Τρία συν ένα βασικά σενάρια «εισβολής» του ιού Εμπολα στη χώρα μας αποτυπώνονται στα επιχειρησιακά σχέδια του υπουργείου Υγείας, που προβλέπουν συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις ώστε ακόμη και αν ο ιός φθάσει και στην Ελλάδα να μην εξαπλωθεί. Αεροδρόμια και λιμάνια οχυρώνονται με έξτρα μέτρα, ενώ έμφαση στην πρόληψη δίνεται και στις πύλες εισόδου των παράνομων μεταναστών.

Το σενάριο – εφιάλτης για τους αρμοδίους είναι η πιθανή μόλυνση του προσωπικού στα νοσοκομεία.
«Η ουσία των μέτρων κρίνεται στις λεπτομέρειες, γι’ αυτό και είναι αναγκαίος ο ενδελεχής σχεδιασμός για την αντιμετώπιση κρούσματος» λέει στα «ΝΕΑ» η γενική γραμματέας Δημόσιας Υγείας Χριστίνα Παπανικολάου. «Ακόμη και ο τρόπος αφαίρεσης της στολής που φορούν γιατροί και νοσηλευτές αποτελεί κρίσιμο σημείο της εκπαίδευσής τους ώστε να μη μολυνθούν».

Υπό την απειλή αυτή, το Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας (ΕΚΕΠΥ) έχει εκπαιδεύσει το προσωπικό του Αμαλία Φλέμινγκ, το οποίο ορίστηκε ως νοσοκομείο υποδοχής κρούσματος. Αντίστοιχα, ομάδα επιστημόνων στο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), υπό τον καθηγητή Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Χρήστο Χατζηχριστοδούλου, μελετά όλα τα σενάρια εισόδου του ιού Εμπολα στη χώρα μας.

Σε περίπτωση που σημάνει υγειονομικός συναγερμός, κομβικό ρόλο παίζει το ΕΚΑΒ. Στα σενάρια προβλέπεται ακόμη και η μεταφορά ασθενοφόρου με C130 ή με μεταγωγικό του Πολεμικού Ναυτικού αν εντοπιστεί ύποπτο κρούσμα σε απομακρυσμένη περιοχή, προκειμένου να τον μεταφέρει στο Αμαλία Φλέμινγκ.
Στην πρώτη γραμμή της επιχείρησης βρίσκονται οι διασώστες που απαρτίζουν το Τμήμα Ιατρικών Καταστροφών του ΕΚΑΒ.

Οι υποχρεώσεις του οδηγού περιορίζονται στο να ανοίγει και να κλείνει τις πόρτες του ασθενοφόρου. Το δεύτερο μέλος της ομάδας απολυμαίνει τις επιφάνειες, ενώ τα άλλα δύο μέλη του πληρώματος φροντίζουν τον ασθενή. Παράλληλα, οι μεν ελέγχουν τους δε για να εντοπίσουν πιθανούς κινδύνους, όπως είναι σχισμή στις ειδικές στολές ή στα γάντια που φορούν.

1ο σενάριο

1α: Εντοπίζεται ύποπτο κρούσμα εν ώρα πτήσης

Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν απευθείας πτήσεις από τις επίμαχες χώρες που να προσγειώνονται στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν σημαίνει ότι ο ιός Εμπολα δεν μπορεί να φθάσει αεροπορικώς στη χώρα μας.
Ηδη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σε συνεργασία με τη Διεθνή Ενωση Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ) έχει εκπαιδεύσει τα πληρώματα των αεροσκαφών, ώστε να είναι σε θέση να εντοπίσουν πιθανό κρούσμα. Ετσι στην περίπτωση που ένας επιβάτης την ώρα της πτήσης προς την Αθήνα παρουσιάσει ύποπτα συμπτώματα, τα μέλη του πληρώματος θα πρέπει να ελέγξουν εάν αυτά είναι συμβατά με του Εμπολα – δηλαδή, πυρετός, αδυναμία, μυαλγία, κεφαλαλγία, πόνος στον λαιμό, έμετος, διάρροιες, εξανθήματα ή αιμορραγία.

Η αμέσως επόμενη κίνηση, σύμφωνα με το πρωτόκολλο, είναι να τον ρωτήσουν εάν προέρχεται από μία από τις κόκκινες περιοχές του χάρτη ή αν είχε επαφή με κάτοικο ή ταξιδιώτη από κράτη της Δυτικής Αφρικής.
Στην περίπτωση που η εικόνα του επιβάτη προκαλεί βάσιμες ανησυχίες, τότε ενημερώνεται ο πιλότος, ο οποίος με τη σειρά του θα επικοινωνήσει με τον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για την ασφαλή μεταφορά και αντιμετώπιση του ασθενούς από το ΕΚΑΒ.

