Η εικόνα σώματος και η συζήτηση για την εξωτερική εμφάνιση είναι ένα θέμα «ταμπού» για τους περισσότερους άνδρες. Η ενασχόληση με την αισθητική του σώματος θεωρείται παραδοσιακά «γυναικεία υπόθεση» και οι άνδρες που αφιερώνουν χρόνο για να φροντίσουν τον εαυτό τους «κινδυνεύουν» να χαρακτηριστούν θηλυπρεπείς ή ακόμα και ομοφυλόφιλοι.

Παρουσιάζονται συνεπώς αδιάφοροι για το σώμα τους και η στάση τους αυτή δεν είναι μόνο προϊόν της προκατάληψης που αναφέραμε πριν, αλλά και της καλλιέργειας ενός μύθου που κυριαρχεί στα μέσα ενημέρωσης: του σωματικά άτρωτου άνδρα, που δεν χρειάζεται να νοιαστεί για τη φυσική του κατάσταση. Μόνο δύο συνθήκες φαίνεται πως καθιστούν αποδεκτή την ενασχόληση του άνδρα με το σώμα και την εικόνα του. Πρωτίστως είναι ο φόβος της παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία για τους άνδρες συνδέεται με τη μαλθακότητα, την έλλειψη θέλησης και την απώλεια ελέγχου.

Το εντυπωσιακό είναι ότι, τόσο από τους αδύνατους όσο και από τους υπέρβαρους, η κοροϊδία ή το πείραγμα για το πάχος θεωρούνται θεμιτά. Οι ίδιοι οι υπέρβαροι συχνά χρησιμοποιούν χιούμορ για το πάχος τους, προκειμένου να «αμυνθούν» για την ντροπή που νιώθουν για το σώμα τους. Για να αντιμετωπίσουν λοιπόν το υπερβάλλον βάρος, οι υπέρβαροι άνδρες οδηγούνται συχνά στο γυμναστήριο που έχει καθιερωθεί ως ο «αρρενωπός» τρόπος αδυνατίσματος (σε αντίθεση με τις δίαιτες που θεωρείται «γυναικείος»). Κι ενώ η παχυσαρκία μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για άσκηση και τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης, τα δεδομένα είναι μοιρασμένα για το αν αποτελεί κίνητρο για τη βελτίωση της εικόνας και του σχήματος του σώματος. Η δεύτερη συνθήκη που «επιτρέπει» στους άνδρες να ασχοληθούν με το σώμα τους, εμφανίζεται κυρίως σε μικρότερες ηλικίες.

Πολλά αγόρια στην προ-εφηβική και εφηβική ηλικία δηλώνουν ότι νιώθουν μια πίεση από τους συνομηλίκους τους, τους οποίους καλούνται να συναγωνιστούν και στους οποίους συχνά επιθυμούν να μοιάσουν (για να ενσωματωθούν στο σύνολο). Άλλωστε, ο συναγωνισμός μεταξύ των αγοριών ή των ανδρών είναι ένας τρόπος επίδειξης της αρρενωπότητάς τους και κατάκτησης του σεβασμού των άλλων. Από την παιδική ηλικία επίσης αρχίζουν και οι πρώτες πολιτισμικές επιρροές. Τα αγόρια έχουν για παιχνίδια φιγούρες ηρώων που είναι ιδιαίτερα μυώδεις (συχνά με μη ρεαλιστικές αναλογίες). Μερικοί από αυτούς τους ήρωες, μάλιστα, έχουν και υπερδυνάμεις. Οι ταινίες δράσεις που προτιμώνται ιδιαίτερα από το νεανικό ανδρικό κοινό παρουσιάζουν επίσης χαρακτήρες με παρόμοια σώματα. Ο κινηματογράφος είναι ένα μόνο από τα μέσα στα οποία προβάλλεται το ιδανικό ανδρικό σώμα.

