Η Τετάρτη τάξη του 2ου Δημοτικού Σχολείου Γρεβενών στα πλαίσια του προγράμματος Πολιτιστικών Θεμάτων πραγματοποίησε το Σχολικό Έτος 2013-2014, με αφορμή τη συμπλήρωση εβδομήντα χρόνων του ολοκαυτώματος των Γρεβενών από τους Γερμανούς, δραστηριότητα με τίτλο: «Όχι στον ρατσισμό, όχι στο φασισμό, όχι στον πόλεμο».
Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας, μεταξύ των άλλων, συγκεντρώσαμε με τη μέθοδο της συνέντευξης πληροφορίες και παλιές φωτογραφίες από τα γεγονότα της περιόδου 1940-1944 που έλαβαν χώρα στο νομό Γρεβενών, με επίκεντρο το ολοκαύτωμα των Γρεβενών τον Ιούλιο του 1944. Αυτές τις φωτογραφίες τις σαρώσαμε, δηλαδή τις δώσαμε ψηφιακή μορφή, ενώ τα κείμενα τα γράψαμε στον Η/Υ και σταδιακά τα δημοσιοποιήσαμε, με σκοπό να τα γνωρίσει και η τοπική κοινωνία. Επίσης στα πλαίσια της ίδια δραστηριότητας πραγματοποιήσαμε επισκέψεις στα μνημεία πεσόντων της Αννίτσας και του Κοσματίου, στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Γρεβενών και στο Δήμο Γρεβενών. Στην τάξη διαβάσαμε βιβλία, κάναμε έρευνα στο διαδίκτυο, παρακολουθήσαμε πολλά βίντεο και ταινίες με σχετικό περιεχόμενο, ενώ ακόμα ζωγραφίσαμε, κάναμε κατασκευές, τραγουδήσαμε και παίξαμε θέατρο.
Η δραστηριότητά μας ολοκληρώθηκε την Τρίτη 10 Ιουνίου 2014 με τη ζωντανή σύνδεση μέσω Skype που κάναμε με την Ε΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου Καλαβρύτων με το οποίο αδελφοποιηθήκαμε ηλεκτρονικά μέσω του προγράμματος eTwinning. Οι μαθητές, αφού πρώτα είχαν ενημερωθεί, είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν μεταξύ τους και να ρωτήσουν οι μεν τους δε για το ολοκαύτωμα της δικής τους πόλης. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στους μαθητές των Καλαβρύτων προκάλεσε εντύπωση το γεγονός πως αν και ο νομός Γρεβενών έχει υποστεί τόσα πολλά από τους καταχτητές στην κατοχή, ακόμα και σήμερα καμία πόλη ή χωριό δεν είναι στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών, ενώ στους μαθητές μας εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι τα Καλάβρυτα έχουν αναδείξει τόσο πολύ το ολοκαύτωμα της πόλης τους ώστε να έχουν μεγάλη τουριστική προσέλευση εξαιτίας αυτού του γεγονότος και της διάστασης που του δώσανε.
Σήμερα θα δημοσιοποιήσουμε, για δεύτερη φορά κείμενο, (την πρώτη φορά δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση!) με τα συμπεράσματα από όλη αυτήν την έρευνα, όπως διαμορφώθηκε μετά από συζήτηση που έγινε σήμερα στην τάξη μας:
«Σε περιόδους οικονομικής κρίσης, αναπτύσσονται στην κοινωνία ρατσιστικές και φασιστικές αντιλήψεις οι οποίες οδηγούν τους λαούς σε αιματηρούς πολέμους. Έτσι έγινε και το 1940 που η χώρα μας χωρίς να το θέλει ενεπλάκη στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Κύρια αιτία αυτού του πολέμου ήταν η μεγάλη ανάπτυξη του ναζισμού στη Γερμανία και του φασισμού στην Ιταλία. Στον πόλεμο του 1940 οι Γρεβενιώτες, στρατός και λαός, πολέμησαν με ηρωισμό και αυτοθυσία. Στις μάχες που δόθηκαν με τους Ιταλούς στα υψώματα της Αννίτσας το φθινόπωρο του 1940, πήραν μέρος πολεμώντας με ηρωισμό πάρα πολύ Γρεβενιώτες στρατιώτες, αλλά και πάρα πολλοί άμαχοι Γρεβενιώτες, βοηθώντας τους στρατιώτες μας με διάφορους τρόπους, κυρίως κουβαλώντας τρόφιμα και πολεμοφόδια. Στον πόλεμο αυτό, αλλά και στην αντεπίθεση που ακολούθησε μέχρι μέσα στην Αλβανία, έδωσαν τη ζωή τους 107 Γρεβενιώτες (102 νεκροί και 5 αγνοούμενοι).
