Χωρίς τον ορθόδοξο κλήρο δεν θα πετύχαινε η μεγάλη εθνική εξόρμηση του 1821. Ορισμένοι προπαγανδιστές ξεπερασμένων ιδεολογιών αρνούνται τον ρόλο των επισκόπων και μιλούν μόνο για τον «κατώτερο κλήρο».

Κάνουν λάθος και από πλευράς ορολογίας και από ιστορικής απόψεως. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ανώτερος κλήρος είναι οι επίσκοποι, οι πρεσβύτεροι (ιερείς) και οι διάκονοι, ενώ στον κατώτερο κλήρο ανήκουν ο υποδιάκονος και ο αναγνώστης, οι οποίοι είναι λαϊκοί.

Ο Γάλλος πρόξενος Πουκεβίλ γράφει ότι 100 Πατριάρχες και επίσκοποι θανατώθηκαν κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και του Αγώνος. Ογδόντα κινήματα έκαναν οι Ελληνες πριν από το 1821 και στα περισσότερα πρωτοστατούσαν επίσκοποι. Θυμίζω ότι από το 1680 έως το 1700 η Ανατολική Στερεά ήταν ελεύθερη μετά την εξέγερση δύο επισκόπων, του Θηβών Ιεροθέου και του Σαλώνων Φιλοθέου.

Το 1821 βάφεται με το αίμα του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ και του Πατριάρχη Κυρίλλου ΣΤ’, του από Ανδριανουπόλεως.

Εκτός από τον επίσκοπο της Πάτρας Γερμανό, που ευλόγησε το λάβαρο στην Αγία Λαύρα και στην Πάτρα, ο Σαλώνων Ησαΐας κηρύσσει την επανάσταση στη Φωκίδα. Στην Πάτμο έρχεται γι’ αυτόν τον σκοπό ο Πάτμιος Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος Παγκώστας και υψώνει και αυτός λάβαρο επαναστατικό. Από τότε δεν ξαναγύρισε στον θρόνο του.

Οι περισσότεροι επίσκοποι της Πελοποννήσου κλείστηκαν στη φυλακή του πασά της Τριπολιτσάς από τις αρχές Μαρτίου 1821 και μόνο δύο βρέθηκαν ζωντανοί όταν μπήκαν οι Ελληνες έπειτα από 6,5 μήνες. Αυτή τη θυσία των ποιμένων ας μην τη λησμονούμε.

Στην Κύπρο ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία. Οι Τούρκοι το πληροφορήθηκαν και στις 9 Ιουλίου 1821 έγινε η μεγάλη σφαγή στη Λευκωσία. Θανατώθηκε ο Κυπριανός και όλοι οι επίσκοποι και οι αρχιμανδρίτες του νησιού μαζί με τους προκρίτους.

Πολλοί άλλοι επίσκοποι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στον Αγώνα όπως ο Ελους Ανθιμος, ο Βρεσθένης Θεοδώρητος, ο Ανδρούσης Ιωσήφ, ο Ταλαντίου Νεόφυτος. Και στη μεγαλειώδη Εξοδο του Μεσολογγίου ο επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, βοηθός του μητροπολίτη Αρτης Πορφυρίου, θυσιάζεται ανατινάζοντας τον ανεμόμυλο.

Οσοι έζησαν την εποχή εκείνη το ομολογούν: Επίσκοποι, ιερείς, απλοί μοναχοί, όλοι έδωσαν το «παρών». Την ελευθερία μας την οφείλουμε πρωτίστως στα Ματωμένα Ράσα.

Κωνσταντίνος Χολέβας στην “κυριακάτικη δημοκρατία”