Ενα λεπτομερές plan B είχε αναλάβει, με εντολή του Αλέξη Τσίπρα, να εκπονήσει από τον περασμένο Δεκέμβριο ο τέως υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Βαρουφάκης, ο οποίος είχε στόχο να δημιουργήσει ένα παράλληλο τραπεζικό σύστημα, «που θα ήταν μεν προσδιορισμένο σε ευρώ, αλλά εν μια νυκτί θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια νέα δραχμή».
Ο άκρως ενδιαφέρων διάλογος με επενδυτές και στελέχη διεθνών hedge funds έγινε στις 16 Ιουλίου, με συντονιστή τον βαρώνο Νόρμαν Λάμοντ, γνωστό πολιτικό των Βρετανών Συντηρητικών και πρώην υπουργό Οικονομικών επί πρωθυπουργίας Τζον Μέιτζορ, στο πλαίσιο διεθνούς φόρουμ που ασχολείται με αναλύσεις. Από την έναρξη της συζήτησης, ο κ. Βαρουφάκης ενημερώνεται σαφώς ότι «αυτή η συνομιλία καταγράφεται». Παρ’ όλα αυτά, ο τέως υπουργός Οικονομικών περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια το εναλλακτικό σχέδιό του, το οποίο προέβλεπε υποκλοπή των ΑΦΜ, από έναν παιδικό του φίλο που είχε διορίσει στο υπουργείο για να παρακάμψει την κ. Σαββαΐδου, και ηλεκτρονική εισβολή (χάκινγκ) στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων. Οταν μετά από σχετική έκκλησή του οι συμμετέχοντες τον διαβεβαιώνουν ότι όσα τους εκμυστηρεύεται στη συζήτηση δεν θα βγουν παραέξω, εκείνος απαντάει γελώντας: «Και αν το κάνουν, θα το αρνηθώ, θα το διαψεύσω».
Από τον Δεκέμβριο
Η «Κ» δημοσιεύει αποσπάσματα από τις αποκαλύψεις του Γιάνη Βαρουφάκη: «Πρέπει να παραδεχθώ ότι δεν είχαμε εντολή να βγάλουμε την Ελλάδα από το ευρώ. Αυτό για το οποίο είχαμε εντολή ήταν να διαπραγματευτούμε ένα είδος συμφωνίας με το Eurogroup και την ΕΚΤ, που θα καθιστούσε την παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη βιώσιμη. Η εντολή πήγαινε λίγο πιο πέρα, τουλάχιστον κατά την εκτίμησή μου. Πιστεύω ότι ο ελληνικός λαός μάς εξουσιοδότησε να συνεχίσουμε ενεργά και με σθένος αυτήν τη διαπραγμάτευση στο σημείο, κατά το οποίο –αν δεν κατορθώναμε να κλείσουμε μια βιώσιμη συμφωνία– θα έπρεπε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ».
Σε κάποιο σημείο, ο τ. υπουργός Οικονομικών υπενθυμίζει στην «εικονική» ομήγυρη: «Δεν έχουμε ένα νόμισμα το οποίο μπορούμε να υποτιμήσουμε έναντι του ευρώ, έχουμε το ευρώ». Παράλληλα, εξηγεί το σχέδιο του σκληρού άνδρα του Βερολίνου για ένα Grexit και στη συνέχεια το δικό του: «Ο Σόιμπλε, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, είναι αποφασισμένος να πετύχει ένα Grexit, έτσι τίποτα δεν έχει τελειώσει. Επιτρέψτε μου, όμως, να είμαι πολύ ακριβής σε αυτό το σημείο. Ο πρωθυπουργός προτού γίνει πρωθυπουργός και προτού κερδίσει τις εκλογές τον Ιανουάριο μού έδωσε το πράσινο φως να εκπονήσω ένα Ρlan b. Και συγκέντρωσα μια πολύ ικανή ομάδα, μικρή, όπως έπρεπε να είναι, επειδή