείως.
6. Την επόμενη μέρα η μαρμελάδα μας είναι έτοιμη να αποθηκευτεί για να την έχουμε το χειμώνα ή ακόμη και να καταναλωθεί άμεσα.

medlabgr.blogspot