Οι παρατάξεις της εποχής – Οι αντίπαλοι και τα κόμματα – Οι εξελίξεις της πολιτικής διαμάχης – Τα κέντρα εξουσίας – Η ιστορική πορεία των Γρεβενών – Η εκλογική βάση & Οι εκφραστές της – Οι τύχες του τόπου.Τα Γρεβενά εκπροσωπήθηκαν το 1936 στην Βουλή με τον Αλεξ. Π. Λαδά του Λαϊκού Κόμματος που είχε εκλεγεί για πρώτη φορά.

Για τον Αλέξανδρο Λαδά είναι οι εκλογές που κατοχυρώνεται στην πολιτική. Ο Α. Λαδάς καθιερώνεται στο χώρο της Δεξιάς στα Γρεβενά και τον εκφράζει πλήρως. Παρατηρούμε ότι είναι ένας πολιτικός με αντοχές και εμπιστοσύνη στο εκλογικό σώμα αφού επανεκλέγεται μέχρι το 1961 (το 1963 είναι το τέλος της βουλευτικής του θητείας) όταν άλλοι στο χώρο του παραδίδουν την σκυτάλη.

Εξελέγη βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα το 1946 και κατόπιν με την ΕΡΕ το 1956, 1958, και το 1961.

Γεννήθηκε στις 12 Μαΐου του 1909 στα Γρεβενά. Ο πατέρας του Περικλής Λαδάς και η μητέρα του Αναστασία ήταν μέλη οικονομικά ευκατάστατων αστικών οικογενειών της πόλης και ασχολούνταν με το εμπόριο. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ.  Άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου στην Αθήνα και παντρεύτηκε την επίσης δικηγόρο Έλλη Φρύδα, η οποία διατηρούσε δικηγορικό γραφείο στην πρωτεύουσα. Υπήρξε ο πρώτος ευεργέτης των Γρεβενών.   

*******

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ του 1936 – Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΛΑΔΑ – Ο ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗΣ ΔΕΞΙΑΣ της εποχής.

Η εκλογική επιτυχία ή θα λέγαμε καλύτερα, η απόφαση της καθόδου ενός τέκνου της οικογένειας Λαδά εκείνη την εποχή, δεν ήταν κάποια απόπειρα ή μία κίνηση ευκαιρίας, για όσους ήξεραν καλά, σχετικά με το πώς ενεργούσε η οικογένεια, τότε. Η άνοδος ενός μέλους της οικογένειας, έλαβε χώρα κάτω από πολύ ευνοϊκές συνθήκες, που είχαν δημιουργήσει για τον νέο φέρελπι επιστήμονα, ο παππούς του, οι θείοι του, οι συγγενείς και ο πατέρας του.

Το ένα μέλος της οικογένειας Λαδά, ο Χριστούλας Λαδάς με την οικογένειά του, είχε ήδη επιστρέψει από την Αίγυπτο το 1913, ως μία πολύ ευκατάστατη οικονομικά οικογένεια εκείνης της εποχής, με αξιόλογη περιουσία, ακίνητα και δραστηριότητες στην πόλη. Η άλλη οικογένεια του Κώττα Λαδά είχε παραμείνει στα Γρεβενά με επίσης αξιόλογη δραστηριότητα. Ο Κ. Λαδάς υπήρξε επι χρόνια μέλος της Επαρχιακής Δημογεροντίας της πόλης (βλ. Εικ.12, σελ. 15). Οι «συγγένειες» που ανέπτυξε η οικογένεια με οικονομικούς παράγοντες μετά το 1920 ενίσχυσαν θεαματικά την κοινωνική της επιρροή. Ο τραπεζίτης-χρηματιστής Ι. Γούτσιας είχε ήδη παντρευτεί την Δήμητρα Χρ. Λαδά. Ο Γεώργιος Λαδάς είχε παντρευτεί ήδη την Ανδρομάχη Αναγνώστου, κόρη του Νικ. Αναγνώστου που λειτουργούσε ήδη έναν σύγχρονο αλευρόμυλο στο Κούρβουλο Γρεβενών. Ας υπομνησθεί εδώ ότι αλευρόμυλο διατηρεί, με μεγάλες αξιώσεις και επιρροή στην πόλη, εδώ και δεκαετίες και η οικογένεια Μπούσιου, που έχει ήδη εγκαθιδρυθεί στην πολιτική κατάσταση της πόλης από την εποχή της Τουρκοκρατίας ακόμη, αλλά με τον θάνατο του Γ. Μπούσιου  (24-3-1928) ο εναπομείνας στα Γρεβενά Δημήτριος Μπούσιος έχει μειώσει την ισχύ του.

Περί το 1934-35 τα αδέλφια Βασ. & Γεωργ. του Χρήστου Λαδά δημιουργούν στο κέντρο της πόλης ένα σύγχρονο εμπορικό πολυκατάστημα εδώδιμων προιόντων & αγαθών που η χρήση τους εκτείνεται από το σπίτι μέχρι την οικοδομή και το χωράφι (Εικ.1 & Εικ. 13 σελ. 15).

(Εικ.1. Η επιγραφή γράφει Αφοι Γεώργιος & Βασίλειος Χρήστου Λαδά και είναι το σύγχρονο Super Market των Γρεβενών της δεκαετίας 1925-’35 – Βρίσκονταν στην οδό Π. Mελά στον αρ.3-5, δίπλα στην κεντρική πλατεία Αιμιλιανού και το μέγεθος του καταστήματος όπως και ο πλούτος των εμπορευμάτων του είναι ιδιαίτερα εμφανής).

 Ο πατέρας του Αλέξανδρου, ο Περικλής Λαδάς (Εικ.2) είχε ήδη εκλεγεί πρόεδρος της Κοινότητας Γρεβενών τρεις φορές τα τελευταία χρόνια δηλ. την 4 Αυγούστου 1929, την 11 Φεβρουαρίου 1934 και την 20 Ιουνίου 1936. Ο Περικλής Κων. Λαδάς (1872-1941), α΄ εξάδελφος των παραπάνω, παντρεμένος με την Αναστασία Αλεξίου από την Αβδέλλα, ασκούσε επι χρόνια το επάγγελμα του εμπόρου με ιδιαίτερη επιτυχία.

(Εικ.2. Ο Περικλής Λαδάς στο κέντρο με φίλους στην Κεντρική πλατεία της πόλης την δεκαετία του 1930).

Η εκλογή του στο αξίωμα του Προέδρου της Κοινότητας (ουσιαστικά Δημάρχου) αύξησε την επιρροή και τις σχέσεις του στην πόλη. Όταν λοιπόν προκηρύχθηκαν οι εκλογές για την 26^η Ιανουαρίου 1936 όλα ήταν καλά στρωμένα για τον Αλέξανδρο.

