«Το υπουργείο μας, για να διευκολύνει την ολιγοήμερη διαμονή κοντά στο δάσος και να συμβάλει, όσο είναι δυνατό, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, δημιουργεί δασικούς περιβαλλοντολογικούς οικισμούς, τα «Δασικά Χωριά», σε επιλεγμένες δασικές περιοχές της χώρας: Ερύμανθο, Κέδρο, Δρυάδες, Λιβαδάκι, Καψίτσα και Ανω Δολιανά. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων φιλοδοξεί να επεκτείνει το πρόγραμμα και να εγκαταστήσει σε όλα τα δασικά συμπλέγματα της χώρας μας δασικά χωριά. Θέλουμε να δημιουργήσουμε: πόλους ανάπτυξης για τις ορεινές περιοχές της πατρίδας μας, χώρους αναψυχής και περιβαλλοντολογικής εκπαίδευσης, καταφύγια από το καθημερινό άγχος και σημεία άμεσης επαφής με τη φύση».

Αυτά αναφέρονται στην ιστοσελίδα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για τα Δασικά Χωριά. Ποια είναι η κατάσταση σε αυτά σήμερα; Ο δασοπόνος Νίκος Θεοφάνους σε σχετική του έρευνα τονίζει πως «η μέχρι τώρα πορεία τους δείχνει ότι απαιτείται σημαντική προσπάθεια από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς έτσι ώστε με τη λειτουργία τους να στηρίζουν τον οικοτουρισμό και να μη μεταλλαχτούν σε κακέκτυπο του ξεθωριασμένου μοντέλου μαζικού τουρισμού που τόσα προβλήματα έχει δημιουργήσει».

Η δημιουργία από τη δασική υπηρεσία Δασικών Περιβαλλοντικών Οικισμών (Δασικών Χωριών) μέσα σε επιλεγμένες θέσεις των δημόσιων δασών της χώρας, με προορισμό τη διευκόλυνση της ολιγοήμερης διαμονής προς άσκηση παθητικής αναψυχής και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού, διατυπώθηκε νομοθετικά για πρώτη φορά στην αριθ. 99278/5712/8-12-1997 υπουργική απόφαση του τότε υπουργού Γεωργίας και συμπεριλήφθηκε στα «Επιτρεπόμενα έργα και κατασκευές για διευκόλυνση επισκεπτών – χρηστών του χώρου υπαίθριας αναψυχής».

Η νομοθετική περιπέτεια
«Ο όρος “Δασικό Χωριό” είχε χρησιμοποιηθεί και παλιότερα» μας λέει ο δασοπόνος Νίκος Θεοφάνους. «Με την έννοια ενός συνόλου απλών κτιριακών εγκαταστάσεων σε απόμακρα παραγωγικά δασικά συγκροτήματα, που προορίζονται να εξυπηρετήσουν τους εργαζόμενους στο δάσος (υλοτόμους, δασικούς υπαλλήλους, φύλακες κ.λπ.). Ενα τέτοιο δασικό χωριό με μόνιμες εγκαταστάσεις κατασκευάστηκε στη δεκαετία του 1980 στην Ελατιά της Δράμας. Επίσης, ο όρος “δασικό χωριό” χρησιμοποιήθηκε και για τις μόνιμες κτιριακές εγκαταστάσεις στο Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου, που σχεδιάστηκαν από τον μεγάλο αρχιτέκτονα Δημ. Πικιώνη και λειτουργούν ακόμα για τη διαμονή των φοιτητών της Δασολογικής Σχολής που ασκούνται πρακτικά κατά τη θερινή περίοδο».

Η δασική υπηρεσία κατασκεύαζε λυόμενες ξυλοκατασκευές ή μόνιμες λιθόκτιστες δασικές εγκαταστάσεις που προορίζονταν για να εξυπηρετήσουν τους εργαζόμενους στο δάσος (δασικούς υπαλλήλους, φύλακες κ.λπ.) από τη δεκαετία του 1970, σύμφωνα με τις διατάξεις περί ανέγερσης δασικών κτιρίων, βάσει μελέτης των δασικών υπηρεσιών και έγκρισης του υπουργού Γεωργίας (παρ. 1 και 2 άρθρ. 237 του νδ 86/69). Οι εγκαταστάσεις αυτές δεν προβλεπόταν να χρησιμοποιηθούν για δασική αναψυχή ή για τη διαμονή επισκεπτών (φυσιολατρών, κυνηγών κ.λπ.).

