Στο έλεος του κλίματος

Πολλοί αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο λαός των Ράπα Νούι κατέρρευσε στο Νησί του Πάσχα λόγω της απερίσκεπτης αποψίλωσης του δάσους. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι ο απομονωμένος πολιτισμός τους καταστράφηκε λόγω της άφιξης των Ευρωπαίων. Νέα μελέτη προσφέρει τώρα μια εναλλακτική εξήγηση: οι Ράπα Νούι ίσως έπεσαν θύματα κλιματικών αλλαγών.

Το Νησί του Πάσχα, ή Ράπα Νούι στην τοπική γλώσσα, ένα από τα πιο απομονωμένα κατοικημένα νησιά του κόσμου, 3.500 χιλιόμετρα δυτικά της Χιλής στον Ειρηνικό. Ήταν κάποτε καλυμμένο από πλούσια δάση φοινικόδεντρων, σήμερα όμως τα δέντρα απουσιάζουν από το σκληρό τοπίο.

Οι πολυνήσιοι ναυτικοί που αποίκησαν το νησί την πρώτη χιλιετία μετά Χριστόν δημιούργησαν τον πολιτισμό των Ράπα Νούι, γνωστό από τα περίφημα μοάι, μνημειώδη αγάλματα με ανθρώπινη μορφή.

Η τελευταία μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην ανοιχτή επιθεώρηση PNAS, δείχνει ότι ο πληθυσμός του νησιού μειώθηκε δραματικά λόγω τοπικών μεταβολών του κλίματος.

«Τα αποτελέσματα της μελέτης μού προκάλεσαν έκπληξη» λέει ο Τεν Λάντεφογκ, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Όκλαντ στη Νέα Ζηλανδία και επικεφαλής της έρευνας.

Η ομάδα του χρονολόγησε περισσότερα από 400 εργαλεία, κατασκευασμένα από οψιδιανό λίθο, τα οποία βρέθηκαν σε διάφορες περιοχές του νησιού. Η ανάλυση επέτρεψε στους ερευνητές να προσδιορίσουν πότε και πώς χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι τη διαθέσιμη γη.

Το βασικό εύρημα είναι ότι δεν υπήρχε ομοιομορφία όσον αφορά τη χρήση γης και την αξιοποίηση του δάσους σε όλη την έκταση του νησιού.

«Αν και δεν έχουμε στη διάθεσή μας άμεσα δεδομένα για το μέγεθος του πληθυσμού, είναι ξεκάθαρο ότι οι κάτοικοι αντιδρούσαν σε τοπικές περιβαλλοντικές διακυμάνσεις στο νησί πριν καταστραφούν από την εισαγωγή ευρωπαϊκών ασθενειών και από άλλες ιστορικές διαδικασίες» λέει ο Δρ Λάντεφογκ.

Οι περιβαλλοντικές αλλαγές στις οποίες αναφέρονται ήταν μεταβολές στη βροχόπτωση και την ποιότητα των εδαφών, μεταξύ άλλων.

Η μελέτη υποδεικνύει, χωρίς όμως να αποδεικνύει, ότι οι Ράπα Νούι έπεσαν θύματα περιβαλλοντικών περιορισμών και όχι της άπληστης αποψίλωσης των δασών.

Ό,τι κι αν συνέβη, ο πληθυσμός είχε μειωθεί από τα περίπου 15.000 άτομα σε μόλις 2 με 3 χιλιάδες όταν οι Ευρωπαίοι έφτασαν στο νησί το 1722. Ασθένειες που μετέφεραν οι ευρωπαίοι ναυτικοί, σε συνδυασμό με το εμπόριο σκλάβων, μείωσαν περαιτέρω τον πληθυσμό στα 111 άτομα το 1877.

Σήμερα το Νησί του Πάσχα έχει περίπου 6.000 κατοίκους, από τους οποίους το 60% κατάγεται από τους ιθαγενείς Ράπα Νούι.

Η νέα μελέτη δείχνει ότι ο απομονωμένος πολιτισμός επλήγη από περιβαλλοντικές αλλαγές πριν από την άφιξη των κατακτητών. Δεν αρκεί όμως για να αποδείξει ότι η θεωρία της εξάντλησης των φυσικών πόρων είναι εσφαλμένη, ή ότι δεν υπήρξαν άλλοι παράγοντες που έπαιξαν ρόλο.

Και αυτό σημαίνει ότι το μυστήριο της εξαφάνισης των Ράπα Νούι δεν έχει λυθεί οριστικά.

δολ