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και οι διαφημίσεις (έντυπες ή τηλεοπτικές) και τα ριάλιτι (προϊόντα της τελευταίας δεκαετίας) κατακλύζονται επίσης από γραμμωμένα σώματα. Κατά την εφηβεία και τα πρώτα ενήλικα χρόνια, τα αγόρια αποκτούν ακόμα έναν λόγο για να αποκτήσουν το ιδεατό σώμα. Αρχίζουν και νιώθουν την ανάγκη να είναι θελκτικοί στις γυναίκες και ενίοτε αναφέρεται, από τα αγόρια, ότι ένας λόγος για τη δυσαρέσκεια που αναπτύσσουν για το σώμα τους είναι τα αρνητικά σχόλια των ερωτικών τους συντρόφων. Ωστόσο, φαίνεται πως δεν αποτελεί αρκετά σημαντικό κίνητρο για να αλλάξουν αισθητά το σχήμα του σώματός τους.

Τα αποτελέσματα μιας σειρά μελετών (1973, 1986 και 1997), που εξέταζαν τη σχέση των ανδρών με το σώμα τους, δείχνουν ότι μέσα σε 25 χρόνια το ποσοστό των ανδρών που ήταν δυσαρεστημένοι με το σώμα τους και επιθυμούσαν ένα άλλο πιο κοντά στο ιδεατό, αυξήθηκε εντυπωσιακά από 15 σε 43%. Ποιο είναι όμως αυτό το ιδανικό σώμα στο οποίο αναφερόμαστε και το οποίο μικροί και μεγάλοι άνδρες ονειρεύονται;

Από το τέλος της δεκαετίας του ‘80, εμφανίζεται μια αυξημένη κοινωνική πίεση που θέλει τους άνδρες λεπτότερους και μετρίως μυώδεις ή, αλλιώς μ’ έναν «μεσόμορφο» τύπο σώματος. Δηλαδή, ένα σώμα που έχει μέτρια κατασκευή, με καλοσχηματισμένους μύες στο στήθος, τα μπράτσα, τους ώμους και λεπτή μέση με γραμμωμένους κοιλιακούς. Επιβάλλεται, δε, να έχει χαμηλά ποσοστά λίπους, καθώς «επιτρέπουν» στους μύες να είναι πιο ευδιάκριτοι. Σε αυτόν τον «νέο άνδρα» επιτρέπεται κάπως περισσότερο η ενασχόληση με την εμφάνιση.

Μερικοί, μάλιστα, θεωρούν αυτή τη μεταβολή ένα τέχνασμα της κοινωνίας που ζούμε για να στρέψει τους άνδρες σε έναν πιο καταναλωτικό τρόπο ζωής. Αυτός ο άνδρας εμφανίζεται ταυτόχρονα προστατευτικός και φιλάρεσκος. Είναι, θα λέγαμε, μια νέα, πιο εξευγενισμένη εκδοχή του «ματσό» (macho) άνδρα, που ταιριάζει καλύτερα στις σημερινές συνθήκες, όπου ο φεμινισμός έχει κερδίσει πολύ έδαφος. Το ιδανικό ανδρικό σώμα της νέας χιλιετίας γίνεται διαρκώς πιο «ουτοπικό» και οδηγεί, σύμφωνα με ερευνητές, σε μειωμένη αυτοεκτίμηση και σε κατάθλιψη. Ακόμη και αν πράγματι, οι άνδρες νιώθουν την πίεση για το τέλειο σώμα να αυξάνεται, και αποζητούν περισσότερο να είναι αισθητικά αποδεκτοί από τον περίγυρό τους, δεν δείχνουν πρόθυμοι να συζητήσουν αυτό το θέμα γιατί… δεν αποτελεί «ανδρική υπόθεση».

Πρέπει όμως να τονίσουμε πως αυτή η πίεση που δέχονται, κυρίως από τα άκρως επιδραστικά media, ίσως έχει υποεκτιμηθεί στο παρελθόν. Και αυτό γιατί, σύμφωνα με έρευνες, οι άνδρες τείνουν να βρίσκουν το οπτικό υλικό των μέσων ενημέρωσης πιο υποβλητικό απ’ ότι οι γυναίκες, με αποτέλεσμα η δυσαρέσκεια που νιώθουν με το σώμα τους να βρίσκεται μόνο στην αρχή.

Μαίρη Μιχελή
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος