Παιχνίδι με τη φωτιά για το χρέος – Τα μυστικά σχέδια του Βερολίνου στα τραπέζια της Ουάσιγκτον
Το µυστικό εναλλακτικό σχέδιο (plan B) της Γερµανίας για την κρίση χρέους και οι απόρρητες συζητήσεις που λαµβάνουν χώρα στον πυρήνα της κυβέρνησης για το ενδεχόµενο εγκατάλειψης της συµφωνίας της 21ης Ιουλίου διαµορφώνουν επικίνδυνες συνθήκες για την Ελλάδα. Σύµφωνα µε διασταυρούµενες πληροφορίες, τα συµφέροντα, τα κίνητρα και οι στόχοι της Αθήνας και του Βερολίνου, σε περίπτωση που κριθεί αναπόφευκτη η ευρεία αναδιάρθρωση του χρέους, δεν είναι βέβαιο ότι συµπίπτουν. Αξιόπιστες πηγές εκτιµούν ότι η κυβέρνηση δεν έχει αντιληφθεί πως η διαχωριστική γραµµή ανάµεσα στην «ελεγχόµενη» και στην «ανεξέλεγκτη» χρεοκοπία και ανάµεσα στη «χρεοκοπία εντός» και στη «διολίσθηση εκτός» της ευρωζώνης είναι θολή και ακαθόριστη και ότι σε περίπτωση «απώλειας του ελέγχου» τα γεγονότα που θα «παραχθούν» δεν θα ευνοήσουν την Αθήνα. Παρ’ όλα αυτά, η συµφωνία της 21ης Ιουλίου παραµένει ενεργή και η υλοποίησή της, η οποία ακολουθεί την αργόσυρτη «ευρωπαϊκή τελετουργία», εξακολουθεί να θεωρείται από τις αγορές και τα κράτη η ασφαλέστερη επιλογή για την Ελλάδα και την ευρωζώνη.
Οι λανθασµένοι χειρισµοί στη δια πραγµάτευση µε την τρόικα αφαιρούν πολύτιµο χρόνο από την Ελλάδα, καταδικάζουν την κρατική µηχανή να λειτουργεί υπό συνθήκες «ελεγχόµενης ασφυξίας» και ενισχύουν την πεποίθηση διεθνώς ότι η χώρα, εφόσον αδυνατεί να εφαρµόσει ένα στοιχειώδες πρόγραµµα σταθεροποίησης, θα επιλέξει την έσχατη λύση της χρεοκοπίας. Ωστόσο η συµφωνία της 21ης Ιουλίου παραµένει ενεργή. Οι αγορές την επιθυµούν έναντι της χρεοκοπίας. Η ανταλλαγή οµολόγων (PSI) διασφαλίζει τους ιδιώτες δανειστές, αφού τα νέα οµόλογα που θα αποκτήσουν θα συνοδεύονται από µια ισχυρότερη (ευρωπαϊκή) εγγύηση.
Η περικοπή ύψους 21% της συµφωνίας συµφωνήθηκε έπειτα από διαπραγµατεύσεις πολλών εβδοµάδων και διαµόρφωσε τις συνθήκες για την «εθελοντική συµµετοχή» των δανειστών στο πρόγραµµα ανταλλαγής. Η συµφωνία της 21ης Ιουλίου είναι η µοναδική «ελεγχόµενη χρεοκοπία», αφού ο εθελοντικός χαρακτήρας της ανταλλαγής «επιτρέπει» τις απώλειες χωρίς να ενεργοποιεί τα ασφάλιστρα κινδύνου και χωρίς τα ελληνικά οµόλογα να καθίστανται ακατάλληλα ως ενέχυρα που καταθέτουν οι τράπεζες στην ΕΚΤ για την ανακύκλωση της ρευστότητας. Μεγαλύτερη περικοπή του δηµόσιου χρέους ακυρώνει τον εθελοντικό χαρακτήρα, ισοδυναµεί µε µη ελεγχόµενη χρεοκοπία και καταδικάζει σε χρεοκοπία και το τραπεζικό σύστηµα.
Η 21η Ιουλίου έβγαλε από το πεδίο των «απαγορευµένων πράξεων» την αναδιάρθρωση κρατικού χρέους στη ζώνη του ευρώ και λειτούργησε ως «καταλύτης» για την αύξηση των επιτοκίων δανεισµού κρατών και τραπεζών, αφού οι αγορές προεξόφλησαν µελλοντικές αναδιαρθρώσεις κρατικού και τραπεζικού χρέους και αποφάσισαν να προεισπράξουν το εκτιµώµενο κόστος. Αν η 21η Ιουλίου αντικατασταθεί από την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους κατά 50%, τότε οι διεθνείς πηγές των κεφαλαίων θα αναθεωρήσουν εκ νέου τις εκτιµήσεις τους για τη διακινδύνευση των τοποθετήσεων, θα εκτινάξουν τα spreads κρατών και τραπεζών και ενδέχεται να οδηγήσουν στο πάγωµα των διατραπεζικών αρτηριών δανεισµού και σε οξεία κρίση ρευστότητας, ανάλογη εκείνης του φθινοπώρου του 2008.
