Θα τοποθετείται σε όσους αποφυλακίζονται με άδεια ή είναι υπόδικοι

Πολλές διευκρινίσεις κλήθηκε να δώσει στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής η νομοπαρασκευαστική επιτροπή που εισηγήθηκε τις διατάξεις για τα μέσα ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων, καταδίκων και εν αδεία κρατουμένων.

Το προσχέδιο νόμου περιγράφει τρεις κατηγορίες επιτηρουμένων:

Κρατούμενοι, που έχουν καταδικαστεί με στερητικές της ελευθερίας ποινές, θα μπορούν να κάνουν χρήση των νέων διατάξεων και να αποφυλακίζονται, υπό τον όρο του κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση, εφόσον έχουν εκτίσει μέρος της ποινής.

Για το καθεστώς της προσωρινής κράτησης, ο ανακριτής θα μπορεί να αποφασίζει την ηλεκτρονική επιτήρηση προκειμένου η προσωρινή κράτηση να είναι το έσχατο δικονομικό μέσο.

Η ηλεκτρονική επιτήρηση είναι δυνατό να έχει εφαρμογή και για τη χορήγηση αδειών σε κρατούμενους.

Σε όλες τις περιπτώσεις απαιτείται η συναίνεση του κατάδικου ή του υπόδικου, ενώ το κόστος των ηλεκτρονικών μέσων επιτήρησης φέρει ο κατηγορούμενος και αν κριθεί με ειδική αιτιολογία ότι στερείται την οικονομικής δυνατότητας να το καταβάλει, θα το καλύπτει το κράτος.

Τι γίνεται στις περιπτώσεις παραβίασης της ηλεκτρονικής επιτήρησης; Το ηλεκτρονικό βραχιόλι θα μπορεί πολύ δύσκολα να παραβιαστεί και, αν συμβεί η παραβίαση, θα χτυπήσει συναγερμός.

«Το πιθανότερο είναι πως το μέσο ηλεκτρονικής επιτήρησης θα είναι χαλκάς στο πόδι, που δεν φαίνεται κιόλας» είπε το μέλος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής Ευαγγελία Μήτρου, επισημαίνοντας ότι το μέσο ηλεκτρονικής επιτήρησης δεν θα πρέπει να προσβάλλει την προσωπικότητα και να είναι εμφανές ότι φέρει επάνω του ο επιτηρούμενος.

Το βάρος των αποφάσεων παραμένει στα αρμόδια όργανα, ανακριτής, δικαστικό και πειθαρχικό συμβούλιο αλλά πάντα με τη συναίνεση του κρατούμενου. Επιδιώχθηκε η ηλεκτρονική επιτήρηση να είναι ένα ήπιο μέτρο, που θα εξυπηρετεί την ασφάλεια και δεν θα είναι ιδιαίτερα επαχθές, είπαν τα μέλη της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής.

Όπως εξήγησε στους βουλευτές η πρόεδρος της νομοπαρασκευαστική επιτροπής, Χρυσούλα Παπαταξιάρχη, ζητούμενο της επιτροπής ήταν να εισηγηθεί τρόπους εφαρμογής ηλεκτρονικής επιτήρησης στο πλαίσιο των μέτρων δικονομικού καταναγκασμού της απόλυσης υπό όρους και των αδειών κρατουμένων, με κύριο στόχο την αποσυμφόρηση των καταστημάτων κράτησης χωρίς κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια.

Απόλυση υπό όρους

Όπως εξήγησαν τα μέλη της επιτροπής, το μέτρο της ηλεκτρονικής επιτήρησης αποφασίστηκε να έχει εφαρμογή μόνο σε κατάδικους με ποινές πρόσκαιρης ή ισόβιας κράτησης.

Η απόλυση υπό όρους θα γίνεται με συναίνεση του κατάδικου, ο οποίος θα υποβάλει αίτηση.

