2ο Δημοτικό Σχολείο Γρεβενών Ε1΄τάξη

Σήμερα  στα  πλαίσια  της  δραστηριότητας  με τίτλο: «Ιστορία, πολιτισμός, ήθη-έθιμα, παραδοσιακά παιχνίδια του τόπου μου», θα   δημοσιοποιήσουμε    τις εργασίες των μαθητών του σχολείου μας για τα ήθη και έθιμα των Γρεβενών και τις εργασίες των μαθητών της τάξης μας Ελισάβετ Ζάχου, Χρήστου Λιάκα και Δέσποινας Αμανατιάδου για τα παραδοσιακά παιχνίδια.

Για τα έθιμα της Αποκριάς έγραψε μαθήτρια του σχολείου μας:

«Ο παππούς και η γιαγιά μου, μου έχουν μιλήσει κάποιες φορές για τα έθιμα της Αποκριάς. Στα Γρεβενά γιορτάζουμε την Αποκριά από πολύ παλιά.

Οι μαθητές των σχολείων ντύνονταν καρναβάλια με στολές που έφτιαχναν μόνοι τους. Ήταν χρωματιστές, παράξενες και κάποιες τρομακτικές. Τα παιδιά χόρευαν συνέχεια  στους δρόμους και πείραζαν τον κόσμο που κοιτούσε.

Όλοι οι άνθρωποι έβγαιναν έξω και διασκέδαζαν. Αυτό γινόταν συνέχεια για μία εβδομάδα. Την Κυριακή της Αποκριάς μαζευόταν η κάθε οικογένεια και έκανε το έθιμο του «χάσκα» με ένα αυγό βρασμένο που κρέμονταν από μια κλωστή και το περνούσαν μπροστά στο στόμα των παιδιών. Όποιος το έπιανε με το στόμα του ήταν ο νικητής.

Επίσης σε διάφορα μέρη μέσα στην πόλη άναβαν «φανούς». Ήταν μεγάλες φωτιές από κλαδιά που καίγονταν. Ο κόσμος χόρευε γύρω από τη φωτιά, έπινε και έτρωγε μεζέδες. Στο τέλος έκαιγαν και το βασιλιά καρνάβαλο.

Μερικά από τα έθιμα αυτά συνεχίζονται ακόμα και σήμερα.»

Επίσης για τις Απόκριες άλλος  μαθητής έγραψε:

«Την Κυριακή της Τυρινής, λίγο πριν ανάψει ο φανός, συνηθιζόταν οι πιο νέοι σε ηλικία να επισκέπτονται τους μεγαλύτερους σε ηλικία συγγενείς τους. Τους φιλούσαν το χέρι και αυτοί τους κερνούσαν με λεφτά και  γλυκίσματα. Έπειτα συγχωρούνταν μεταξύ τους και κάθονταν στο οικογενειακό τραπέζι. Όταν τελείωνε το φαγητό, ο μεγαλύτερος της οικογένειας, έκανε τον «χάσκα». Ο «χάσκας» είναι ένα αυγό βρασμένο και καθαρισμένο το οποίο το δένουνε σε μία κλωστή. Την κλωστή την κρατάμε με ένα ξύλο. Όλοι κάθονται κάτω και τα χέρια τα έχουνε στην πλάτη. Τότε αυτός που έχει το «χάσκα» τον περνάει από όλους και αυτοί προσπαθούνε να τον πιάσουνε, ενώ ο πρώτος είναι νικητής. Αμέσως μετά όλοι βγαίνουν στην πλατεία όπου γίνεται το άναμμα του «φανού». Εκεί υπάρχει άφθονο κρασί και μεζέδες. Επίσης ξεκινάει και ο χορός μαζί με το τραγούδι. Τα τραγούδια είναι μόνο της Αποκριάς. Όλοι μαζί ρίχνουν τα ξύλα (κέδρα) στη φωτιά.»

Τους ευχαριστούμε πολύ.

Για τα επιτραπέζια παραδοσιακά παιχνίδια «τριώτα-τριάρα», «εννιάρα ή δεκάρα» και «λαγός» έγραψαν οι μαθητές της τάξης μας Δέσποινα Αμανατιάδου, Χρήστος Λιάκας και Ελισάβετ Ζάχου.

Στο διαδίκτυο βρήκαμε ότι παιχνίδια όπως αυτά είναι ευρύτερα γνωστά με την ονομασία τρίλιζα. Η τρίλιζα (γνωστή µε πολλά ονόµατα σε διαφορετικά µέρη), είναι αρχαίο παιχνίδι, ένα έχει βρεθεί χαραγµένο στο ναό του Καρνάκ στην Αίγυπτο, από το 1400 π.χ. ένα άλλο σε νεκροταφείο της εποχής του Χαλκού στην Ιρλανδία, αλλά και στην Ακρόπολη της Αθήνας. Στην Αφρική είναι γνωστό σαν Μοραµπαράµπα. Στην Βρετανία έχουν βρεθεί αρχαία κτίσµατα µε χαραγµένες τρίλιζες µε τρόπο που είναι αδύνατο να παιχτούν. Θεωρείται ότι οι µαστόροι χάραζαν και έπαιζαν πάνω σ` αυτές τις πέτρες, πριν τις χρησιμοποιήσουν στο χτίσιμο. Η τρίλιζα έφτασε στο απόγειο της δηµοτικότητάς της στην Ευρώπη την Αναγέννηση. Ο Σαίξπηρ αναφέρει το παιχνίδι στο “Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας”.