Η βασική εξουσιοδοτική διάταξη, στην οποία στηρίχτηκε η πρώτη εφαρμογή του θεσμού της οργάνωσης χώρων δασικής αναψυχής από τη δασική υπηρεσία, ήταν αυτή της παραγράφου 4 του άρθρου 48 του νόμου 998/1979 «Περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας» (ΦΕΚ Α’ 289). Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή: «Εις δημόσια δάση και δασικάς εκτάσεις και εις βάθος μέχρι διακοσίων (200) μέτρων από δημοσίας ή από δασικάς οδούς δύναται η δασική υπηρεσία να ιδρύει εις καταλλήλους θέσεις χώρους διημερεύσεως (πικ – νικ) προς εξυπηρέτησιν των επισκεπτών…»

Κατ’ επιταγή του ν. 998/79 εκδίδεται το 1995 από τον τότε υπουργό Γεωργίας η αριθ. 66102/970/23-2-95 Υ.Α. «Ρύθμιση θεμάτων που αφορούν τη δημιουργία χώρων διημέρευσης και υπαίθριας αναψυχής στα δάση και στις δασικές εκτάσεις της χώρας». Η απόφαση αυτή προέβλεπε τη δημιουργία εγκαταστάσεων από τις δασικές υπηρεσίες σε χώρους υπαίθριας αναψυχής στα δάση αλλά περιόριζε τη χρήση τους για ορισμένους σκοπούς. Επέτρεπε την κατασκευή και λειτουργία Κέντρων Πληροφόρησης Επισκεπτών, μικρών υπαίθριων θεάτρων, ακόμα και εγκατάσταση μικρών λυόμενων οικημάτων που θα χρησιμοποιούνται για αναψυκτήρια, μη επιτρεπομένης της λειτουργίας τους μετά τη δύση του ηλίου. Εντούτοις, δεν προέβλεπε πουθενά την εγκατάσταση οικημάτων για διανυκτέρευση των επισκεπτών.

Δύο χρόνια αργότερα, ο υπουργός Γεωργίας με νέα απόφασή του έρχεται να καλύψει αυτό το κενό. Με την αριθ. 99278/5712/8.2.97 (ΦΕΚ 1117/τ.Β’. /16.12.97) Υ.Α. τροποποιείται και συμπληρώνεται η προηγούμενη απόφαση και προστίθεται το εδάφιο 16 ως ακολούθως: «16. Η δημιουργία από τη δασική υπηρεσία, Δασικών Περιβαλλοντικών Οικισμών (Δασικών Χωριών) μέσα σε επιλεγμένες θέσεις των ελκυστικότερων δημοσίων δασικών συμπλεγμάτων της χώρας, διά της τοποθέτησης ξύλινων σπιτιών εφοδιασμένων με τα απαραίτητα μέσα προς εξυπηρέτηση των επισκεπτών, με προορισμό τη διευκόλυνση της ολιγοήμερης διαμονής προς άσκηση παθητικής αναψυχής και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού».

Είναι η πρώτη φορά που προβλέπεται νομοθετικά η δημιουργία Δασικών Περιβαλλοντικών Οικισμών (Δασικά Χωριά) μέσα σε δάση, με σκοπό τη διαμονή των επισκεπτών για λόγους αναψυχής και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Μέχρι το 1997 που δημοσιεύτηκε η παραπάνω απόφαση, τα δασικά κτίσματα που κατασκεύαζε η δασική υπηρεσία (π.χ. Ελατιά Δράμας) ακόμα και εάν είχαν τη μορφή οικισμού (συγκροτήματα δασικών κτιρίων), δεν είχαν προορισμό τη δασική αναψυχή και τη διαμονή επισκεπτών.

Ισχύουν και για τα δασικά χωριά (επειδή συμπεριλαμβάνονται στους χώρους υπαίθριας αναψυχής) τα προβλεπόμενα από την αριθ. 66102/970/23-2-95 Υ.Α. όσο αφορά τον κανονισμό λειτουργίας, το φορέα διαχείρισης και την εκμίσθωση ή παραχώρηση του χώρου δασικής αναψυχής.