Πολλοί προφανώς από τον συντηρητικό χώρο[1] είδαν στο πρόσωπο του νέου επιστήμονα την ανανέωση της ισχύος τους (η συνέχεια της οποίας διακυβεύονταν αν δεν βρίσκονταν συνεχιστής & επάξιος εκφραστής τους στα Γρεβενά), αφού με όλη την οικογένειά-του διατηρούσαν εξαιρετικές σχέσεις και μάλιστα εμπιστοσύνης (ήδη ο πατέρας του και οι θείοι του έχαιραν βεβαιωμένης εκτίμησης στην πόλη και την περιοχή).

Ο χώρος της Δεξιάς αναζητούσε την ανανέωση της εκπροσώπησης στην πόλη και την περιοχή, καθότι ήδη η Βενιζελική παράταξη, αλλά και τα υπόλοιπα σχήματα του Κέντρου/Αριστεράς (άσχετα αν είχαν μικρή επιρροή ακόμη στην περιοχή), ήταν ανερχόμενα και λόγω μόρφωσης των εκπροσώπων αλλά και λόγω αύξησης της επιρροής των ιδεών τους, -ίσως το σημαντικότερο-.

Ως τέτοιοι μπορούν εν συντομία να αναφερθούν : Ηλίας Ηλία (Κόμμα Φιλελευθέρων-Γιατρός), Αθαν. Φείδας (Αγροτικό Κόμμα-Δικηγόρος), Αλεξ. Βασιλόπουλος, Οικονόμου, Κ. Μπίρκας, Α. Παπαλέξης, Κ. Ταλιαδούρης, Τηλ. Ευθυμιάδης, Χατζής, Σερ. Καρασσάβας, [2]  και πολλοί άλλοι (κυρίως Δάσκαλοι ή κοινωνικά στελέχη που ξεχώρισαν μετέπειτα στην Εθνική Αντίσταση).

  (Εικ. 3 – Τα μέλη του Δ.Σ. του Εμπορικού Συλλόγου Γρεβενών τέλη δεκαετίας του ’30. Καθήμενος δεξιά με τα γυαλιά ο Γεωργ. Λαδάς. Διακρίνονται ακόμη : αριστερά 1^ο καθήμενος ο Αλ. Ζγώνης [Δήμαρχος επι χούντας], στη μέση ο Δ. Κανιστράς– 2^ος όρθιος ο Γ. Παπαρίζος).

(Εικ. 4. :   Γρεβενά, 5 Ιουλίου 1928 – Επιστολή του Θεόδωρου Γίτσιου στον Στέφανο Λαδά στο Dellaware Βοστώνης των Η.Π.Α. που δείχνει την φιλία και την συνεργασία των δύο οικογενειών. Ο Στέφανος Λαδάς του Περικλή, σπούδασε Νομική στο Harvard και παρέμεινε στην Αμερική όπου το 1928 -30 ετών- ασκούσε το επάγγελμα του Δικηγόρου. Οι υψηλές σπουδές και οι εμπορικές δραστηριότητες των υιών του Περ. Λαδά δείχνουν την πολύ υψηλή οικονομική του κατάσταση).  Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ.

Η κοινοβουλευτική σταδιοδρομία του Αλεξ. Λαδά, ξεκίνησε με την εκλογή του ως βουλευτή Κοζάνης με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές την 26^η Ιανουαρίου 1936[3] (με αρχηγό τον Παναγή Τσαλδάρη ), που ήταν εξέλιξη του κόμματος των Εθνικοφρόνων. Τότε ο Συνδυασμός του Λαϊκού Κόμματος έλαβε 11.225 ψ. (σε όλη την εκλογική Περιφέρεια Κοζάνης)  και ο Αλ. Λαδάς ήρθε 2^ος στη σειρά με 3.244 ψ. ενώ ο πρώτος πήρε 6.709 ψ. και ήταν ο Κοζανίτης Γ. Πολυζούλης.

Από τα Γρεβενά σοβαρή υποψηφιότητα ήταν αυτή του Ηλία Ηλία με 4.315 ψ. επι συνόλου 14.601ψ.  του ψηφοδελτίου του Κόμματος Φιλελευθέρων (8^ος στη σειρά – το Κ.Φ. εξέλεξε τους 4 πρώτους) ενώ ο Κ. Ταλιαδούρης δεν έθεσε υποψηφιότητα.

Στις πρώτες αυτές εκλογές ήταν που ο Αλεξ. Λαδάς (Εικ. 3) επικυριάρχησε καθοριστικά και ήταν αυτές που του άνοιξαν τον δρόμο για την επόμενη σταδιοδρομία του.

Σε αυτές τις εκλογές ο Α. Λαδάς θέτοντας εκτός μάχης τον Δ. Μπούσιο, ουσιαστικά του παίρνει τα σκήπτρα και η οικογένεια Λαδά διαδέχεται αυτή του Μπούσιου, στο συντηρητικό χώρο των Γρεβενών. Έκτοτε η οικογένεια Μπούσιου[4] αποσύρεται σταδιακά και ποικιλοτρόπως.

Οι εσωκομματικοί του αντίπαλοι, τους οποίους ο Αλέξανδρος και φοβόταν, είχαν μακρόχρονη σταδιοδρομία, καλό όνομα, πολύ καλή εκλογική πελατεία, μεγάλη εμπειρία και πολύμορφη οικονομική στήριξη, σε κείνες τις εκλογές έλαβαν: ο Δημήτριος Μπούσιος 1.695 ψ. (7^ος οπότε και επήλθε το τέλος της πολιτικής του καριέρας) και ο ισχυρός αντίπαλος Κ. Μπιτόπουλος[5] 2.375 ψ. (4^ος και πρώτος επιλαχών. Εκλέχτηκαν οι 3 πρώτοι αλλά ο Λαδάς δεν κινδύνεψε αφού ήρθε άνετα 2^ος).

(Εικ. 5. – Γρεβενά, 7 Μαρτίου 1937. Ο Γάμος της Ουρανίας Πήβολου [από τη Σαμαρίνα] και του Βασιλείου Λαδά (το ζευγάρι εικονίζεται στο κέντρο). Διακρίνονται η μητέρα του Αναστασία Περ. Λαδά από την Αβδέλλα, και ο Αλέξ. Λαδάς (δεξιά) ήδη εκλεγμένος Βουλευτής. Επίσης η Χρυσάνθη Λαδά [σύζυγος του ιατρού Βασ. Χρηστάκη από το Μοναχήτι] και αριστερότερα ο Μένιος Τσολάκης.

Δημοσιεύθηκε στην εκδ. ΟΡΟΣΗΜΑ, 2007. Αρχ. Αλεξ. Τζιόλα ©).

Ο επανεμφανισθείς Γεώργιος Ποντίκας με το Συνδυασμό Γενική Λαϊκή Ριζοσπαστική Ένωση ήρθε στο ψηφοδέλτιό-του 4^ος με 558 ψ. (εξελέγη μόνο ένας) και απεδείχθη ισχνή υποψηφιότητα αν και είχε το νεαρό της ηλικίας με καλές σπουδές, καλό όνομα και μία εκλογή το 1933 με το Λαϊκό Κόμμα, από το οποίο έφυγε και τώρα του απέσπασε και ψήφους.

Για την ιστορία να σημειώσουμε ότι ήταν εκείνες οι εκλογές της οποίες κατέβηκε και ο Θαν. Φείδας με το Αγροτικό Κόμμα, λαμβάνων 280 ψ. (επι συνόλου 519 ψ. του ψηφοδελτίου-του).

Ήταν φανερό ότι στο χώρο της συντηρητικής δεξιάς η μάχη, τώρα, γίνονταν μεταξύ Α. Λαδά και Κ. Μπιτόπουλο. Ο Μπιτόπουλος ήταν ήδη Βουλευτής και το 1933 και το 1935[6].

ΜΕΤΑ τον Β΄ Π.Π. – Η οριστική μάχη με τον Κ. Μπιτόπουλο.

Ο Αλέξανδρος Λαδάς εξελέγη ξανά βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα την 31 Μαρτίου 1946[7] (στην εκλογική μάχη της οποίας απείχε τραγικά το ΚΚΕ).

Σε εκείνες της εκλογές ο Αλεξ. Λαδάς εκλέχτηκε 3^ος στη σειρά με 5.727 ψ. επι συνόλου 17.352 ψ. του κόμματός του στην εκλογική περιφέρεια Κοζάνης. Πολύ καλό αποτέλεσμα!

Βέβαια οι εκλογές θεωρήθηκαν εύκολες καθότι κατέβηκαν (4) κόμματα [βασικά τα κύρια κόμματα ήταν 3 : Εθνικοφρόνων – Εθνική Πολιτική Ένωση – Φιλελεύθεροι. Οι άλλοι απείχαν], αλλά εν προκειμένω η μάχη διεξάγονταν για της ψήφους των δεδομένων ψηφοφόρων της συντηρητικής-εθνικόφρονης πλευράς που δεν επηρεάστηκαν από το τι θα έκαναν οι αντίπαλοι δηλ. οι διάφορες παρατάξεις του Κέντρου.

Είχε συνυποψήφιό-του από τα Γρεβενά ξανά τον Κωστ. Μπιτόπουλο με τον οποίο δόθηκε μάχη επιβίωσης. Ο Μπιτόπουλος ήθελε την εκλογή που την είχε χάσει το 1936 από έναν νέο υποψήφιο του χώρου του.

Η σταυροδοσία τους είναι κατά περιοχές η εξής, που δείχνει ότι η μάχη ήταν γερή και υφέρπουσα, καθότι και οι δύο αναφέρονταν στον ίδιο κοινωνικο-πολιτικό χώρο.

Στα Γρεβενά (ύπαιθρος+πόλη): Αλεξ. Λαδάς έλαβε = 3.917 ψ. – Κ. Μπιτόπουλος = 3.451 ψ.

Στο Βόιο : Αλεξ. Λαδάς έλαβε = 925 ψ. – Κ. Μπιτόπουλος = 426 ψ.

Στην Κοζάνη : Αλεξ. Λαδάς έλαβε = 908 ψ. – Κ. Μπιτόπουλος = 250 ψ. Η επιρροή του Λαδά σε ψηφοφόρους της Κοζάνης φαίνεται ότι ήταν σημαντική.

Ετσι σε σύνολο τα αποτελέσματα ήταν : Αλεξ. Λαδάς έλαβε = 5.727 ψ. – Κ. Μπιτόπουλος = 4.216 ψ.  Καθαρή νίκη.

Σε εκείνες τις εκλογές για 2^η φορά έβαλε υποψηφιότητα, με το κόμμα των Φιλελευθέρων και ο γιατρός Ηλίας Ηλία (ο οποίος τότε βρίσκονταν στο χώρο του Κέντρου) και έλαβε 308 ψ.

Κατά την διάρκεια του πολέμου η οικογένεια Λαδά είχε στενές επαφές με την Αγγλική αποστολή αφού ο δημοσιογράφος (πολλαπλών ρόλων & όργανο του συστήματος) Χρ. Λαδάς, αδελφός του Περικλή, είχε νοικιάσει το διόροφο σπίτι που του εμπιστεύθηκε η ξαδέλφη του Αναστασία, στην Αγγλική Στρατιωτική Αποστολή και τον Ερυθρό Σταυρό αλλά και σε άλλους δημιουργώντας «σχέσεις και γνωριμίες».

Αν και εκείνη την κοινοβουλευτική περίοδο 1946-1950 σχηματίστηκαν 10 κυβερνήσεις συνασπισμού, ο Α. Λαδάς, με καλές συστάσεις ως επιστήμονας &  δικηγόρος, δεν έλαβε καμία κυβερνητική θέση, μάλλον λόγω της προτίμησης των Κοζανιτών που έλεγχαν την περιοχή και κυρίως λόγω της μη επιρροής του στους κύκλους εξουσίας των Αθηνών. Όσοι από τις γνωριμίες του (συγγενικές και μη, π.χ. Γούτσιας) είχαν κάποια επιρροή στους κύκλους αυτούς, είτε δεν τον βοήθησαν, είτε είχε παρέλθει η εποχή τους.

Οι επόμενες εκλογές έγιναν την 5 Μαρτίου 1950, αλλά ο Λαδάς δεν εξελέγη, καθότι δεν είχε καλή επίδοση με 1.868 ψ.(5^ος), ενώ ο συντηρητικός χώρος είναι διασπασμένος και αυτός, όπως και ο Κεντρώος/Φιλελεύθερος.

Την περίοδο αυτή μεγάλος αντίπαλός του στο Νομό ήταν Κ. Ταλιαδούρης, από το αντίπαλο στρατόπεδο των Δημοκρατικών, ο οποίος εκλέχτηκε επτά φορές βουλευτής, το 1923, το 1950, 1956, 1958, 1961, 1963, 1964. Στην περίπτωση αυτή όμως την λύση έδινε η μεγάλη επιρροή της Δεξιάς στα Γρεβενά και σε οικονομική-πολιτική εξουσία και σε εκλογικά ποσοστά στη βάση.

Γενικότερα οι προοδευτικές δυνάμεις και τα σημαίνοντα πρόσωπα-της, είτε αποκλείονταν κοινωνικά με την απειλή των καθημερινών μικροεκβιασμών, είτε ‘‘ετίθεντο εκτός μάχης’’ με την μη πρόσβαση στα δίκτυα εξυπηρέτησης της καθημερινότητας (εμπορικά και αγροτικά εφόδια, κρατικές υπηρεσίες, τραπεζικές διευκολύνσεις, διαχείριση φτώχειας-πρόνοια), περιμένοντας την ωρίμανση της κοινωνικής έκρηξης και αντίδρασης, στις προνομιακές εξυπηρετήσεις των κύκλων  που λυμαίνονταν την τοπική εξουσία (που κυρίως ήταν μόνο δύο : οι ελεγχόμενες αυστηρά κρατικές υπηρεσίες και η Αστυνομία). Το δε ‘‘Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων’’[8], που φυσικά δεν μπορούσαν να πάρουν, τους οδηγούσε, είτε στο περιθώριο, είτε στον βέβαιο αποκλεισμό.