Καθορίστηκε ελάχιστος πραγματικός χρόνος του κατάδικου στο κατάστημα κράτησης, προκειμένου ο κατάδικος να αποκτήσει το δικαίωμα να υποβάλει αίτηση για την απόλυσή του υπό ηλεκτρονική επιτήρηση και ορίστηκε ρητά ότι, σε αυτή την περίπτωση, ο απολυόμενος και ηλεκτρονικά επιτηρούμενος θα έχει το δικαίωμα να βγαίνει από το σπίτι του, προκειμένου να μπορεί να εργάζεται, να καταρτίζεται, να εκπαιδεύεται ή να συμμετέχει σε προγράμματα απεξάρτησης.

Με την εισαγωγή ενδιάμεσου σταδίου έκτισης της ποινής, επιδιώκεται η σταδιακή και ομαλή μετάβαση για τον κατάδικο, από το καθεστώς στέρησης της ελευθερίας, στην ελεύθερη κοινωνική ζωή.

Επιπλέον, με την εισαγωγή αυτού του ενδιάμεσου σταδίου, διευκολύνεται και γίνεται ασφαλέστερη και η κρίση του δικαστικού συμβουλίου που, μετά τον χρόνο τής υπό ηλεκτρονική επιτήρηση απόλυσης, θα κρίνει και την απόλυση υπό όρο κατά το άρθρο 105 του Ποινικού Κώδικα.

Δίνεται, συνεπώς, η δυνατότητα στο δικαστικό συμβούλιο να διαπιστώσει και να εκτιμήσει τη συμπεριφορά του καταδίκου όχι, πλέον, μέσα στη φυλακή, αλλά σε συνθήκες δοκιμασίας εκτός καταστήματος κράτησης.

Ανήλικοι σε ηλεκτρονική επιτήρηση

Ο θεσμός της απόλυσης, υπό τον όρο του κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση, εισάγεται βέβαια και στο δίκαιο ανηλίκων που, λόγω της ηλικίας των δραστών, το σύνολο των ρυθμίσεων διέπεται από την αρχή της επιείκειας.

Ο ανήλικος κρατούμενος θα έχει δηλαδή δυνατότητα να απολυθεί για κατ’ οίκον περιορισμό με ηλεκτρονική επιτήρηση νωρίτερα από όσα θα προβλεφθούν για τους ενήλικους δράστες.

Αλλά και τυχόν παραβατική συμπεριφορά ανηλίκων προτείνεται να μην μπορεί να τους στερήσει πλήρως το δικαίωμα του κατ’ οίκον περιορισμού υπό ηλεκτρονική επιτήρηση.

Αντί της προσωρινής κράτησης

Με το προσχέδιο που προωθείται από το υπουργείο Δικαιοσύνης, λαμβάνεται μέριμνα ώστε ο ανακριτής να έχει τη δυνατότητα, αντί της προσωρινής κράτησης, να επιβάλει την ηλεκτρονική επιτήρηση στον κατηγορούμενο και να τον αφήσει εκτός φυλακής.

Ο θεσμός της ηλεκτρονικής επιτήρησης του κατ’ οίκον περιορισμού θα είναι ένας αυστηρότερος περιοριστικός όρος και θα πρέπει, συνεπώς, να ερευνάται πρώτα από τον ανακριτή η δυνατότητα να αφήσει ελεύθερο τον κατηγορούμενο, με την υποχρέωση να τηρήσει κάποιον περιοριστικό όρο από αυτούς που ήδη ισχύουν στο Ποινικό Δίκαιο (εγγυοδοσία, παρουσία σε Αστυνομικό Τμήμα κλπ).

Όταν δε, διαπιστώνεται ότι δεν μπορεί να εξασφαλιστεί ελαφρύτερος περιοριστικός όρος, μετά να επιβάλλεται η ηλεκτρονική επιτήρηση και, τελευταία, να επιβάλλεται η προσωρινή κράτηση ως έσχατο μέτρο δικονομικού καταναγκασμού.