Κομφούζιο
«Το νομοθετικό κομφούζιο όμως με τα δασικά χωριά συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια» προσθέτει ο Νίκος Θεοφάνους. «Με την παρ. 10 του άρθρου 40 του ν. 3105/2003 (ΦΕΚ 29 /τ. Α’10.2.03) προστέθηκε στο άρθρο 21 του Ν. 998/79 η παράγραφος 5 ως εξής: Επιτρέπεται, στα πλαίσια της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα δασοπροστασίας και φυσικού περιβάλλοντος, δημιουργία “δασικών χωριών” με την εγκατάσταση από τις δασικές υπηρεσίες λυόμενων οικημάτων σε επιλεγμένες θέσεις και περιορισμένο αριθμό, μη δυνάμενο να υπερβεί τα τριάντα, για την παροχή καταλυμάτων σε επισκέπτες των δασών. Η μελέτη και εκτέλεση των παραπάνω έργων, λόγω της φύσης και του προορισμού τους, γίνεται αποκλειστικά από τις ειδικές διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 237 του Ν.Δ. 86/1969. Τα “δασικά χωριά” προστίθενται ως ειδική κατηγορία στα μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα της περίπτωσης Β’ της παρ. 1 του άρθρου 2 του Ν. 2160/1993…» Η ρητή αυτή υπαγωγή των δασικών χωριών στα μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα, η οποία συνεπαγόταν την περιβαλλοντική αδειοδότηση, βάσει του ν. 3010/02, κατονόμασε και αντιμετώπισε τα δασικά χωριά ορθά ως τουριστικούς οικισμούς (Συνήγορος του Πολίτη).

Δέκα μήνες αργότερα η παραπάνω παράγραφος αντικαθίστανται εκ νέου με την παρ. 7 του άρθρου 1 του Ν. 3208/03 ως εξής: «5. Για την εξυπηρέτηση των εργαζόμενων στα δάση δασικών υπαλλήλων, υλοτόμων και λοιπών δασεργατών επιτρέπεται η, εντός των δασών και δασικών εκτάσεων, εγκατάσταση από τις δασικές υπηρεσίες ξύλινων λυόμενων οικημάτων. Επιτρέπεται επίσης, στα πλαίσια της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα δασοπροστασίας και φυσικού περιβάλλοντος, μετά από έγκριση του υπουργού Γεωργίας, η εγκατάσταση από τις δασικές υπηρεσίες ξύλινων λυόμενων οικημάτων σε επιλεγμένες θέσεις των ανωτέρω περιοχών και σε περιορισμένο αριθμό, μη δυνάμενο να υπερβεί τα τριάντα, για την παροχή καταλυμάτων σε επισκέπτες των δασών. Η μελέτη και εκτέλεση των παραπάνω έργων γίνεται κατά παρέκκλιση πολεοδομικών ή άλλων διατάξεων και διέπεται από τις διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 237 του Ν.Δ. 86/1969 “Δασικός Κώδιξ” (ΦΕΚ 7 Α’)… Με απόφαση του υπουργού Γεωργίας, μετά από γνώμη του ειδικού φορέα, μπορεί να παραχωρείται η διαχείρισή τους σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, τις επιχειρήσεις τους ή σε άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου».

Αυτό που άλλαξε με τη νέα τροποποίηση αφορούσε τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης των δασικών χωριών, τα οποία δεν κατονομάζονται πλέον ως «δασικά χωριά», αλλά «ξύλινα λυόμενα οικήματα». Τα οικήματα αυτά θα μπορούσαν να εγκαθίστανται από τις δασικές υπηρεσίες κατά παρέκκλιση πολεοδομικών ή άλλων διατάξεων.

Ο Συνήγορος του Πολίτη επισήμανε με έγγραφά του προς τη Διοίκηση ότι η κατασκευή δασικών χωριών συνιστά εγκατάσταση τουριστικών καταλυμάτων, με επιπτώσεις στο περιβάλλον, απαιτείται διαδικασία μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Μετά τις επισημάνσεις τού ΣτΠ, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης εκδίδει νέα εγκύκλιο και διευκρινίζει προς όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες ότι είναι αναγκαία η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η περιβαλλοντική αδειοδότηση των δασικών χωριών.