(Εικ. 6 : Ο Κ. Μπιτόπουλος με τον Η. Ηλία λίγο κατά την επιστράτευση του 1940. Τους συνέδεε μακρά φιλία. Δημοσιεύθηκε στην εκδ. ΟΡΟΣΗΜΑ, 2007 σελ. 254, αρχ. Αλεξ. Τζιόλα ©).

Στο χώρο της συντηρητικής και εθνικόφρονης Δεξιάς ο Α. Λαδάς είχε αρκετούς αντιπάλους που όμως γενικώς τους ξεπερνούσε. Όχι όμως όλες τις φορές, αν και αυτό εξαρτιόταν και από τις έριδες των κομμάτων της Δεξιάς στην Αθήνα αλλά και εξ αιτίας ορισμένων μετακινήσεων των συμμάχων του στα Γρεβενά.

ΝΕΕΣ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ μετά το 1950 – Ο Θεοδ. Σαράντης εκφράζει την εθνικόφρονα Δεξιά – Ο Αλεξ. Λαδάς βρίσκει νέον σοβαρό αντίπαλο στην παράταξή του.

Μέχρι το 1956, που επανεξελέγη, μεσολάβησαν εξελίξεις οι οποίες είχαν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για την περιοχή Γρεβενών,  είτε λόγω νέων ανθρώπων που εισήλθαν στον χώρο της Δεξιάς στην περιοχή, είτε λόγω των ανακατατάξεων της συντηρητικής παράταξης στο πολιτικό κέντρο (Αθήνα).

Ο χώρος της συντηρητικής δεξιάς στην περιοχή Γρεβενών ήταν μεν ευρύς (λόγω της συντριπτικής ήττας της Αριστεράς, του φόβου και των διώξεων) αλλά ήταν και κινούμενη άμμος με φιλοδοξίες πολλών εκφραστών της, που είχαν αναφορές σε «τζάκια» από την περίοδο της Τουρκοκρατίας ακόμη αλλά και μέσα στην Εκκλησία, η οποία ήταν καθαρά & εξόφθαλμα Βασιλόφρων Δεξιά, υποστηρίζοντας πάντα ανοικτά & παρεμβατικά τα κόμματα του χώρου αυτού.

Σε αυτή την αδυναμία νέας εκπροσώπησης από την συντηρητική παράταξη έρχεται ο  ‘‘Ελληνικός Συναγερμός’’ του Παπάγου να διαλύσει τα υπάρχοντα κόμματα, που έχουν κουράσει και δεν εκπληρώνουν τον «εθνικό τους ρόλο».

Έτσι : στις εκλογές την 5^η Μαρτίου 1950 κατέρχεται με το Εθνικό Κόμμα του Ναπολέοντα Ζέρβα, ο Θεόδωρος Σαράντης από το Περιβόλι, με τον οποίο είχε στενή σχέση από το στρατιωτική του θητεία[9], ο οποίος και εκλέγεται στις επόμενες εκλογές της 9^ης  Σεπτεμβρίου του 1951 με τον Ελληνικό Συναγερμό του Α. Παπάγου, σαρώνοντας στην εκλογική περιφέρεια Κοζάνης (που εξέλεγε 7 έδρες), ερχόμενος 1^ος σε σταυρούς σε όλη την εκλογική περιφέρεια, ξεπερνώντας και αυτούς ακόμη τους Κοζιανίτες συνυποψήφιους-του στον ψηφοδέλτιο του Ελληνικού Συναγερμού.

Στο ψηφοδέλτιο αυτό, επι συνόλου 15.624 ψήφων πήραν : 1ος ο Θεοδ. Σαράντης με 5.874 ψ.! δηλ. το 1/3!,  Δόκος Δημοσθένης 4.840 ψ.,  Καρότσης Γεώργ. 4.556 ψ. – που είναι και οι τρεις πρώτοι, που εξελέγησαν στην εκλογική περιφέρεια Κοζάνης με τον «Ελληνικό Συναγερμό».

Το Λαϊκό Κόμμα κατέβασε δικό του ψηφοδέλτιο, χωρίς τον Αλ. Λαδά.

Ο χώρος του ήταν ήδη διασπασμένος, ενώ εκτιμώντας ότι σιγά-σιγά ανασυγκροτείται (θα φανεί στις επόμενες εκλογές σε όλη την δεκαετία του ’50) περιμένει την κατάλληλη στιγμή ή θα λέγαμε καλύτερα, περιμένει την εκπνοή όσων ανεδύθηκαν.

Γνώριζε ότι οι νεότεροι εκλεγέντες δεν είχαν τις πολλές εκείνες προϋποθέσεις της μακρόχρονης πολιτικής επιβίωσης και κυρίως την οικονομική επιφάνεια και στήριξη των παραγόντων της πόλης που έλεγχαν & κατηύθυναν ‘‘τα πράγματα’’.

Από τα Γρεβενά,  στο ίδιο ψηφοδέλτιο του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ, μπαίνουν στη μάχη μαζί με τον Θ. Σαράντη και οι : Δημ. Παπαπαναγιώτου και Αλ. Βαζάκας, άγνωστοι σχετικά στο χώρο αλλά με κάποια  δραστηριότητα.

Στα Γρεβενά υπήρξαν παράλληλα και οι εξής υποψηφιότητες, μάλλον διευκόλυνσης ή προσχηματικές, μπροστά στη σαρωτική νέα δεξιά υποστηριζόμενη ανοιχτά από τον Διεθνή παράγοντα : Στο ψηφοδέλτιο των Φιλελευθέρων, από τα Γρεβενά, μαζί με τον Κ. Ταλιαδούρη (έλαβε 2.674 ψ. επι συνόλου 9.597ψ. που πήρε το ψηφοδέλτιο του Κ.Φ.) μπαίνει και ο Σίμος Ηλίας (δεν κατεβαίνει ο αδελφός του Ηλίας, ο οποίος όμως την επόμενη χρονιά εκλέγεται Δήμαρχος της πόλης των Γρεβενών, την 15 Απριλίου 1951).

Το Λαϊκό Κόμμα που φυλλοροεί, κατεβάζει ένα ασθενικό ψηφοδέλτιο, με τον Ανδρέα Μητσιούλη στα Γρεβενά, και καταποντίζεται.

Το ίδιο σκηνικό υπήρξε και το 1952 [10] αφού το εκλογικό σώμα σε τόσο σύντομο διάστημα δεν αλλάζει προτιμήσεις.

Λόγω του εξαιρετικά ενισχυμένου πλειοψηφικού καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος ο «Ελληνικός Συναγερμός» εκλέγει την 16/11/1952 και τους (3) από τα Γρεβενά και τους (6) από την Κοζάνη!

Ο συνδυασμός του Λαϊκού Κόμματος δεν εξέλεξε ούτε έναν!

Για τον Αλέξ. Λαδά δεν υπήρχε, έτσι κι αλλιώς, ούτε άνωθεν προτίμηση, ούτε χώρος…

Στις εκλογές αυτές από τα Γρεβενά εκλέχτηκαν οι : Αλεξ. Βαζάκας (1912-1987, Δικηγόρος), Δημ. Παπαπαναγιώτου[11] (1892-1985) (μετά  από επανεκλογή,  από το Μέγαρο, προεδ. Δικηγορικού Συλλόγου), (εμφανίζεται στην Εικ. 8 της επόμενης σελίδας δίπλα στον Η. Ηλία),  και Θεοδ. Σαράντης,  όλοι με το ψηφοδέλτιο του Ελληνικού Συναγερμού που πανελλαδικά έλαβε 82,33% των εδρών με πλειοψηφικό καλπονοθευτικό σύστημα με πρωθυπουργό τον Αλεξ. Παπάγο (Ε.Σ.)

Ο Αλ. Παπάγος είχε επισκεφθεί νωρίτερα τα Γρεβενά την 22/6/1952 στα πλαίσια του προεκλογικού αγώνα (των εκλογών του Νοεμβρίου 1952), εξασφαλίζοντας την θριαμβευτική εκλογή του, αλλά και την επανεκλογή των ήδη εκλεκτών του, από τις προηγούμενες εκλογές του ’51, οπότε και δεν υπήρχε χώρος για άλλους ή για αλλαγές.

Εικ. 7 :  Από τα εγκαίνια της Γέφυρας του Ελευθεροχωρίου προς Καλαμπάκα : Αναγνωρίζονται, ο Γυμνασιάρχης Τριανταφυλλόπουλος,  ο Αλέξανδρος Π. Λαδάς και ο έπαρχος Τσιρκινίδης. (Δημοσιεύθηκε στην εκδ. ΟΡΟΣΗΜΑ 2007, σελ. 404 – αρχ. Αλεξ. Τζιόλα ©).

(Εικ. 8 : Στα Γρεβενά δεκαετία του ’50 μία ωραία πολιτική παρέα απολαμβάνει ένα ουζάκι. Από αριστερά αναγνωρίζονται : Σίμος Ηλίας (Δικηγόρος), Γάγαλης (Δικηγόρος), Ζαμκίνος (δικηγόρος, π. Βουλευτής) Κ. Παπαϊωάννου (αεροπαγίτης, προεδ. Πρωτοδικών Γρεβενών και μετέπειτα υπουργός εσωτερικών σε υπηρεσιακή κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου), δεν αναγνωρίζεται, Δ. Παπαπαναγιώτου (Βουλευτής) και Η. Ηλίας (Δήμαρχος) με τον γιό του Θανάση – Δημοσιεύθηκε στη σελ. 408 της εκδ. ΟΡΟΣΗΜΑ 2007 – αρχ. Αλεξάνδρου Τζιόλα  ©).

1956 : Ο Αλεξ. ΛΑΔΑΣ επανακάμπτει.

Στις 19 Φεβρουαρίου 1956 διενεργήθηκαν οι Βουλευτικές Εκλογές και έλαβαν : ΕΡΕ: 47,38 % – Δημοκρατική Ένωση : 48,15%, (πανελλαδικά αποτελέσματα) με το καλπονοθευτικό σύστημα, οπότε κυβέρνηση σχημάτισε ο Κ. Καραμανλής.

Σε επίπεδο εκλογικής περιφέρειας Κοζάνης[12] οι συνδυασμοί οι οποίοι καταρτίστηκαν ήταν τρεις:

α) η ΕΡΕ με (51,10 % στην περιφέρεια – 43.842ψ.) υποψηφίους είχε τους : Διον. Μανέντη (1^ος – 9.040 ψ.), Βασ. Βύζας (2^ος), Χρήστο Γουλόπουλο, Αλ. Λαδά (4^ος με 5.511 ψ.), Θ. Μπάρμπα, Παύλο Τσακιρίδη (3^ος) και Αλ. Βαζάκα, Νικ. Παπαδέλη. Εξέλεξε (6) !

β) η Δημοκρατικής Ένωσις (43,37% στην περιφέρεια – 37.187 ψ.) με τους: Γεώρ. Βαρβούτη (1^ος), Κων. Αμοιρίδη, Νικ. Ντινόπουλο, Ι. Χυσοχόου, Ι. Παπαγιάννη, Παρμ. Πιπιλιαγκόπουλο, Κοσμ. Προκοπίδη και Κων. Ταλιαδούρη (2^ος). Εξέλεξε (2).

και γ) το Προοδευτικό Κόμμα (5,38% στην περιφέρεια, ) με τους :  Θεόδ. Σαράντη[13] (2^ος μη εκλεγείς με 948 ψ.), Αλ. Ιωαννίδη, Παύλ. Γιαταγαντζίδη, Στ. Αθανασιάδη, Ι. Ζηκόπουλο και Αναστ. Φούντη. (Δεν έλαβε καμία έδρα).

Ήταν πρόδηλο ότι με τέτοιες υποψηφιότητες ο Α. Λαδάς θα εκλέγονταν πανηγυρικά. Το περίμενε, το μεθόδευσε και το πέτυχε παραμένοντας στην ΕΡΕ.

Στις βουλευτικές εκλογές της 11^ης  Μαίου  1958 με την ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή (πανελλαδικά ποσοστά 41,46% – και ΕΔΑ 24,42 % ) με τους ίδιους υποψηφίους και σε τόσο σύντομο εκλογικό διάστημα η ΕΡΕ εκλέγει πάλι τους ίδιους μαζί με τον Α. Λαδά (4^ος με 5.247 ψ.). Να σημειωθεί ότι στα Γρεβενά η ΕΔΑ εκλέγει τον Σεραφείμ  Καρασάββα, 1^ος σε σταυροδοσία στο ψηφοδέλτιο με 7.778 ψ. που είναι και ο μόνος  εκλεγείς.

(Εικ. 9 : Ο Σεραφείμ Καρασάββας, με αντιστασιακή δράση το ’40, πολιτεύτηκε με το Παλλαϊκό Μέτωπο και με την ΕΔΑ. Υπήρξε σημαίνων στέλεχος της Αριστεράς της εποχής στο Ν. Γρεβενών).

Στις εκλογές της 29ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1961 στην εκλογική περιφέρεια της Κοζάνης εξελέγησαν οι :

–          από την Ε.Ρ.Ε., οι Διονύσιος Μανέντης, Βασίλειος Βύζας, Στέφανος Νάτσινας, Παύλος Τσακιρίδης, Αλέξανδρος Λαδάς (2^ος) και Σταύρος Αθανασιάδης[14].