Στα Γρεβενά παιζόταν  με τρεις διαφορετικές παραλλαγές. Η «τριώτα-τριάρα», η «εννιάρα ή δεκάρα» και ο «λαγός».

Για την «τριότα-τριάρα» η Δέποινα Αμανατιάδου έγραψε:

«Το παιχνίδι παιζόταν με δύο παίχτες οι οποίοι σχημάτιζαν σε χαρτί ή στην άμμο ένα τετράγωνο (ή ορθογώνιο) με τις διαγωνίους του και τις ευθείες που ενώνουν τα μέσα των πλευρών του. Δηλαδή υπάρχουν συνολικά εννέα σημεία ένα στο μέσο και 8 στις πλευρές του. Ο κάθε παίχτης έχει τρία πιόνια-μάρκες (τρείς πεσσούς) π.χ. ο πρώτος τρεις άσπρες πέτρες (χαλίκια) και ο δεύτερος τρία κεραμίδια.

Η σημαντική διαφορά με την ΤΡΙΛΙΖΑ είναι ότι μόλις τοποθετηθούν όλα τα πιόνια τότε αρχίζουμε να τα μετακινούμε (μια ο ένας παίχτης, μια ο άλλος) μέχρι να κάνει ένας παίχτης τριάρα (τρίλιζα). Κάθε πιόνι επιτρέπεται να μετακινηθεί μόνο σε διπλανές θέσεις. Νικητής είναι αυτός που θα κάνει πρώτος τριάρα.»

Για την «εννιάρα ή δεκάρα» ο Χρήστος έγραψε:

Κάθε παίχτης είχε εννιά πετραδάκια ξεχωριστού χρώματος. Τα παιδιά χάραζαν στο χώμα ή σε ένα χαρτί τρία τετράγωνα ή ορθογώνια που είχαν το ίδιο κέντρο με τις πλευρές τους παράλληλες. Στο κέντρο των πλευρών τραβούσαν κάθετες πλευρές ώστε να προκύψει ένα συγκεκριμένο σχήμα. Οι παίχτες έστηναν στα σημεία που ενώνονταν οι γραμμές τα πετραδάκια τους, ο ένας μετά τον άλλο. Ο πρώτος έστηνε κατόπιν κλήρωσης. Σκοπός του κάθε παίχτη ήταν να συμπληρώσει μια τριάδα και ταυτόχρονα να εμποδίσει τον αντίπαλο του να κάνει το ίδιο. Μόλις έστηναν τις πέτρες και δε γινόταν τριάδες ξεκινούσαν από την αρχή με σειρά να μετακινούν τα πιόνια τους για να φέρουν τρία σε μια ευθεία. Κάθε φορά που ο παίκτης έκανε τριάδα έπαιρνε από τον αντίπαλο του ένα πιόνι, όταν έκανε διπλή τριάδα έπαιρνε δύο (εκτός από αυτά που ήταν σε τριάρα). Νικητής ήταν αυτός που θα άφηνε τον αντίπαλό του με λιγότερα από τρία πετραδάκια (πιόνια). Σημειώνουμε ότι ενώ σε όλο το παιχνίδι τα πιόνια μετακινούνται μόνο ένα διάστημα, όταν όμως ο παίχτης μείνει με τρία πιόνια μπορεί να τα μετακινεί όπου θέλει.

Η δεκάρα παιζόταν όπως η εννιάρα, αλλά με δέκα πετραδάκια, ενώ τα τετράγωνα ή ορθογώνια, είχαν και διαγωνίους.»

Για τον «λαγό» έγραψε η Ελισάβετ Ζάχου:

«Ο λαγός είναι ένα παραδοσιακό επιτραπέζιο παιχνίδι που παίζεται ακόμα και σήμερα. Το παιχνίδι παίζονταν από δύο παίχτες. Ένας ήταν ο λαγός, που είχε ένα πιόνι και ο άλλος ο κυνηγός που είχε τρία πιόνια διαφορετικού χρώματος (τα σκυλιά). Σχεδιαζόταν ως εξής:

Ο παίκτης σχεδίαζε έναν κύκλο σε ένα φύλλο χαρτί ή στο χώμα. Μέσα στον κύκλο σχεδίαζε έναν σταυρό, στις άκρες τέσσερα ημικύκλια και τέλος, στο κέντρο του, έναν ακόμη μικρό κύκλο και το παιχνίδι ξεκινούσε. Σκοπός του λαγού ήταν να μπει μέσα στο κέντρο του κύκλου, εκεί όπου βρισκόταν το «τριφύλλι» για να φάει. Ο κυνηγός, έπρεπε να εγκλωβίσει το λαγό σ’ ένα από τα ημικύκλια. Είχε δικαίωμα να μετακινήσει ένα πιόνι κάθε φορά και για μόνο ένα διάστημα. Αν κατάφερνε να εγκλωβίσει το λαγό, νικούσε και άλλαζαν ρόλος. Αν πάλι, ο λαγός έμπαινε στο «τριφύλλι», κέρδιζε και άλλαζαν ξανά ρόλους.»

Ακολούθησε συζήτηση και πολύ παιχνίδι στην τάξη και όλοι οι μαθητές ενθουσιάστηκαν.

Περισσότερα, καθώς και φωτογραφίες μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα μας  2dim-greven.gre.sch.gr

Οι μαθήτριες και οι μαθητές της τάξης

Ο δάσκαλος της τάξης

Αργύριος Καραλιόλιος