Μία όχι ιδιαίτερα γνωστή σελίδα της γερμανικής και ιταλικής κατοχής αφορά στην τύχη των μνημείων. Όταν ο Ιερός Βράχος έγινε πλυντήριο και μαγειρείο…
Όπως έδειξε η Ιστορία Γερμανοί και Ιταλοί – από ανώτερους αξιωματικούς μέχρι απλούς στρατιώτες- είχαν μία ψύχωση με την Ακρόπολη.
Ήταν το υπ’ αριθμόν ένα μνημείο στο οποίο επιθυμούσαν να φωτογραφηθούν. Βεβαίως, το γεγονός ότι, ο Ιερός Βράχος ήταν για εκείνους φορτωμένος συμβολισμούς, δεν εμπόδισε στο ελάχιστο τις κατ’ επανάληψη κακοποιήσεις.
Η περίοδος της γερμανικής κατοχής, εκτός από τον θάνατο, το βαρύ κόστος σε ανθρώπινες ζωές, την εξαθλίωση από τον φόβο και την πείνα, είχε και ένα άλλο κεφάλαιο, εξίσου σκοτεινό: Τις κλοπές και τους βανδαλισμούς, τον κίνδυνο που διέτρεξαν τα κορυφαία μνημεία κυρίως, στην Ακρόπολη των Αθηνών.
Τί συνέβη στον Ιερό Βράχο τα χρόνια της κατοχής και πώς μια χούφτα αρχαιολόγοι, με την ηρωική συνδρομή των φοιτητών τους και μερικών εργαζομένων, γλύτωσαν τους θησαυρούς που οι βανδαλιστές αναγνώρισαν μεταγενέστερα ως μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς;
Το δίκαιο του ισχυρού
Όπως είναι αυτονόητο ουδείς ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει το «δίκαιο του ισχυρού», να περιορίσει τους γερμανούς και ιταλούς αξιωματικούς και στρατιώτες. Η κατοχή ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1941, με τη γερμανική εισβολή και τερματίστηκε, με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων τον Οκτώβριο του 1944.
Οι βανδαλισμοί, οι λεηλασίες και οι κλοπές καταγράφονται στην έκδοση «Αρχαία της Ελλάδας κατά τον πόλεμο 1940 – 1944» της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, από τον αρχαιολόγο, γ.γ. της Εταιρείας και ακαδημαϊκό, Βασίλη Πετράκο. Όπως καταγράφεται και η στάση των ελλήνων αρχαιολόγων, οι οποίοι ανέλαβαν το περίεργο, όσο και σωτήριο έργο να κρύψουν τα αρχαία, να τα καταχώνουν, να τα «φυγαδεύουν» σε θησαυροφυλάκια, ακόμη και σε σπηλιές.
Βανδαλισμοί, κλοπές, πλυντήριο, μαγειρείο και … ερωμένες
«Στις αίθουσες των αρχαϊκών αετωμάτων εγκατέστησαν το πλυντήριο τους και το μαγειρείο και το υπόλοιπο μουσείο μεταβλήθηκε σε στρατώνα. Ο Βράχος έγινε στρατιωτική περιοχή, όπου οι στρατιώτες χρησιμοποιούσαν τα πολεμικά μηχανήματα χωρίς φροντίδα για τον τόπο.
Άναβαν φωτιές για το πρόχειρο φαγητό τους, βρώμιζαν τα μνημεία με βενζίνες, πετρέλαια και μηχανέλαια και, όπως ήταν φυσικό, μεταχειρίζονταν τα απόμερα σημεία της Ακρόπολης για αποχωρητήρια. Μαρτυρείται μάλιστα πως ούτε ο Παρθενώνας, ούτε τα Προπύλαια γλίτωσαν από τη χρήση αυτή.
Στους έλληνες αρχαιολόγους φοβερή εντύπωση έκανε η φωτογράφιση ιταλών στρατιωτών αγκαλιά με τις Κόρες του Ερεχθείου, ακόμη φοβερότερη , ότι στην Ακρόπολη σύχναζαν και οι ερωτικοί σύντροφοι των ιταλών. Δεν παρέλειψαν ακόμη οι ίδιοι να θραύουν αρχιτεκτονικά μέλη για απόσπαση αναμνηστικών κομματιών ή να χαράζουν τα ονόματα τους στα μάρμαρα των μνημείων».
Τα αρχαία σε κρύπτες, ακόμη και σε σπηλιές
Ακολουθώντας την οδηγία που έδωσε το υπουργείο Παιδείας στις 11 Νοεμβρίου 1940 στους εφόρους, οι αρχαιολόγοι μετέφεραν τα χάλκινα αγάλματα αλλά και μικρά αντικείμενα, κεραμεικής στα υπόγεια της νέας πτέρυγας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, τα χρυσά στο θησαυροφυλάκιο της Τραπέζης της Ελλάδος, μαζί με τα ευρήματα της ανασκαφής των Δελφών του 1939.
Τα γλυπτά του Μουσείου Ακροπόλεως διασκορπίστηκαν σε πολλές κρύπτες.
Λεπτομέρεια: Επειδή στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού οι Γερμανοί είχαν κάνει, προ του πολέμου, εργασίες ανασκαφών και συντήρησης, τον θεωρούσαν δικό τους με ό,τι συνεπάγεται το πνεύμα της ιδιοκτησίας…
