Νέοι όροι στη ζωή μας
Ασύντακτη (άτακτη) χρεοκοπία (disorderly default) ενός κράτους παρατηρείται όταν ξαφνικά δεν μπορεί -είτε επειδή δεν είναι σε θέση είτε επειδή δεν επιθυμεί- να εκπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις. Όταν αναφερόμαστε σε ένα κράτος, τότε συνοπτικά και περιγραφικά οι επιπτώσεις είναι οι εξής:
| Βραχυπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις | Μεσομακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις | Γενικότερες επιπτώσεις |
|
– Κατάρρευση οικονομικών συναλλαγών (αύξηση ηθικού κινδύνου στην οικονομία ) – Πτωχεύσεις τραπεζών, εταιρειών εξαιτίας της χρεοκοπίας – Κατάρρευση διεθνούς εμπορίου – Απότομη αύξηση ανεργίας – Υπερδιόγκωση αβεβαιότητας – Έλλειψη χρόνου προετοιμασίας
|
– Αύξηση ηθικού κινδύνου – Αποκλεισμός από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου – Βίαιη αναδιανομή εισοδήματος – Πλήγμα στο σύστημα δικαιωμάτων ιδιοκτησίας – Πλήγμα στην εφαρμογή των νόμων |
– Μείωση του δανειακού βάρους – Εθνικές περιπέτειες – Αλλαγή πολιτικού σκηνικού – Αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης – Αύξηση μετανάστευσης – Πληγή στη συλλογική μνήμη
|
Στην τακτική (συντεταγμένη) χρεοκοπία (orderly default) ενός κράτους τα αίτια είναι ουσιαστικά τα ίδια όπως και στην ασύντακτη χρεοκοπία. Όμως, στην περίπτωση αυτή, ο ρόλος της στρατηγικής επιλογής μπορεί να είναι σοβαρότερος. Με άλλα λόγια, είτε από την πλευρά του δανειστή είτε από την πλευρά του δανειζόμενου (είτε και από τις δύο), ενδεχομένως να αναπτυχθεί οργανωμένη συλλογιστική αθέτησης υποχρεώσεων. Πάντως, για να επιτύχει η τακτική χρεοκοπία που βασίζεται σε στρατηγική επιλογή, θα πρέπει να είναι οπωσδήποτε συναινετικού χαρακτήρα. Λόγω του ότι στην τακτική χρεοκοπία η έννοια και ο ρόλος του χρόνου είναι πολύ διαφορετικός σε σχέση με την ασύντακτη χρεοκοπία (στην τακτική υπάρχει χρόνος προετοιμασίας), οι επιπτώσεις της στην οικονομία και την κοινωνία είναι δραματικά διαφορετικές σε σύγκριση με την ασύντακτη:
| Βραχυπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις | Μεσομακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις | Γενικότερες επιπτώσεις |
|
– Αύξηση ανεργίας – Μέτρια αύξηση αβεβαιότητας
|
– Αύξηση ηθικού κινδύνου – Περιορισμένος αποκλεισμός από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίων |
– Μείωση του δανειακού βάρους – Μέτρια αύξηση μετανάστευσης – Ιστορικός σταθμός
|
Πολλές φορές, πολλές από τις επιπτώσεις αυτές ήδη υπάρχουν όταν επισημοποιείται η τακτική χρεοκοπία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας για την οποία συζητείται τακτική χρεοκοπία αποτελεί ο δημόσιος τομέας της Καλιφόρνια (και όχι μόνο), που βιώνει αυτό το γεγονός και μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς (μέχρι στιγμής) να έχει κηρυχθεί τακτική χρεοκοπία.
Η επιλεκτική χρεοκοπία (selective default) αφορά αθέτηση πληρωμής μέρους των δανειακών υποχρεώσεων ενός κράτους ή μίας επιχείρησης. Γενικά η έννοια της επιλεκτικής χρεοκοπίας έχει ορισμένα από τα στοιχεία της τακτικής χρεοκοπίας.
Απαιτείται σοβαρή επιστημονική δουλειά για να καταταχθούν οι χρεοκοπίες των κρατών στη μία ή στην άλλη κατηγορία (ασύντακτες και τακτικές). Ωστόσο συζητώντας τις τρεις έννοιες χρεοκοπίας φαίνεται πως στο σημερινό παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, η έννοια της ασύντακτης χρεοκοπίας τείνει να εξαφανιστεί.
Π.Ε.Πετράκης
Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών
Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