Κατά συνέπεια είναι κοινή πεποίθηση στα ευρωπαϊκά κέντρα λήψης των αποφάσεων ότι η 21η Ιουλίου θα υπερψηφιστεί από τα περισσότερα κοινοβούλια των κρατών-µελών (αρκούν εννέα) και θα υλοποιηθεί, αφού, πέραν των ελληνικών προβλέψεων, εξοπλίζει την ευρωζώνη µε έναν ισχυρότερο Προσωρινό Μηχανισµό, ικανό να παρεµβαίνει στις αγορές οµολόγων και να αποσοβεί κρίσεις κρατικού χρέους, όπως εκείνη που σοβεί στην Ιταλία και στην Ισπανία, και κρίσεις τραπεζικού χρέους, όπως εκείνη που απειλεί τις γαλλικές τράπεζες. Κοντολογίς, αν δεν υλοποιηθεί η 21η Ιουλίου µε ευθύνη των κοινοβουλίων, τότε η ευρωζώνη δεν θα διαθέτει τα στοιχειώδη εργαλεία για να σταθεροποιήσει το ευρωσύστηµα τόσο εν µέσω των σηµερινών κλυδωνισµών που η συµφωνία προκάλεσε όσο και εν όψει µιας ευρείας αποσταθεροποίησης που η µαταίωσή της θα µπορούσε να προκαλέσει. Το συµπέρασµα είναι ότι η εξάπλωση της κρίσης στην ευρωζώνη που η 21η Ιουλίου προκάλεσε καθιστά ακόµη πιο αναγκαία την εφαρµογή της. Αυτή όµως είναι µόνο η µία όψη του νοµίσµατος…
Η άλλη όψη του νοµίσµατος είναι ότι η συµφωνία της 21ης Ιουλίου θα υλοποιηθεί, αλλά το σκέλος της που αναφέρεται στην ανταλλαγή οµολόγων δεν είναι βέβαιο ότι θα προχωρήσει εγκαίρως. Η εξάπλωση της κρίσης µπορεί να αλλάξει τις προτεραιότητες του Προσωρινού Μηχανισµού, την ώρα που η διαδικασία ανταλλαγής είναι σύνθετη, πολύπλοκη και χρονοβόρος. Η δήλωση του κ. Βόλφγκανγκ Σόιµπλε την Παρασκευή στην Ουάσινγκτον περί «επανεξέτασης» της συµφωνίας ενέτεινε την αβεβαιότητα . Πηγές προσκείµενες στην κυβέρνηση εκτιµούν ότι µια ενδεχόµενη αποτυχία της ανταλλαγής οµολόγων µπορεί να προκαλέσει εκροή κεφαλαίων. Αν τα ευρώ εγκαταλείψουν τη χώρα, τότε και η χώρα θα εγκαταλείψει το ευρώ. Για να αποτραπεί ένα τέτοιο ενδεχόµενο και για να υπάρξει απάντηση στις συνθήκες αβεβαιότητας που θα επικρατήσουν σε περίπτωση µαταίωσης της ανταλλαγής οµολόγων συζητείται σε εξ απορρήτων συσκέψεις στο υπουργείο Οικονοµικών ο… «τελευταίος πειρασµός» της περικοπής του χρέους κατά 50%.
Σύµφωνα µε αξιόπιστες πηγές, αυτή είναι η απόρρητη εισήγηση που φέρεται να υποστηρίζει στις επαφές του µε την ελληνική κυβέρνηση ο εταίρος του δικηγορικού γραφείου Cleary Gottlieb κ. Lee C. Bucheit. Το εν λόγω δικηγορικό γραφείο, προτού ασχοληθεί µε την Ελλάδα, έχει συµβουλεύσει πολλές κυβερνήσεις σε θέµατα αναδιάρθρωσης κρατικού χρέους και πάντοτε υποστηρίζει την επιλογή της ευρείας περικοπής.