για προφανείς λόγους έπρεπε να δράσει υπό άκρα μυστικότητα. Αρχίσαμε να εργαζόμαστε από τα τέλη Δεκεμβρίου, ξεκινώντας από τις αρχές Ιανουαρίου για τη δημιουργία της. Αφήστε όμως, αν αυτό σας ενδιαφέρει, να σας περιγράψω κάποια πολιτικά και θεσμικά εμπόδια, που δυσχέραναν την ολοκλήρωση του έργου μας και την ενεργοποίησή του. Το έργο είχε λίγο-πολύ ολοκληρωθεί, είχαμε ένα Ρlan b, αλλά η δυσκολία ήταν να προχωρήσουμε από τους πέντε ανθρώπους, που το σχεδίαζαν, στους χίλιους που θα το υλοποιούσαν. Γι’ αυτό θα έπρεπε να εξασφαλίσω μία ακόμη εξουσιοδότηση, την οποία ουδέποτε έλαβα, αλλά να σας δώσω ένα παράδειγμα: Σχεδιάζαμε σε ένα μεγάλο αριθμό μετώπων, οπότε αναφέρω ένα ενδεικτικά. Πάρτε την περίπτωση των πρώτων λεπτών μετά το κλείσιμο των τραπεζών. Τα ΑΤΜ δεν λειτουργούν και πρέπει να υπάρξει ένα σύστημα παράλληλων πληρωμών, ώστε να συνεχίσει να λειτουργεί η οικονομία για λίγο, ενώ πρέπει να δοθεί στον πληθυσμό η αίσθηση ότι το κράτος ελέγχει την κατάσταση και πως υπάρχει κάποιο σχέδιο.
Αυτό που σχεδιάζαμε να κάνουμε είναι το εξής: Υπάρχει η ιστοσελίδα της φορολογικής υπηρεσίας, όπως στη Βρετανία και αλλού, όπου πολίτες, φορολογούμενοι μπαίνουν στο σάιτ, χρησιμοποιούν τον κλειδάριθμό τους και μεταφέρουν μέσω web banking χρήματα από τους λογαριασμούς τους στο ΑΦΜ τους, ώστε να πληρώσουν τον ΦΠΑ, τον φόρο εισοδήματος κ.λπ. Σχεδιάζαμε να δημιουργήσουμε μυστικούς λογαριασμούς, συνδεδεμένους με κάθε ΑΦΜ, χωρίς να το πούμε σε κανέναν, ώστε να έχουμε αυτό το σύστημα σε λειτουργία υπό άκρα μυστικότητα. Με το πάτημα ενός κουμπιού θα μας επιτρεπόταν να διανείμουμε pin σε κάθε κάτοχο ΑΦΜ, δηλαδή σε κάθε φορολογούμενο.
Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την περίπτωση κατά την οποία το κράτος χρωστάει ένα εκατ. ευρώ σε φαρμακευτική επιχείρηση για την αγορά φαρμάκων για λογαριασμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Θα μπορούσαμε αμέσως να δημιουργήσουμε μια ψηφιακή μεταφορά σε αυτόν τον λογαριασμό του ΑΦΜ της επιχείρησης και να τους παράσχουμε ένα pin ώστε να μπορέσουν να το χρησιμοποιήσουν ως έναν παράλληλο μηχανισμό πληρωμής, σε οποιονδήποτε άλλο, ενώ παράλληλα να γίνονται και φορολογικές πληρωμές προς το κράτος. Αυτό θα δημιουργούσε ένα παράλληλο τραπεζικό σύστημα, δίνοντάς μας λίγο αέρα να αναπνεύσουμε, ενώ οι τράπεζες θα ήταν κλειστές, λόγω της επιθετικής πολιτικής της ΕΚΤ.
»Αυτό το σχέδιο αναπτύχθηκε πολύ καλά και θα έκανε μεγάλη διαφορά, επειδή πολύ γρήγορα θα μπορούσαμε να το επεκτείνουμε, χρησιμοποιώντας εφαρμογές σε smartphones (apps) και θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα παράλληλο σύστημα σε λειτουργία, το οποίο θα ήταν μεν προσδιορισμένο σε ευρώ, αλλά εν μια νυκτί θα μπορούσε να μετατραπεί και σε μια νέα δραχμή».
Λίγο αργότερα, αφηγείται «μια συναρπαστική ιστορία, τι είδους δυσκολίες αντιμετώπισα. Ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Εσόδων στο υπουργείο μου ελέγχεται πλήρως και απευθείας από την τρόικα. Δεν ήταν υπό τον δικό μου έλεγχο ως αρμόδιου υπουργού, αλλά ελεγχόταν από τις Βρυξέλλες. Ο γενικός γραμματέας διορίζεται με μια συγκεκριμένη διαδικασία και ελέγχεται από την τρόικα, όπως και ολόκληρος ο μηχανισμός.
Είναι σαν τα δημόσια έσοδα στο Ηνωμένο Βασίλειο να ελέγχονται από τις Βρυξέλλες· είμαι σίγουρος ότι όπως το ακούτε σας σηκώνεται η τρίχα. ΟΚ, λοιπόν, το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα ήταν πως ο γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων, από την άλλη, ελεγχόταν από εμένα, ως αρμόδιο υπουργό. Και διόρισα έναν καλό φίλο μου, παιδικό φίλο μου, που έγινε καθηγητής Τεχνολογικής Πληροφόρησης στο Κολούμπια στις ΗΠΑ. Τον επιστράτευσα επειδή του είχα εμπιστοσύνη να προχωρήσει στην ανάπτυξη αυτού του συστήματος. Κάποια στιγμή, μία εβδομάδα ή λίγο αργότερα αφότου μετακομίσαμε στο υπουργείο, με πήρε τηλέφωνο και μου είπε ότι έχει τον έλεγχο των μηχανημάτων, του hardware, όχι όμως και του λογισμικού (software). “Το software ανήκει στην τρόικα, που ελέγχει τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων. Τι να κάνω;”».
Μυστική συνάντηση
Και προσθέτει ο κ. Βαρουφάκης: «Είχαμε λοιπόν μια συνάντηση, μόνο οι δυο μας, ουδείς άλλος γνώριζε, και εκείνος μου είπε: “Ακου, αν ζητήσω την άδειά τους για να αρχίσω να εφαρμόζω αυτό το σχέδιο, τότε η τρόικα θα μάθει αμέσως ότι σχεδιάζουμε ένα παράλληλο σύστημα. Αλλά εγώ του είπα ότι αυτό δεν μας κάνει, γιατί δεν θέλουμε να αποκαλύψουμε τα σχέδιά μας σε αυτήν τη φάση. Ετσι τον εξουσιοδότησα, και αυτό δεν πρέπει να το πείτε σε κανέναν, πρέπει να παραμείνει μεταξύ μας…».
Ο συντονιστής του conference call τον διακόπτει: «Υπάρχουν σίγουρα κάποιοι που ακούνε αυτήν τη στιγμή, αλλά δεν θα το πούνε στους φίλους τους».
Ο κ. Βαρουφάκης συνεχίζει γελώντας: «Ξέρω, ξέρω, ότι δεν θα το κάνουν. Αλλά και αν το κάνουν, θα το αρνηθώ, θα το διαψεύσω. Αποφασίσαμε λοιπόν να χακάρουμε το λογισμικό πρόγραμμα του υπουργείου ώστε να μπορέσουμε να αντιγράψουμε τους κωδικούς της ιστοσελίδας σε ένα μεγάλο υπολογιστή στο γραφείο του (φίλου μου), ώστε να μπορέσει να σχεδιάσει και να εφαρμόσει το παράλληλο σύστημα πληρωμών».
Καταλήγει δε πως «…ήμασταν έτοιμοι να πάρουμε το πράσινο φως από τον πρωθυπουργό, όταν θα κλείναν οι τράπεζες, ώστε να μεταβούμε στη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων, που δεν ελέγχεται από εμάς, αλλά από τις Βρυξέλλες, και να συνδέσουμε αυτόν τον φορητό υπολογιστή προκειμένου να ενεργοποιήσουμε το σύστημα. Προσπαθώ να σας μεταφέρω το είδος των θεσμικών προβλημάτων που αντιμετωπίσαμε, των θεσμικών εμποδίων που είχαμε στην προσπάθειά μας να χαράξουμε μια ανεξάρτητη πολιτική για να απαλύνουμε τις συνέπειες από το κλείσιμο των τραπεζών από την ΕΚΤ».