Μετά και την επίθεση της Γερμανίας τον Απρίλιο του 1941, αρχίζει η τριπλή κατοχή στην πατρίδα μας. Έτσι τα Γρεβενά από την άνοιξη του 1941 ήταν υπό Ιταλική κατοχή. Οι Ιταλοί στην προσπάθειά τους να ελέγξουν και να καθυποτάξουν τους υπόδουλους Γρεβενιώτες, πολλές φορές προέβησαν σε εκτελέσεις, βασανισμούς και φυλακίσεις κατοίκων, εμπρησμούς χωριών, αρπαγές ζώων και άλλων τροφίμων. Γρήγορα όμως στην περιοχή μας θα αναπτυχθεί ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά κινήματα όλης της Ευρώπης. Λίγο αργότερα θα αρχίσουν οι επιθέσεις των ανταρτών και οι μάχες με τα Ιταλικά στρατεύματα.
Ποιο σημαντικές στιγμές αυτού του αγώνα είναι:
1. Στις 14 Απριλίου 1941 ανατινάζεται από Άγγλους (Νεοζηλανδούς) σαμποτέρ το πέτρινο γεφύρι του Πασά, για να γλιτώσουν από τους Γερμανούς που τους καταδίωκαν. Το πέτρινο γεφύρι του Πασά (είναι στην Κοκκινιά) χτίστηκε το 1690 και ήταν το μεγαλύτερο της Ελλάδας.
2. Στις 8 Φεβρουαρίου 1943 στη μάχη του Σνιχόβου (Δεσπότης) στην οποία αντάρτες Γρεβενιώτες χτύπησαν μία διλοχία Ιταλών. Αυτή ήταν η πρώτη ένοπλη σύγκρουση των ανταρτών με τα στρατεύματα κατοχής στο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας.
3. Στις 5 ως 7 Μαρτίου 1943 στη μάχη του Φαρδύκαμου (στην οποία συμμετείχαν και πάρα πολλοί Γρεβενιώτες) όπου οι δυνάμεις των ανταρτών νίκησαν και αιχμαλώτισαν ένα τάγμα Ιταλών 600 περίπου ανδρών. Η Μάχη του Φαρδύκαμπου έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη μάχη που έδωσαν οι δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης ενάντια στους κατακτητές.
4. Στις 24 Μαρτίου 1943 οι δυνάμεις των ανταρτών απελευθερώνουν τα Γρεβενά από τους Ιταλούς. Έτσι η πόλη μας γίνεται η πρώτη πόλη που απελευθερώνεται σε όλη την Ευρώπη από τις δυνάμεις του Άξονα.
5. Οι Γερμανοί θέλοντας να εκδικηθούν για την αντιστασιακή δράση, εξαπολύουν επίθεση στις 31 Ιουλίου 1943 με το 2ο Τάγμα του 2ου Συντάγματος «Βαγδεμβούργου» και με τη βοήθεια του ντόπιου συνεργάτη τους Πούλου. Απ’ όπου περνούσαν, για αντίποινα, εκτελούσαν αμάχους, καίγανε και λεηλατούσαν τα χωριά μας. Μάχες με τους αντάρτες έγιναν στο Μεγάλο Σειρήνι και στην Κιβωτό. Αφού στη συνέχεια έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή των Βεντζίων, στις 7 Σεπτεμβρίου 1943 κατέλαβαν τα Γρεβενά που είχαν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους.