Η νομική ασάφεια που επικράτησε το χρονικό διάστημα 2003-2004 είχε αποτέλεσμα πολλές δασικές υπηρεσίες να καταθέτουν μελέτες δημιουργίας δασικών χωριών βασισμένες σε λάθος προδιαγραφές και να χάνεται έτσι πολύτιμος χρόνος για αξιοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σ’ εκείνο το διάστημα εγκρίθηκε η κατασκευή 54 δασικών χωριών σε όλη την επικράτεια (98464/2502/22-5-2003,106414/3549/15-7-2003, 90187/681/6-2-2004, 90193/806/12-2-2004 και 90194/807/12-2-2004 αποφάσεις του υπουργού Γεωργίας).

Αλλαγή προτεραιοτήτων
Ο πολύτιμος χρόνος που χάθηκε οδήγησε σε τελματώδη κατάσταση όλα τα δασικά χωριά που δεν πρόλαβαν να ολοκληρώσουν την διαδικασία αδειοδότησης και χρηματοδότησης τους μέχρι το 2006 (Γ’ΚΠΣ). Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ το διάστημα 2003 – 04 αποφασίστηκε η κατασκευή 54 δασικών χωριών σ’ όλη την επικράτεια (98464/2502/22-5-2003, 106414/3549/15-7-2003, 90187/681/6-2-2004, 90193/806/12-2-2004 και 90194/807/12-2-2004 αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας), στη συνέχεια «πάγωσε» η περαιτέρω πορεία ολοκλήρωσής τους. Το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε είναι εμφανές από τον μεγάλο αριθμό ερωτήσεων που κατατέθηκαν στη Βουλή προς την ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης το 2008 σχετικά με την εξέλιξη της διαδικασίας δημιουργίας δασικών χωριών σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Οι απαντήσεις που δίνονταν συνήθως παρέπεμπαν στην αριθ. 96640/2727/6-6-2005 εγκύκλιο του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, σύμφωνα με την οποία «η κατασκευή νέων Δασικών Χωριών δεν περιλαμβάνεται στις άμεσες προτεραιότητες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και επί του παρόντος τα έργα τής ως άνω κατηγορίας περιορίζονται στη βελτίωση της λειτουργικότητας των ήδη κατασκευασμένων και στην ολοκλήρωση της κατασκευής εκείνων των οποίων ήδη έχει αρχίσει η κατασκευή».

Εγκριση για την κατασκευή 5 χωριών
Μετά την απόφαση (αριθ. 99278/5712/8.2.97) το υπουργείο Γεωργίας με διαταγές του (αριθ. 96291/5608/3.12.97 και 96292/5609/3.12.97) ζήτησε από τις περιφερειακές δασικές υπηρεσίες να υποβάλουν προτάσεις για δημιουργία δασικών χωριών στις περιοχές αρμοδιότητάς τους και εξέδωσε την αριθ. 68791/3686/31.8.98 απόφαση «Εγκριση κατασκευής Δασικών Χωριών». Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, εγκρίθηκε κατ’ αρχήν η κατασκευή πέντε (5) δασικών χωριών στις εξής περιοχές:

1. «Χορευταρού ή Κρέκιζα» της Αρκαδίας (ΠΑΡΝΩΝΑΣ)

2. «Αγιος Κωνσταντίνος» Αρτας (ΔΥΤΙΚΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ).

3. «Σταυρός» Καρδίτσας (ΛΙΜΝΗ ΠΛΑΣΤΗΡΑ).

4. «Λιβαδάκι» Φθιώτιδας. (ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΣ).

5. «Καψίτσα» Φωκίδας (ΓΚΙΩΝΑ)

Σύμφωνα με την αριθ. 99006/2539/11-3-1999 Απόφαση του υπουργού Γεωργίας, η συνολική δαπάνη κατασκευής των 5 δασικών χωριών ήταν 2.082.127.000 δρχ. Επίσης από στοιχεία του υπουργείου Γεωργίας προκύπτει ο προγραμματισμός για τα έτη 1998 – 1999 δημιουργίας συνολικά έντεκα (11) δασικών χωριών, εκ των οποίων τα πέντε (σ.σ. αναφέρεται στα 5 προαναφερθέντα) προβλεπόταν να λειτουργήσουν σύντομα (http://www.minagric.gr/greek/2.5.5.4.html).

Ελευθεροτυπία