Και πάλι προέχει η συναίνεση του κατηγορουμένου, ο οποίος θα πρέπει να έχει όμως γνωστή διαμονή για την ηλεκτρονική του επιτήρηση.

Άδειες με ηλεκτρονική επιτήρηση

Για την ηλεκτρονική επιτήρηση σε αδειούχους κρατούμενους, στόχος των προωθούμενων διατάξεων είναι να αυξηθεί ο αριθμός τους σε περιπτώσεις που τα αρμόδια όργανα των φυλακών είτε είναι, σήμερα, αρνητικά είτε ιδιαίτερα διστακτικά, λόγω της κοινωνικής ή ποινικής κατάστασης των κρατουμένων που ζητούν την άδεια.

Μπορεί οι άδειες σε κρατούμενους να μην συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος των ελλείψεων θέσεων κράτησης, αλλά η φυσική απουσία κρατουμένων με άδεια αμβλύνει σε σημαντικό βαθμό το πρόβλημα του συνωστισμού στις φυλακές που, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι ασφυκτικός.

Η επιτροπή εισηγήθηκε δύο κύριες παρεμβάσεις:

Η πρώτη παρέμβαση αφορούσε κρατούμενους που στερούνται στέγης ή οικογένειας και τους αλλοδαπούς που ενδέχεται να μην έχουν σταθερή διαμονή και δομημένο οικογενειακό περιβάλλον στη χώρα μας.

Με τις ρυθμίσεις, η παρακολούθηση στις συγκεκριμένες περιπτώσεις κρατουμένων σε άδεια θα ανατεθεί, κατά κανόνα, σε υπηρεσίες επιμελητών ανηλίκων ή επιμελητών κοινωνικής αρωγής ή στην ΕΛ.ΑΣ.

Η παρακολούθηση μπορεί να γίνει με καταγραφή της γεωγραφικής θέσης του αδειούχου (γεωεντοπισμός) και εποπτεύοντα ρόλο θα έχουν το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και το Δικαιοσύνης.

Ειδικά για τους στερούμενους στέγης αλλοδαπούς, μια πιθανή επιλογή είναι η παραπομπή τους σε κάποιο από τα Κέντρα υποδοχής ή φιλοξενίας, αλλά μόνο προς εμφάνιση και διανυκτέρευση και όχι ως κλειστή φιλοξενία ή διαμονή.

Η δεύτερη παρέμβαση αφορούσε στους δράστες πράξεων με ιδιαίτερη απαξία, κατάδικοι με ισόβια ή με 25ετη κάθειρξη, και προωθείται με άδειες η ηλεκτρονική επιτήρηση κατ΄οίκον περιορισμού και ο γεωεντοπισμός τους.

Όχι στο εμφανές ηλεκτρονικό βραχιολάκι

Ως προς το τεχνικό σκέλος της ηλεκτρονικής επιτήρησης, δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί τα μέσα της επιτήρησης διότι αλλάζουν διαρκώς.

Σε κάθε περίπτωση, η νομοπαρασκευαστική επιτροπή εισηγείται το τεχνικό μέσο να επιλεγεί και με κριτήριο τον σεβασμό της προσωπικότητας (να μην είναι ορατό το συγκεκριμένο μέσο επιτήρησης, ώστε να μην βλέπει ο οποιοσδήποτε ότι κάποιος άνθρωπος είναι υπό ηλεκτρονική επιτήρηση). Δεν πρόκειται δηλαδή, να είναι ένα ορατό βραχιολάκι.

Το ηλεκτρονικό μέσο που θα φέρει το άτομο υπό επιτήρηση αλλά και το όλο σύστημα θα πρέπει να επιλεγεί με τρόπο που να οδηγεί στον ελάχιστο αναγκαίο αριθμό δεδομένων που θα τηρούνται σε σχέση με το άτομο αυτό. Επίσης, όλο το σύστημα θα είναι υπό τον έλεγχο της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων.

ΤΟ ΒΗΜΑ