Η επιλογή λέγεται ότι γοητεύει τον κ. Ευ. Βενιζέλο. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ελκυστική καθώς συγκροτεί µια «µεγάλη πολιτική πρωτοβουλία» µε «ηρωικά χαρακτηριστικά», αφού απελευθερώνει την Ελλάδα από τα δεσµά του χρέους! Καθίσταται ασφαλώς εφικτή µόνο εφόσον η ευρωζώνη και η ΕΚΤ διαβεβαιώσουν ότι θα αποδεχθούν τις οδυνηρές απώλειες και θα παράσχουν (µε έναν τρόπο ακαθόριστο σήµερα) υποστήριξη ρευστότητας στο γεµάτο χρεοκοπηµένα οµόλογα τραπεζικό σύστηµα, έτσι ώστε η χώρα να παραµείνει στην ευρωζώνη.
Η «εναλλακτική κυβερνητική θεραπεία» έχει δύο θανάσιµες αντενδείξεις. Πρώτον, η ακύρωση της ανταλλαγής οµολόγων συνοδεύεται από ακύρωση του προγράµµατος δανεισµού, που σύµφωνα µε την 21η Ιουλίου θα αντικαταστήσει το σηµερινό. Ελλείψει νέου προγράµµατος, η κυβέρνηση θα πρέπει να ανακοινώσει ακόµη περισσότερα µέτρα για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισµό. Η κοινωνική αναταραχή και η πολιτική κρίση που είναι βέβαιο ότι θα προκληθεί µπορεί να αποσταθεροποιήσει την οικονοµία και να άρει την εύθραυστη εµπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστηµα. ∆εύτερον, η «γενναία» και βιαστική αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι εξαιρετικά πιθανό να µεγιστοποιήσει την κρίση στην ευρωζώνη. Σε αυτή την περίπτωση η ΕΚΤ δεν θα έχει την «πολυτέλεια» να υποστηρίζει επί µακρόν το τραπεζικό σύστηµα µιας Ελλάδας ευρισκόµενης υπό συνθήκες πολιτικού, οικονοµικού και κοινωνικού σοκ. Κατά συνέπεια το σενάριο της «ελεγχόµενης χρεοκοπίας εντός της ευρωζώνης» µπορεί να µεταλλαχθεί ραγδαία σε ένα σενάριο «ελεγχόµενης διολίσθησης στη δραχµή»…
Π
ληθαίνουν οι ενδείξεις ότι η Γερµανία, κατά έναν παράδοξο τρόπο, δεν θα ήταν αντίθετη στη «γενναία» ελληνική αναδιάρθρωση παρά τους κινδύνους που περικλείει για το ευρωσύστηµα. Η εξήγηση αυτής της παράδοξης στάσης, σύµφωνα µε ορισµένες πηγές, είναι ότι το περίφηµο «εναλλακτικό σχέδιο» (plan B) του κ. Β. Σόιµπλε είναι υπαρκτό και εντός αυτού η ανυποψίαστη Ελλάδα έχει έναν ειδικό ρόλο να διαδραµατίσει. Ενισχύονται οι υποψίες ότι το plan B εδράζεται στο πανθοµολογούµενο συµπέρασµα ότι το κοινό νόµισµα δεν µπορεί να επιβιώσει επί µακρόν χωρίς η ΕΚΤ να εγκαταλείψει την (επιβεβληµένη από τη Γερµανία!) αντιπληθωριστική πολιτική, χωρίς να παρακάµψει το αυστηρό καταστατικό της και χωρίς να λειτουργήσει ως πραγµατική κεντρική τράπεζα ικανή να σταθεροποιήσει τις αγορές αγοράζοντας κρατικά και τραπεζικά οµόλογα µε νέο χρήµα που η ίδια τυπώνει. Για να παρακαµφθούν οι µεγάλες αντιστάσεις των γερµανών «δηµοσιονοµικών ιεράκων» σε µια τέτοια «απαγορευµένη επιλογή» η ζώνη του ευρώ, όπως λένε οι «καχύποπτοι», χρειάζεται ένα «υπαρξιακό σοκ». Οπως ακριβώς το σοκ από την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008 επέτρεψε στο Κογκρέσο να εγκρίνει τη διάσωση της Wall Street από το κράτος, έτσι ακριβώς µια ελληνική χρεοκοπία µπορεί να «αξιοποιηθεί» για να διασωθεί η ευρωζώνη.
Σύµφωνα µε εκτιµήσεις κορυφαίων πολιτικών και οικονοµικών πηγών, οποιαδήποτε επιλογή εντός του Οκτωβρίου πέραν της υλοποίησης της 21ης Ιουλίου ενδέχεται να αποβεί καταστρεπτική για την Ελλάδα, αφού µπορεί να την καταστήσει «χρήσιµο θύµα». Κατά συνέπεια, είναι εξαιρετικά επικίνδυνο το γεγονός ότι η κυβέρνηση φέρεται να συζητεί «εναλλακτικά σενάρια».