–          από την Ένωση Κέντρου οι : Μιχάλης Παπακωνσταντίνου και Κώστας Ταλιαδούρης.

Από τα παραπάνω των εκλογικών αναμετρήσεων συμπεραίνεται ότι η ισχύς και η πολιτική επιρροή του Α. Λαδά διατηρείται στον ευρύτερο χώρο της Βασιλικής & Συντηρητικής Δεξιάς για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, αποσπώντας κρίσιμες νίκες από ανταγωνιστές του που προέκυψαν, κατά διαστήματα, κυρίως λόγω των κεντρικών πολιτικών ανακατατάξεων στον χώρο αυτόν στην Αθήνα.

Τούτο αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η εκλογική βάση του είναι συμπαγής αφού και στις εκλογές του 1964 έλαβε τις ίδιες περίπου ψήφους, 5.174ψ. (5^ος στη σειρά). Σ’ αυτές τις εκλογές, επανέκαμψε και συμμετείχε στο ίδιο ψηφοδέλτιο της ΕΡΕ και ο Θοδ. Σαράντης που έλαβε 3.661 ψ., ερχόμενος 7^ος στη σειρά.

Στην Κοινοβουλευτική του θητεία ο Αλέξανδρος Λαδάς υπήρξε ενεργός.

Μετείχε στο Συνέδριο Ειρήνης του Παρισιού το 1946, σαν μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας και δύο επισήμων αποστολών στο Λονδίνο το 1947 και 1949.  Διετέλεσε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) το 1960 και της ελληνικής κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας στο ΝΑΤΟ το 1962.

Γνώριζε πολύ καλά την Αγγλική και Γαλλική γλώσσα και γι’ αυτό αξιοποιούνταν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις σε αποστολές στα πλαίσια των διεθνών σχέσεων της χώρας μας με διεθνείς οργανισμούς.

Με αυτές τις δραστηριότητες ο Αλεξ. Λαδάς θα ήταν κατάλληλος να λάβει κάποια θέση στο Υπουργικό Συμβούλιο και εκτιμάται ότι αυτό δεν έγινε κυρίως λόγω της μικρής επιρροής του στα κέντρα εξουσίας, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο ο Κ. Καραμανλής σχημάτιζε τις κυβερνήσεις του, όπου δεν έδινε τόσο μεγάλη σημασία στην γεωγραφική διασπορά των θέσεων, ανάμεσα σε κατάλληλους αλλά σε αρεστούς και κοντινούς του φίλους, για τους οποίος γνώριζε τις συνήθειες τους καθώς και τι οικονομικές επιρροές είχαν στον εθνικό χώρο.

Κλείνοντας να σημειώσουμε ότι ο Α. Λαδάς ασχολούνταν ερασιτεχνικά με την μουσική και τον αθλητισμό.  Πέθανε στις 29 Ιανουαρίου 1969 και κηδεύτηκε την επομένη από το Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών.

Υπήρξε ευεργέτης για την πόλη του : Το Πνευματικό Κέντρο Γρεβενών είναι ένα δημιούργημα του ίδιου, που θεμελιώθηκε την 27 Μαΐου 1973 (βλ. Εικ. 10) και ολοκληρώθηκε από τη σύζυγό του Έλλη Λαδά. Παλαιότερα αποτέλεσε κέντρο πολυποίκιλων εκδηλώσεων ενώ φιλοξένησε και τον Κινηματογράφο ΜΑΝΑΚΙΑ. Τώρα παραμένει ανεκμετάλλευτο.

Εικ. 10 : Φωτογραφία από τον αγιασμό θεμελίωσης του Πνευματικού Κέντρου Αλ. Λαδά την 27/5/1973 που τώρα ανήκει στο Δήμο αν και παλαιότερα διοικούνταν από Δ.Σ. επιρροής του ευεργέτη. Διακρίνονται με τη σειρά από αριστερά : ο ιερέας Ευθύμιος Τάτσιος (από το Πανόραμα), ο ιατρός Καρναβάς, ο Πρωτοσύγκελλος της Ι.Μ.Γ. Καλίνικος Πίππας, ο Παπα·Ξενοφών, ο κ. Δούμας, ο Βασ. Λαδάς, η σύζυγός του Αλέξανδρου Ελλη-Φρύδα Λαδά, ο κ. Χρ. Γίτσιος και ο κ. Σαμαράς.   [Δημοσιεύθηκε στη σελ. 438, εκδ. ΟΡΟΣΗΜΑ, 2007]).

*****************

ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ : Θεοδ. Σαράντης

Αν και για τον Θ. Σαράντη πρόκειται να αναφερθούμε εκτενέστερα σε άλλη δημοσίευση, η παράλληλη ιστορική διαδρομή που έχει αναφερθεί στις χρονολογίες στο κείμενο, παραπάνω, επιβάλλει να δοθούν λεπτομερέστερα στοιχεία. Έτσι παρακάτω, θα παρουσιαστεί εκτενέστερα στο χρόνο η διαδρομή του και η εμπλοκή του στην πολιτική ιστορική πορεία των Γρεβενών, κυρίως την δεκαετία του ’50.

Ο Θεόδ. Κ.Π. Σαράντης κατάγονταν από το Περιβόλι και υπήρξε τοπικής διοικητής του ΕΔΕΣ μέχρι το 1945 οπότε και επέστρεψε στο στρατό.

Καλός γνώστης της ιστορίας του τόπου, συγγραφέας και ωραίος ομιλητής ο Σαράντης, διακρίθηκε για τις ικανότητες διοίκησης.  Όταν ο Ναπ. Ζέρβας κατέβηκε με δικό του κόμμα στις εκλογές κάλεσε τον γνώριμό-του στην περιοχή Θ. Σαράντη να συμμετάσχει, ο οποίος και το αποδέχθηκε.

Ο Θ. Σαράντης από μεγάλη βλάχικη οικογένεια, είχε ήδη αντιταχθεί σθεναρά στις ενέργειες των ρουμανιζόντων και είχε στην σκέψη του να ασχοληθεί με την πολιτική, οπότε αποδέχθηκε την πρόκληση, που ήρθε την κατάλληλη στιγμή.  Επι πλέον η σχέση του  και με τον Μαρκεζίνη τον κατέστησαν μεγάλο τοπικό παράγοντα και ρυθμιστή.

Αξιοποίησε τις σχέσεις του με τα δυό αυτά πολιτικά πρόσωπα, που ρύθμισαν τις εξελίξεις το 1951-52 στην Αθήνα.  Οι εξελίξεις τον ευνόησαν.

Από τους πρώτους που πλαισίωσαν τον Παπάγο στην κάθοδο στην πολιτική την 31/7/1951[15] ήταν οι πολιτικοί Π. Κανελλόπουλος, Στ. Στεφανόπουλος και Σπ. Μαρκεζίνης (γνώριμος στον Σαράντη).

Ο Θ. Σαράντης μεταπηδά από το ισχνό Εθνικό Κόμμα του 3,65% στον Ελληνικό Συναγερμό. Αυτό που δεν διέβλεψε ο Αλεξ. Λαδάς το είδε ο Θ. Σαράντης. Η Δεξιά στα Γρεβενά εκείνη την εποχή ήταν περισσότερο Βασιλική παρά σύγχρονη και ανοιχτόμυαλη με το βλέμμα στο μέλλον.

Οι Βασιλικοί κύκλοι κινούσαν τα νήματα και κρατούσαν το δίκτυο επιρροής. Το Λαϊκό Κόμμα, υπάκουο στον Βασιλιά, είχε ήδη υποβιβαστεί στο 18,80%, μη έχοντας καμία προοπτική ενώ αντίθετα στην Αθήνα οι εξελίξεις έτρεχαν σε αντίθετη κατεύθυνση δηλ. προς την συγκρότηση άλλου φορέα εθνικής εκπροσώπησης, που ήταν ο Ελληνικός Συναγερμός και ο Αλ. Παπάγος προσωπικά.

Ο Σπ. Μαρκεζίνης άνοιξε την πόρτα εισόδου του Θ. Σαράντη στην ευρεία πλειοψηφία. Ο χώρος όμως της Δεξιάς παρέμεινε διασκορπισμένος και σε άλλα μικρότερα κόμματα και αυτό συνέτεινε η κυβερνητική εξουσία, η οποία τότε είχε και πολλά προβλήματα (όπως η εκτέλεση του Μπελογιάννη κ.α.).

Μετά το θάνατο του Παπάγου ήλθε ο Κ. Καραμανλής με την Ε.Ρ.Ε. να συγκεντρώσει και πάλι όλες τις όμορες δυνάμεις της συντηρητικής παράταξης. Σε όλη την 4ετία 1952-56 το Λαϊκό Κόμμα είχε φυλλορροήσει και αυτό το αντιλαμβάνονταν και η εκλογική βάση στα Γρεβενά.

Είναι ενδεικτικό ότι το 1956 ο Κ. Τσαλδάρης (αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος) για να εκλεγεί συμμάχησε με την Δημοκρατική Ένωση του Σοφ. Βενιζέλου-Γ. Παπανδρέου και έβγαλε μόλις 3 βουλευτές.

Εικ. 11.   Πλ. Αιμιλιανού, πίσω από το άγαλμα του Αιμιλιανού, στα Γρεβενά την  6-4-1957 : Ο Σπ. Μαρκεζίνης επισκέπτεται την πόλη. Δεξιά ο Θ. Σαράντης και αριστερά ο επίσης πολιτευτής του Αναστ. Φουντής (Οδοντίατρος) – διακρίνεται επίσης ο έμπορος Θεμ. Κατσάνος. Η ομάδα φεύγει από το Δημαρχείο (το άσπρο κτίριο στο βάθος – μετέπειτα στέγασε τον ΟΤΕ με τους πρωτότυπους ηχομονωμένους θαλάμους της εποχής) με κατεύθυνση μάλλον να επισκεφθεί τον Έπαρχο της περιοχής στο γραφείο του επι της οδ. Γ. Μπούσιου.  Δημοσιεύθηκε από Αθ. Πέτρου στη σελίδα ΠΑΛΙΑ ΓΡΕΒΕΝΑ στο FaceBook.

Πριν συμβούν όλα αυτά, φαίνονταν και στα Γρεβενά, ότι το κόμμα παρεκκλίνει ή εξαφανίζεται.  Έτσι η κοινωνική-επαρχιακή-εκλογική βάση του Λαϊκού Κόμματος, παραμένοντας στον ίδιο χώρο, βρήκε οικείο χώρο την ΕΡΕ και το μήνυμα της συνένωσης των δυνάμεων πέρασε και στην ύπαιθρο.

Ο Αλεξ. Λαδάς και ο Θ. Σαράντης βρέθηκαν ξανά στην ίδια στέγη, που ήταν το νέο κόμμα της ΕΡΕ. Εξ άλλου δεν υπήρχε και άλλη εναλλακτική. Στην απέναντι πλευρά βρίσκονταν χρόνιοι αντίπαλοι & στελέχη της διωκόμενης ευρύτερης Κεντροαριστεράς που μάχονταν στην πόλη και στα χωριά για την έλευση των δικών τους ιδεών & πολιτικών, ενάντια στο καθεστώς προτίμησης με βάση τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων και την ασύδοτη Αστυνομοκρατία.

Ο Α. Λαδάς έχοντας τον έλεγχο της πόλης επανέκαμψε στο κοινοβούλιο. Ο Θ. Σαράντης με την επάνοδο στην Ε.Ρ.Ε. το 1964 δεν είχε εκλογικές δυνάμεις, αλλά τωρα πλέον, μετά από 13 χρόνια, οι κοινωνικές συνθήκες και οι συσχετισμοί είχαν αλλάξει ριζικά.

Ο Σ. Μαρκεζίνης τιμώντας την φιλία του με τον Θ. Σαράντη δεν τον ξέχασε και την 9 Οκτωβρίου 1973 όταν σχημάτισε την ολιγοήμερη κυβέρνηση λίγο πριν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου τον όρισε  «Υφυπουργό Περιφερειακό Διοικητή Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας» δηλ. κάτι σαν Υπ. Βορείου Ελλάδος τότε, δείχνοντας ότι οι δυό τους διατηρούσαν συνεχή επαφή.

(Εικ. 12 :  Αποσπάσματα από συνεδριάσεις της Επαρχιακής Δημογεροντίας στα Γρεβενά επι επισκοπίας Αγαθάγγελου μεταξύ των μελών του και ο Κώττας Λαδάς – Εικ. 13 : Διαφημιστική καταχώρηση για το Εμπορικό Γ.Χ.ΛΑΔΑ περί το 1930 –  αρχ. Σωκ. Λαδά).

(Εικ. 14 : Ένα Πιστοποιητικό Κοινωνικών φρονημάτων του 1950 που χρησιμοποιήθηκε για διορισμό στο δημόσιο).————————————-ΣΗΜ : Το άρθρο ενημερώνεται και επικαιροποιείται συνεχώς με καινούργια στοιχεία οπότε ο αναγνώστης πρέπει να ανατρέχει στη σελίδα :   https://grebena.blogspot.com  –  Αποτελεί μέρος μεγαλύτερης έρευνας και εξ αυτού πηγάζουν πνευματικά δικαιώματα.

ΤΕΛΟΣ

[1] Πριν τον Β΄Π.Π. ο χώρος της Δεξιάς εκφράζονταν κυρίως μέσα από τους βασιλικούς κύκλους οι οποίοι κάθε φορά είχαν  πολιτικούς εκπροσώπους που τους επέλεγε ο Βασιλιάς και στη συνέχεια τους εγκαθιδρούσε στα κόμματα. Στην περίοδο του Εθνικού Διχασμού τέτοιοι ήταν ο Δημ. Γούναρης (αρχηγός στο κόμμα Εθνικοφρόνων εξέλιξη του οποίου ήταν στον Μεσοπόλεμο το Λαϊκό Κόμμα) και μετέπειτα ο Παναγής Τσαλδάρης (δεκαετία 1930), ο ανεψιός του Κων. Τσαλδάρης μετά τον Πόλεμο (γιός του ήταν ο Αθ. Τσαλδάρης-Ν.Δ.) αλλά και άλλοι.

[2] Αρκετοί από αυτούς δικάστηκαν το 1937 για τις πεποιθήσεις τους και απολύθηκαν είτε από το Δημόσιο, είτε από συνεργάτες, με Υπηρεσίες και Τράπεζες.

[3] Αμέσως μετά την επιστροφή του Βασιλιά με το αμφιλεγόμενο Βασιλικό δημοψήφισμα της 10 Οκτωβρίου 1935.

[4] Ο Γ. Μπούσιος είχε την τελευταία εκλογή ως ανεξάρτητος στη θητεία 7/11/1926-9/7/1928.

[5] Ο Κ. Μπιτόπουλος γεννημένος το 1894, δικηγόρος, είχε εκλεγεί με το Λαικό Κόμμα το 1932 και το 1933 και κατατάσσονταν στην ομάδα υποστήριξης του Μπούσιου.

[6] Στην κοινοβουλευτική περίοδο των (6) μηνών του 1935 είχε εκλεγεί ο Δ. Μπούσιος και ο Κ. Μπιτόπουλος. Τι είχε συμβεί; Στις εκλογές της 9 Ιουνίου 1935 κατέβηκαν στην περιφέρεια Κοζάνης δύο μόνο συνδυασμοί. (α). Συνδυασμός Συμπράτοντων Κυβερνητικών Κομμάτων (έλαβε 20.077 ψ.) (με επικεφαλείς τους ΤΣΑΛΔΑΡΗ-ΚΟΝΔΥΛΗ) και λόγω του συστήματος έβγαλε και τους (9) βουλευτές όπου σε αυτούς ήταν και οι ανωτέρω δύο. Στον (β) συνδυασμό Μακεδονικής Ομάδος & Ανεξάρτητων Πολιτευτών, που δεν εξέλεξε κανέναν, κατέβηκε και ο Αλέξ. Λαδάς,. Η συμμετοχή του Λαδά σε αυτή την ομάδα δείχνει την αντιπαλότητα με τον Μπούσιο και τους υποστηρικτές του. Η διαμάχη διαπερνούσε οριζόντια στην εκλογική βάση και στην κοινωνία. Επηρέαζε σχέσεις, καθημερινότητα, επαγγέλματα, εμπόριο, δημόσιες υπηρεσίες, εξυπηρετήσεις, κλπ. όλων ανεξαιρέτως.

[7] Υπό την 3πλη ηγεσία των Κ. Τσαλδάρη, Σ. Γονατά και Α. Αλεξανδρή, το Λαϊκό Κόμμα κέρδισε με συντριπτική πλειοψηφία, (55,1% των ψήφων) και 205 έδρες από τις 354.

[8]  Τι ήταν το Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων που ζητούσαν όλες ανεξαιρέτως οι κρατικές υπηρεσίες και οι Τράπεζες από τους πολίτες από το 1938 μέχρι το 1981.     Ένα Πιστοποιητικό-τί έγραφε  (βλ. σελ. 15 Εικ. 14, ένα τέτοιο πιστοποιητικό).

[9]  Βιογραφικά & πολιτικά ιστορικά στοιχεία για την διαδρομή του Θεόδ. Κ.Π. Σαράντη εκτίθενται λεπτομερέστερα στο τέλος του άρθρου με τίτλο «ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ : Θ. Σαράντης».

[10] Το 1952 σύμφωνα με την Στατιστική Υπηρεσία ο νόμιμος πληθυσμός των Γρεβενών ήταν 64.205 κάτοικοι. Εκλογείς ως εγγεγραμμένοι ήταν 14.756 και ψήφισαν 9.933.

[11] Η εκλογή του Δ. Παπαπαναγιώτου ακυρώθηκε λόγω ελλείψεως εννόμων προσόντων, σύμφωνα με απόφαση Ειδικού Δικαστηρίου και εξελέγη εκ νέου σε αναπληρωματική εκλογή την 29/3/1953. Επανεξελέγη σε αναπληρωματική εκλογή, στις 29 Μαρτίου 1953, με 8.893 ψήφους. Πέθανε σε ηλικία 93 ετών. Ο Δικηγόρος Δημήτριος ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ (Εικ. 8) είχε καταγωγή από το Μέγαρο Γρεβενών. Με τη σύζυγό του Βαρβάρα απέκτησαν δυο τέκνα : την Αικατερίνη (Νίνα) (1920-2003), φιλόλογο, αργότερα σύζυγο Κων/νου Μενδρινού από την Σαντορίνη και τον Βασίλειο (Λάκη), εφοριακό και σύζυγο της συμβολαιογράφου Νίκης Μαλλιά. Γιος των δυο τελευταίων ο Δημήτριος Β. Παπαπαναγιώτου (1968).

[12] Να σημειωθεί ότι το 1958 ο πληθυσμός του Ν. Κοζάνης ήταν 200.785 κάτοικοι, εγγεγραμμένοι 114.618 και ψηφίσαντες 86.041 δηλ. αποχή 25% (κυρίως μετανάστες).

[13] Ο Θ. Σαράντης τιμώντας τη φιλία του με τον Μαρκεζίνη παραμένει μαζί του και αυτό τον τιμά, αν και διαβλέπει ότι «το ρεύμα έχει αλλάξει». Στην τελευταία καθοδό του, το 1964, συμπεριλήφθηκε στο ψηφοδέλτιο της ΕΡΕ.

[14] Ο Σταύρος Αθανασιάδης εξελέγη από την δεύτερη κατανομή αλλά η εκλογή του ακυρώθηκε με απόφαση του Εκλογοδικείου (αρ. 77/1962) και έγινε επαναληπτική εκλογή, με νικητή τον Καρότση Γεώργιο της ΕΡΕ.

[15]  Μία μόλις μέρα μετά την προκήρυξη των εκλογών από τον Βασιλιά Παύλο -ο οποίος νόμιζε ότι ο Παπάγος δεν θα κατέβει- ο Παπάγος αμέσως ανακοινώνει την κάθοδό του αφήνονταν στο Βασιλιά άναυδο. Ηταν μία μνημειώδης γκάφα του Παύλου και μία εύστοχη ‘‘ μπλόφα’’ του Παπάγου.

Δημοσιεύτηκε  από τον χρήστη Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