6. Τον Οκτώβριο του 1943 πραγματοποιούν νέα εκκαθαριστική επιχείρηση στην Πίνδο με στρατιώτες του 98ουΣυντάγματος. Όσα χωριά βρέθηκαν στο πέρασμά τους παραδόθηκαν στις φλόγες, ενώ όσοι κάτοικοι έπεφταν στα χέρια τους εκτελούνταν με φρικτό τρόπο.
4. Από τις 3 έως στις 15 Ιουλίου 1944 ξεκίνησε η φοβερότερη επίθεση αντιποίνων των Γερμανών με το όνομα «Σταυραετός». Το 8ο Σύνταγμα των SS με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Χέλμουτ Βέρνερ και τη συνεργασία των ντόπιων συνεργατών του Μιχάλαγα, επιτίθενται, εκτελούν αμάχους με το φρικτότερο τρόπο, καίνε και λεηλατούν όλα τα χωριά που βρίσκονται στο δρόμο τους. Στις 5 Ιουλίου (σύμφωνα με τον κ. Χρήστο Βήττο) ή στις 15 Ιουλίου (σύμφωνα με τον κ. Στράτο Δορδανά) καίνε και λεηλατούν την πόλη των Γρεβενών και εκτελούν 10 αμάχους. Την ημέρα εκείνη στα Γρεβενά κάηκαν συνολικά 350 σπίτια και καταστήματα, η Ιερά Μητρόπολη, το νεοχτισμένο σχολείο (δημοτικό και γυμνάσιο), το Οικοτροφείο, το Κρατικό Νοσοκομείο, τα Δικαστήρια και όλα τα εμπορικά καταστήματα της αγοράς (περίπου 125).
5. Βαρύς ο φόρος του αίματος για τους Γρεβενιώτες, στον αγώνα τους για ελευθερία. Σύμφωνα με τον κ. Χρήστο Βήττο 446 άμαχοι Γρεβενιώτες εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς και Ιταλούς (ο κ. Στράτος Δορδανάς αναφέρει ότι μόνο στην επιχείρηση «Σταυραετός» εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς 557 άμαχοι Γρεβενιώτες). Συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν 1616 Γρεβενιώτες. Το τέλος της κατοχής βρήκε τα Γρεβενά ολοκληρωτικά κατεστραμμένα. Σχεδόν τα μισά χωριά του νομού, μαζί και οι πόλεις Γρεβενών και Δεσκάτης κάηκαν ολοσχερώς, καθιστώντας το νομό μας έναν από τους πιο μαρτυρικούς νομούς της Ελλάδας στην περίοδο της κατοχής.
Από όλα αυτά που προαναφέραμε προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι οι λαοί δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα από τους πολέμους. Οι μόνοι που έχουν κέρδος είναι οι έμποροι των όπλων. Αντίθετα οι λαοί πληρώνουν βαρύ φόρο αίματος στον αγώνα τους για ελευθερία. Γι’ αυτό, ιδιαίτερα σήμερα, γίνεται πιο πολύ επίκαιρος ο τίτλος του προγράμματος που πραγματοποιούμε: «Όχι στο ρατσισμό, όχι στο φασισμό, όχι στον πόλεμο».
Ταυτόχρονα όμως κατά την υλοποίηση της δραστηριότητας παρατηρήσαμε ορισμένες ελλείψεις, παραλείψεις και αδυναμίες τις οποίες και επισημαίνουμε με τις παρακάτω προτάσεις προς συζήτηση και με τις τοπικές αρχές (κυρίως το Δήμο), αλλά και με την τοπική κοινωνία.
1. Παρατηρήσαμε κατά την επίσκεψή μας στη Δημόσια Βιβλιοθήκη, ότι αν και στην περιοχή μας έλαβαν χώρα κατά την περίοδο του 1940-1944 πάρα πολλά και πάρα πολύ σπουδαία ιστορικά γεγονότα, η βιβλιογραφία είναι πολύ μικρή. Βρήκαμε, δανειστήκαμε και διαβάσαμε τα βιβλία των Χρήστου Δ. Βήττου, Ζαχαρία Π. Δρόσου, Ανδρέα Ι. Τσιάτα, Νίκου Ι. Αραιοβηματά, Χρήστου Θεοδωρόπουλου (το βιβλίο του κ. Στράτου Δορδανά το δανειστήκαμε από το Γ.Γ. του Δήμου κ. Ανδρέα Τόσκα).
