Λίγο πριν συμπληρωθούν εξήντα χρόνια από την υπογραφή της ειδικής συμφωνίας με την Αυστραλία για τη διευκόλυνση των Ελλήνων που ήθελαν να μεταναστεύσουν στη χώρα, «ΤΑ ΝΕΑ» επισκέπτονται τα γραφεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης στο Ανω Καλαμάκι «ανακαλύπτοντας» αναμνηστικά μεταναστών.
«Αντώνης Χαδούδης. Τόπος γέννησης: Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Ημέρα αναχώρησης: 11 Φεβρουαρίου 1964. Προορισμός: Αυστραλία. Πλοίο: «Πατρίς». Ειδικότητες: Μάγειρας/ Ράφτης» γράφει η καρτέλα του τότε 25χρονου μετανάστη, η οποία φυλάσσεται έως σήμερα – μαζί με χιλιάδες ακόμα – στο αρχείο του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ) στην Αθήνα. Με δάκρυα στα μάτια, αλλά και ελπίδα, τουλάχιστον 150.000 Ελληνες, από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 έως το 1974, αποχαιρέτησαν τις πόλεις και τα χωριά τους με πρώτο σταθμό τον Πειραιά. Από εκεί, άλλοι με το πλοίο «Οριον» ή το «Βρετανίς» και άλλοι με το «Flaminia» θα διέσχιζαν τη Μεσόγειο, το κανάλι του Σουέζ, την Ερυθρά Θάλασσα, τον Ινδικό και μετά τον Νότιο Ωκεανό για να φτάσουν στη «Γη της Επαγγελίας», την Αυστραλία. Το ταξίδι διαρκούσε από έναν έως δύο μήνες, ανάλογα από τις καιρικές συνθήκες.
Μέσα στο πλοίο τα μαθήματα της αγγλικής γλώσσας, τα οποία είχαν ξεκινήσει δύο μήνες νωρίτερα, συνεχίζονταν. Καθηγητές συνέχιζαν την προετοιμασία των μεταναστών. Γυναίκες και άνδρες, φτάνοντας στη χώρα των καγκουρό, έπρεπε να γνωρίζουν επαρκή αγγλικά προκειμένου η προσαρμογή τους να γίνει ομαλότερα και να εξελιχθούν γρηγορότερα. Είχε προηγηθεί άλλωστε και η φοίτησή τους σε ταχύρρυθμες σχολές Τεχνικής Εκπαίδευσης. Υδραυλικοί, συγκολλητές και ηλεκτρολόγοι ήταν μερικά από τα επαγγέλματα που μπορούσαν να επιλέξουν οι άνδρες, ενώ οι γυναίκες με τα μαθήματα οικοκυρικής θα μπορούσαν να εργαστούν αργότερα ως μαγείρισσες, μοδίστρες, καμαριέρες ή καθαρίστριες. Τα συγκεκριμένα επαγγέλματα ωστόσο ορίστηκαν κυρίως από τις ελλείψεις σε αντίστοιχες θέσεις εργασίας που είχε η Αυστραλία. «Επιπλέον, καθώς οι περισσότεροι από αυτούς δεν είχαν καν φοιτήσει σε σχολεία, μπορούσαν να μάθουν ευκολότερα χειρωνακτικά επαγγέλματα και παράλληλα να είναι πιο αποτελεσματικοί» λέει ο επικεφαλής του ΔΟΜ Ελλάδος Δανιήλ Εσδράς.
Η μαζική φυγή προς την Αυστραλία με έμφαση στο εργατικό προσωπικό ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950. Η Ελλάδα προσπαθούσε να συνέλθει από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, ενώ η φτώχεια που επικρατούσε και οι ελάχιστες δουλειές έκαναν όλο και πιο επιτακτική την ανάγκη των νέων Ελλήνων για φυγή προς το εξωτερικό. Σε λίγους μήνες – στις αρχές του 2012 – συμπληρώνονται 60 χρόνια από την υπογραφή της διμερούς συμφωνίας της Ελλάδας με την Αυστραλία για τη διευκόλυνση όσων ήθελαν να μετοικήσουν εκεί. «Η Διακυβερνητική Επιτροπή Μετανάστευση εξ Ευρώπης (ΔΕΜΕ), όπως ονομαζόταν τότε ο ΔΟΜ, ιδρύθηκε στις Βρυξέλλες το 1951 και το γραφείο της Αθήνας άνοιξε το 1952. Τότε λοιπόν, σε συμφωνία κυρίως με υπερατλαντικές χώρες, ξεκίνησαν οι διαδικασίες μετανάστευσης» λέει κ. Εσδράς και εξηγεί πως η κάθε χώρα έθετε τα δικά της κριτήρια για τα προσόντα των μεταναστών που θα δεχόταν, προκειμένου όχι μόνο να μεταναστεύσουν αλλά και να γίνουν μόνιμοι κάτοικοι της χώρας – διαθέτοντας όλα τα δικαιώματα ενός πολίτη.