Στο μεταξύ, ο άρρωστος επιβάτης θα απομονωθεί – όσο αυτό είναι εφικτό – από τους υπόλοιπους ταξιδιώτες. Τα αδιάβροχα γάντια και η μάσκα είναι απαραίτητα για τα μέλη του πληρώματος που θα φροντίζουν τον ασθενή ώσπου να προσγειωθεί το αεροσκάφος. Και αυτό ώστε να αποφύγουν την επαφή με πιθανές εκκρίσεις – σάλιο, δάκρυα ή ακόμη και έμετο.
Χειρουργική μάσκα θα δοθεί και στον ασθενή ώστε να περιορισθεί η διασπορά σταγονιδίων και άλλων βιολογικών υγρών. Εάν δεν μπορεί να την ανεχθεί (παραδείγματος χάριν στην περίπτωση που νιώθει ναυτία) τότε αρκούν τα χαρτομάντιλα ή οι χάρτινες σακούλες εμέτου, τα οποία θα απορρίπτει μετά τη χρήση τους σε ατομική πλαστική σακούλα.

1β: Υποπτο περιστατικό κατά την αποβίβαση από το αεροπλάνο

«Από ποια χώρα προέρχεστε;» «Εχετε επισκεφθεί πρόσφατα χώρα της Δυτικής Αφρικής;» «Μήπως έχετε εμφανίσει πυρετό τα τελευταία 24ωρα;»
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου, τη σύνταξη του οποίου ολοκληρώνει ειδική ομάδα επιστημόνων του ΚΕΕΛΠΝΟ με στόχο τον εντοπισμό ταξιδιωτών με ύποπτα συμπτώματα.
Η διανομή του ερωτηματολογίου θα γίνεται στους επιβάτες εκτός Σένγκεν κατά τον έλεγχο των διαβατηρίων τους. Εάν κάποιος γράψει «ναι» σε μία από τις παραπάνω ερωτήσεις, τότε το «plan B» τίθεται σε εφαρμογή.
Ο ταξιδιώτης μεταφέρεται με διακριτικό τρόπο σε απομονωμένο χώρο, όπου ελέγχεται η θερμοκρασία του σώματός του. Εάν η εξέταση είναι αρνητική τότε – και με τη βοήθεια μεταφραστή εφόσον χρειάζεται – ο ταξιδιώτης θα λάβει σαφείς οδηγίες.

Επί 21 ημέρες οφείλει να μετρά τη θερμοκρασία του. Εάν εμφανίσει πυρετό ή άλλα συμπτώματα τότε του τονίζεται ότι θα πρέπει να καλέσει αμέσως το ΚΕΕΛΠΝΟ και το ΕΚΕΠΥ.
Εάν το θερμόμετρο δείξει πάνω από 37 βαθμούς Κελσίου με τον επιβάτη να διαμαρτύρεται και για έντονη κεφαλαλγία, έμετο, διάρροια, πόνο στην κοιλιά ή ανεξήγητες αιμορραγίες, τότε αμέσως σημαίνει συναγερμός και καλείται το ΕΚΑΒ για τη διακομιδή του ασθενούς στο Αμαλία Φλέμινγκ.

Πάντως, οι έλληνες επιστήμονες σημειώνουν πως η αποτελεσματικότητα της χρήσης του ερωτηματολογίου είναι αμφίβολη δεδομένου ότι οι επιβάτες μπορεί να δώσουν ψευδείς πληροφορίες είτε από φόβο είτε επειδή υποτιμούν τον κίνδυνο.

Με τα δεδομένα αυτά, η αυριανή συνάντηση των υπουργών Υγείας στις Βρυξέλλες αποτελεί σταθμό και για το εάν η χώρα μας θα λάβει τελικά μέτρα (όπως είναι η χρήση ερωτηματολογίου) με στόχο την ενίσχυση των ελέγχων στους ταξιδιώτες.

Πάντως, σε κάθε περίπτωση, εάν εντοπισθεί ύποπτο κρούσμα κατά τη διάρκεια πτήσης ή κατά την αποβίβαση εξίσου σημαντική για την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού είναι η ιχνηλάτηση – δηλαδή, ο εντοπισμός και η παρακολούθηση των ανθρώπων με τους οποίους έχει έρθει σε επαφή. Ετσι, εάν μέλος του πληρώματος ή άλλο προσωπικό (όπως είναι οι καθαριστές) μπορεί να έχει εκτεθεί στον ιό μέσω της φροντίδας του ασθενούς θα πρέπει να παρακολουθεί την κατάστασή της υγείας του για 21 ημέρες.

Επιπλέον και σύμφωνα με τις οδηγίες εάν παρουσιάσει πυρετό, ρίγος, εξάνθημα ή εμέτους και διάρροια κατά την κρίσιμη αυτήν περίοδο θα πρέπει να ενημερώσει το ΚΕΕΛΠΝΟ και το ΕΚΕΠΥ και να αποφύγει να έρθει σε επαφή με άλλους ανθρώπους.

2ο σενάριο: Ο ιός ταξιδεύει με πλοίο

Τα εμπορικά πλοία βρίσκονται στο… μικροσκόπιο των υγειονομικών Αρχών της χώρας, αλλά σύμφωνα με τις μελέτες εκτίμησης κινδύνου του ΚΕΕΛΠΝΟ ο κίνδυνος εισαγωγής του ιού Εμπολα από επιβατηγό πλοίο είναι σχεδόν ανύπαρκτος.
Στην περίπτωση που μέλος του πληρώματος εντοπίσει ύποπτα συμπτώματα, τότε ο καπετάνιος οφείλει να επισημάνει στη ναυτιλιακή δήλωση υγείας ότι υπάρχει ασθενής στο πλοίο.

Για την εκτίμηση του περιστατικού από τις υγειονομικές Αρχές, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του πλοίου και πριν από την άφιξή του στη χώρα, είναι σημαντικό να γίνεται διερεύνηση του κρούσματος. Δηλαδή να διευκρινιστούν κρίσιμα ερωτήματα όπως εάν ο ασθενής έχει εκτεθεί σε πιθανό ή επιβεβαιωμένο κρούσμα Εμπολα ή εάν προέρχεται / έχει ταξιδέψει σε περιοχές όπου έχουν καταγραφεί κρούσματα του ιού.

Το αμέσως επόμενο βήμα, όταν το πλοίο ρίξει άγκυρα, είναι στο λιμάνι να βρίσκεται ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ, το οποίο θα παραλάβει και θα μεταφέρει τον ασθενή στο νοσοκομείο.

Το πλοίο θα παραμείνει αγκυροβολημένο για 21 ημέρες, με το υπόλοιπο πλήρωμα να βρίσκεται σε καραντίνα. Ειδικό κλιμάκιο θα απολυμάνει την καμπίνα του ασθενούς και τους κοινόχρηστους χώρους, δίνοντας συμβουλές στα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος.

Οι περίπου 30 γιατροί που αναμένεται να ενισχύσουν έως το τέλος του μήνα τις πύλες εισόδου της χώρας, θα μετρούν τη θερμοκρασία των ναυτικών με θερμόμετρα laser, ώστε να μην έρχονται σε επαφή μαζί τους, και θα αναζητούν άλλες ανησυχητικές ενδείξεις. Εάν δεν προκύψει κρούσμα, τότε το πλοίο θα λάβει πράσινο φως από τις Αρχές της χώρας να συνεχίσει το ταξίδι του.

3ο σενάριο: Κρούσμα σε παράνομο μετανάστη

Το πέρασμα των παράνομων μεταναστών από τη Δυτική Αφρική στη χώρα μας κρατά πολλές εβδομάδες – αναγκάζονται να διανύσουν εκατοντάδες χιλιόμετρα με τα πόδια και να περιμένουν για αρκετές ημέρες έως ότου κλείσει η συμφωνία της μεταφοράς τους με πλοιάριο σε κάποιο ελληνικό νησί. Γι’ αυτό και οι λοιμωξιολόγοι του ΚΕΕΛΠΝΟ εκτιμούν ότι ένας παράνομος μετανάστης που νοσεί από τον ιό Εμπολα δεν θα καταφέρει να αντέξει το ταξίδι.

Παρ’ όλα αυτά, στα σενάρια για την πρόληψη του ιού περιλαμβάνεται και η είσοδος του Εμπολα από τα κέντρα υποδοχής παράνομων μεταναστών. Και αυτό γιατί μεταξύ άλλων δεν μπορεί να διαγραφεί η πιθανότητα κάποιος να ταξιδέψει αεροπορικώς έως την Κωνσταντινούπολη και από τα παράλια της Τουρκίας να φτάσει στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό διοργανώνονται ειδικά σεμινάρια από το ΚΕΕΛΠΝΟ, μέσω των οποίων οι λιμενικοί και οι αστυνομικοί θα εκπαιδευθούν για τα ατομικά μέτρα προφύλαξής τους.

Σε ό,τι αφορά τα Κέντρα Υποδοχής, έχει ζητηθεί να οριστεί ένας χώρος (κοντέινερ) όπου θα απομονωθούν είτε πιθανό κρούσμα είτε μία ομάδα παράνομων μεταναστών που προέρχονται από τις επίμαχες περιοχές. Η καθημερινή μέτρηση της θερμοκρασίας τους θα αποτελέσει ρουτίνα επί 21 ημέρες, ενώ θα ελέγχεται και η συνολική κλινική τους εικόνα. Εάν στο διάστημα αυτό κάποιος νοσήσει θα κληθεί το ΕΚΑΒ για την άμεση μεταφορά του.

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι ακόμη και εάν ένας από τους παράνομους μετανάστες εντοπιστεί ως ύποπτο κρούσμα δεν σημαίνει ότι έχει απαραίτητα μολύνει και τους άλλους που βρίσκονται στον ίδιο χώρο απομόνωσης, καθώς όσο ο ιός είναι ασυμπτωματικός δεν μεταδίδεται.

Μάρθα Καϊτανίδη, τα νέα