2. Εντύπωση μας έκανε το γεγονός πως αν και ο νομός Γρεβενών υπέστη τις περισσότερες καταστροφές και σε έμψυχο και σε άψυχο υλικό από τους καταχτητές, καθιστώντας τον ως έναν από τους μαρτυρικότερους νομούς της Ελλάδας, πώς είναι δυνατόν καμία πόλη, αλλά και κανένα χωριό του νομού να μην έχει ενταχθεί ακόμα στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών http://www.greekholocausts.gr/ και http://www.lamia.gr/el/content/diktyo . Ίσως οι τοπικές αρχές των Γρεβενών κάτι πρέπει να κάνουν γι’ αυτό;
3. Απορία μας δημιουργεί το γεγονός πως δεν συμπίπτουν οι πληροφορίες για την ημερομηνία του ολοκαυτώματος της πόλης των Γρεβενών. Ίσως θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί μια εκδήλωση-συζήτηση με αφορμή αυτό το γεγονός, με αναφορά βέβαια και σε όλη την περίοδο της κατοχής. Εμείς πάντως υιοθετούμε ως πιο πιθανή την 15ηΙουλίου που υποστηρίζει ο κ. Δορδανάς και πιστεύουμε ότι την ημέρα εκείνη θα πρέπει να πραγματοποιηθεί εκδήλωση μνημόσυνο για τους 18 αμάχους εκτελεσθέντες από τους καταχτητές και να τοποθετηθεί επιγραφή με τα ονόματά τους σε μνημείο. Τα ονόματα αυτών σύμφωνα με το κ. Χρήστο Δ. Βήττο είναι: 1. Αχιλλέας Γιώτας 7/7/1944 2. Ιωάννης Zηκόπουλος 23/3/1943 από Ιταλούς 3.Χρυσούλα Ζηκοπούλου 23/3/1943 από Ιταλούς 4. Δημήτριος Κατσάνος 10/7/1944 5. Ζήσης Κεφάλας 8/1943 (από Καλαμίτσι) 6. Κωνσταντινιά Κεφάλα 8/1943 (από Καλαμίτσι) 7. Παύλος Λαζαρίδης 15/12/1942 εκτελέστηκε στην Ποντοκώμη 8. Ζήσης Μπούτης 7/7/1944 9. Ανδρέας Κουζιώνης 14/7/1944 10. Σοφοκλής Κυπριτζής 9/6/1944 11. Βασίλειος Νάστας 8/7/1944 12. Απόστολος Ντίνας 10/7/1944 13. Γεώργιος Παπαϊωάννου 9/9/1944 14. Άλκης Παπανίκος Παπαϊωάννου 8/7/1944 15. Κωνσταντίνος Παπαρώσιος 10/7/1944 16. Νικόλαος Πυρογιάννης 7/7/1944 17. Χρήστος Πυρογιάννης 7/7/1944 18. Ιωάννης Χαραλαμπίδης 1/12/1944
4. Ίσως, επίσης, με αφορμή τη συμπλήρωση των 70 χρόνων του ολοκαυτώματος οι τοπικές αρχές θα πρέπει να εντείνουν τις πιέσεις τους προς τη Γερμανία, ώστε να δώσει επιτέλους τις πολεμικές αποζημιώσεις που οφείλει στους πληγέντες Γρεβενιώτες. Επίσης ίσως θα έπρεπε οι τοπικές αρχές να απευθύνουν ένα αίτημα προς τις κυβερνήσεις της Μεγάλης Βρετανίας και της Νέας Ζηλανδίας, ώστε σε ένδειξη αναγνώρισης των αγώνων και των θυσιών των Γρεβενιωτών ενάντια στις δυνάμεις του άξονα, να χρηματοδοτήσουν την ανακατασκευή-αναπαλαίωση του πέτρινου γεφυριού του Πασά.
5. Εμείς πάντως διαπιστώνοντας ότι η ειρήνη είναι η μεγαλύτερη αξία για τους λαούς όλους του κόσμου, δημιουργήσαμε στο πρόγραμμα etwinning (ηλεκτρονικής αδελφοποίησης) ένα έργο με τίτλο: «Ναι στην ισότητα, ναι στην αδερφοσύνη, ναι στην ειρήνη» (“Yes to Equality, Yes to Brotherhood and Yes to Peace”) , με σκοπό να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο σχολείων της φιλίας και της ειρήνης. Μέχρι σήμερα στο έργο συμμετέχουν τα παρακάτω σχολεία (συνολικά 18): 1. Scoala Gimnaziala “Gheorghe Petrascu” (TECUCI, Romania) 2. I CDS “San Filippo” di Città di Castello / International Primary School “San Filippo” (Città di Castello (PG) , Italy) 3. Primary School of Kalavryta (Kalavryta, Achaia, Greece) 4. özel istanbul koleji (istanbul, Turkey) 5. Direzione Didattica Statale “G. Di Vittorio” di Umbertide (Umbertide (PG), Italy) 6. Szkoła Podstawowa Nr 25 (Lublin, Poland) 7. Büyük Çamlıca Koleji (İstanbul, Turkey) 8.Νέα Εκπαιδευτήρια Γ. Μαλλιάρα (Alimos, Greece) 9. Zespół Szkół Szkoła Podstawowa im. K. Odnowiciela i Gimnazjum w Pobiedziskach (Pobiedziska, Poland) 10. Szkoła Podstawowa nr 18 (Jaworzno, Poland) 11. CEIP Jonathan Galea (Algete, Spain) 12. Atakent Fatih Koleji (Küçükçekmece, Turkey) 13. Zalischyky State Gimnasia (Zalischyky, Ukraine) 14. Nilüfer Coşkun College (Istanbul / Maltepe, Turkey) 15. Yakacik doga collage (Istanbul/ Yakacık (Kartal), Turkey) 16. SCOALA GIMNAZIALA CU CLASELE I-VIII-GANESTI (Ganesti, Romania) 17. Mehmetçik İlköğretim Okulu (Susurluk, Turkey) 18. 2ο 7/Θ Δημοτικό Σχολείο Γρεβενών (Γρεβενά, Greece)
Κλείνοντας τη δραστηριότητα θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε πολύ όλους όσους μας βοήθησαν όλο αυτό το διάστημα και ιδιαίτερα τους:
- Το Δήμο Γρεβενών
- Τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Γρεβενών
- Τον ιδιοκτήτη του Ξενοδοχείου «ΜΧΟΣ» κ. Νίκο Δάσκαλο
- Το Διευθυντή του Σχολείου
- Τη δασκάλα των Αγγλικών κ. Καραχάλιου Λουκία
- Τη γυμνάστρια κ. Παπανίκου Βάσω
- Τους κ. Νίκο Παύλο, Μπατακόια Γιάννη, Μίμη Γιάννη, Ντανάση Ελένη, Χαντάβα-Λέτσιου Φωτεινή, Σαϊτσή Αλεξάνδρα, Τζιαχάνα Στέλιο, Πατσιαρίκα Στέλιο που μας παραχώρησαν τις συνεντεύξεις, τον κ. Κοκκινάκη Μιχάλη που μας παραχώρησε τις παλιές φωτογραφίες και τον κ. Βέργο-Σμυρναίο Γιάννη που μας παραχώρησε την επιστολή του στρατιώτη από το μέτωπο της Αλβανίας.
- Τα ΜΜΕ που προβάλανε τη δραστηριότητά μας.
Περισσότερα μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα του σχολείου μας: http://2dim-greven.gre.sch.gr και στο βίντεο:
Οι μαθητές της τάξης
Ο δάσκαλος της τάξης
Αργύριος Καραλιόλιος