«Αυτή άλλωστε ήταν και η βασική διαφορά των προγραμμάτων μετανάστευσης της τότε ΔΕΜΕ, σε αντίθεση με αυτά της Γερμανίας και του Βελγίου, τα οποία δεν έγιναν από τον οργανισμό μας και στις χώρες αυτές οι Ελληνες είχαν διαφορετική αντιμετώπιση» προσθέτει.
Σε αντίθεση όμως, με τους Ελληνες που έφυγαν προς την Αμερική ή την Αυστραλία μεμονωμένα, ακόμη και ως λαθρεπιβάτες σε πλοία, πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα κύματα της μετανάστευσης των επόμενων δεκαετιών ήταν περισσότερο οργανωμένα. «Οσοι έφυγαν πριν από το 1952 αντιμετώπισαν μία εντελώς διαφορετική κατάσταση. Για την Αυστραλία έφυγαν κυρίως ναυτικοί ή άνθρωποι που προσπάθησαν να εργαστούν στη δημιουργία σιδηροδρόμων. Εμπαιναν λοιπόν παράνομα στη χώρα και σιγά-σιγά προσπαθούσαν να πάρουν τα απαραίτητα χαρτιά. Η οργανωμένη υποδοχή μεταναστών στην Αυστραλία ξεκινά το 1952, ενώ στην Αμερική είχε ξεκινήσει κιόλας από το 1905» αναφέρει ο κ. Εσδράς.
Ταυτόχρονα όμως με το γραφείο της ΔΕΜΕ στην Αθήνα, άνοιξαν και περιφερειακά στις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας προκειμένου να γίνει τότε μία προεπιλογή των «μελλοντικών» μεταναστών βασισμένη στα κριτήρια που έθεταν οι χώρες προορισμού. «Προϋποθέσεις ήταν η ηλικία καθώς και το κατά πόσο θα μπορούσαν να προσαρμοστούν οι Ελληνες στη νέα “πατρίδα”» λέει. Επειτα, άνδρες και γυναίκες από όλη την Ελλάδα πήγαιναν στα κεντρικά οικοτροφεία, όπου ακολουθούσε η εκπαίδευση στην αγγλική γλώσσα. Παράλληλα δημιουργήθηκαν ταχύρρυθμες σχολές τεχνικής εκπαίδευσης.
«Δεδομένου ότι μιλάμε για μαζική εργατική μετανάστευση, έπρεπε πριν φτάσουν στην Αυστραλία να έχουν μάθει μία τέχνη ώστε να ενταχθούν στην αγορά εργασίας» εξηγεί ο επικεφαλής του ΔΟΜ Ελλάδος.
Αφορμή μάλιστα για τη δημιουργία των σχολών μαθητείας και ταχύρρυθμης εκπαίδευσης του ΟΑΕΔ στάθηκαν τα προγράμματα τεχνικής εκπαίδευσης του ΔΟΜ. Σύμφωνα με τον κ. Εσδρά, όταν το 1974 ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα όλη η τεχνοτροπία και τα μηχανήματα που χρησιμοποιήθηκαν μεταφέρθηκαν στις σχολές του ΟΑΕΔ. Μάλιστα, σχεδόν όλες οι ειδικότητες που δημιουργήθηκαν τότε συνεχίζονται έως και σήμερα. Προσθέτει ωστόσο πως η περίπτωση της μετανάστευσης στην Αυστραλία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς πρόκειται για μία χώρα στην οποία σημείωσαν σημαντικές επιτυχίες ακόμα και μετανάστες της πρώτης γενιάς. «Σε άλλες χώρες βλέπουμε τους μετανάστες της δεύτερης ή τρίτης γενιάς να παίρνουν διακρίσεις. Αντίθετα, στην Αυστραλία υπήρξαν μετανάστες της πρώτης γενιάς που αργότερα έγιναν πανεπιστημιακοί, επιστήμονες. Υπήρξε ακόμα και ένας υπουργός. Πράγμα πολύ σπάνιο από τόσο νωρίς» προσθέτει.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΟΥ
