Τον Νοέμβριο 2011 μέχρι τον Φεβρουάριο 2012, άνοιξε στη Θεσσαλονίκη, στο Κέντρο Ιστορίας, η έκθεση φωτογραφίας και ιστορικού υλικού για τα 100 χρόνια από την δολοφονία του Μητροπολίτη Αιμιλιανού και για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση.
Η έκθεση του ιστορικού αυτού υλικού μεταφέρθηκε τον Φεβρουάριο στα Γρεβενά και φιλοξενήθηκε στην αίθουσα της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της πόλης[1].
Ήταν η πρώτη φορά που έρχονταν στο φως της δημοσιότητας και η πανοραμική φωτογραφία της πόλης των Γρεβενών[2], μεταξύ του πλήθους του ιστορικού υλικού για την πόλη, τον Μητροπολίτη Αιμιλιανό, τους Μακεδονομάχους κλπ (μέσα από το φωτογραφικό υλικό των Αφων Μανάκια, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι που φωτογράφισαν την πόλη).
Η φωτογραφία της πόλης[3] που εκτείνονταν από τον Ι.Ν. Αγ. Αχιλλείου -που τότε ήταν τζαμί (όπου φαίνεται καθαρά και ο μιναρές του)- μέχρι το τέλος της συνοικίας Ντουρούτ (δηλ. μέχρι περίπου το παλιό Τουρκ. Νοσοκομείο/κτίριο Ορφανοτροφείο/Σχολή Αστυφυλάκων) είναι η παλιότερη ευκρινής φωτογραφία που έχει ιστορικά η πόλη. Όμως παρέμεινε αδιευκρίνιστη η χρονιά λήψης της φωτογραφίας από τους Αφους Μανάκια. Στην ίδια φωτογραφία (σελ. 20 του λευκώματος) παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά το χαμένο τρίτοξο γεφύρι της πόλης[4].
Η φωτογραφία αυτή πρωτοεμφανίσθηκε σε ιστορικό λεύκωμα στο Βουκουρέστι το 1906. Έτσι μέχρι σήμερα έχουμε την βεβαιότητα ότι αυτή είναι πριν από το 1905[5].
Ήταν η χρονιά που τα αδέλφια επισκέφθηκαν το Βουκουρέστι για να συμμετάσχουν σε έκθεση φωτογραφίας, όπου πήραν και το σχετικό βραβείο τους. Φαίνεται ότι τότε ακριβώς δώρισαν και το εν λόγω λεύκωμα όπου ενυπάρχουν και πολλές ακόμη φωτογραφίες τους, πολλές από τις οποίες δημοσιεύθηκαν στην μνημονευόμενη παραπάνω έκδοση.
Η δεύτερη (2η) φωτογραφία της πόλης, σε διαφορετική λήψη, έγινε από τον Κισλά -πάνω από την συνοικία Σουλιό-, και χρονολογείται το 1909, καθότι ευρέθη δημοσιευμένη στο Μακεδονικό Ημερολόγιο[6] του 1909 που εκδίδονταν τότε στην Αθήνα, και κατά πάσα πιθανότητα είναι ακόμη παλαιότερη, αφού οι Αφοι Μανάκια έχουν φωτογραφήσει οικογένειες των Γρεβενών και πριν το έτος 1905, ενώ στα βλαχοχώρια έκαναν φωτογραφήσεις και πριν το 1900. Όμως η 2η αυτή φωτογραφία δεν έχει την καθαρότητα της πρώτης, αφού από την πρωτότυπη μέχρι την αποτύπωση σε βιβλίο/έντυπο εκείνη την εποχή μεσολαβούσε η δημιουργία σε «τσίγκο» της φωτογραφίας, του γνωστού κλισέ, το οποίο φτιάχνονταν με το χέρι.
Στις αρχές του 20ου αιώνα και μετέπειτα, η μεταφορά μίας φωτογραφίας από το φωτογραφικό χαρτί σε βιβλίο ή έντυπο του τυπογραφείου γίνονταν με «κλισέ», δηλ. με ένα ανάγλυφο φύλο λεπτού τσίγκου, όπου επάνω χαράσσονταν τα εικονιζόμενα αντικείμενα της φωτογραφίας γι αυτό και η ποιότητα της εικόνας δεν είναι καλή και η πόλη δεν είναι ευδιάκριτη. Αυτό όμως δεν μειώνει καθόλου την ιστορική της αξία.
Στη φωτογραφία, όπως βλέπουμε διακρίνονται ορισμένα βλάχικα σπίτια από την συνοικία Σουλιό, που διασώζονταν μέχρι τη δεκαετία του 1960, η κοίτη του Γρεβενίτη, ενώ στο βάθος διακρίνονται το ρολόι και ο μιναρές από το τζαμί.
Η επόμενη, τρίτη (3η) σημαντική φωτογραφία εκείνης της εποχής, είναι αυτή των Άγγλων περιηγητών A.WACE-M.THOMPSON του 1910, όταν πέρασαν την 30η Μαΐου από τα Γρεβενά, πηγαίνοντας για τη Σαμαρίνα όπου και διέμειναν για λίγο διάστημα, με ένα καραβάνι Βλάχων από τον Τύρναβο.
Σε αυτήν που είναι τραβηγμένη από την θέση εισόδου στην πλ. Λαχαναγοράς, από το ύψος του επισκέπτη και ενώ αυτός εισέρχεται στην πόλη. Είναι η μόνη φωτογραφία από το ύψος του εδάφους μέσα στην πόλη εκείνη την εποχή. Αριστερά διακρίνεται ένας γωνιακός πύργος από το κονάκι του Μπέη, δεξιά είναι το ρολόι και ανάμεσά τους στο βάθος διακρίνονται οι Τούρκικες Φυλακές ακόμη εν λειτουργία.
Οι Αφοί Μανάκια και το Μακεδονικό Ημερολόγιο.
Δεν συνάγονται όμως μόνο τα παραπάνω ιστορικά συμπεράσματα.
Με βάσει το ιστορικό υλικό που υπάρχει στο αρχείο μου, το γνωστό δημόσιο υλικό που εκτέθηκε στην παραπάνω μνημονευόμενη έκθεση αλλά και στην ιστορική έκδοση που ανέφερα, διαπιστώνεται η εκτεταμένη συνεργασία των Αφων Μανάκια με τους εκδότες του Μακεδονικού Ημερολογίου στην Αθήνα.
Οι τόμοι Α΄- Β΄- Γ΄ και άλλοι δημοσιεύουν φωτογραφίες που σήμερα διασταυρώνονται και βεβαιώνονται ότι ανήκουν στους Αφους Μανάκια[7]!
Έτσι καθίσταται πλέον βέβαιο ότι τα αδέλφια που διατηρούσαν φωτογραφείο στο Μοναστήρι, μέσω ενός δικτύου που υπήρχε και με το οποίο διατηρούσαν επαφές (αναγνωρισμένα πλέον αλλά και ιστορικά αποδεδειγμένα, όπως για παράδειγμα με εκδότες card postal των Αθηνών) συμπεριελάμβανε και μέλη της έκδοσης του Ημερολογίου. Έτσι προωθούσαν, είτε οι ίδιοι, είτε μέσω συγγενών και αγωνιστών, που ήθελαν να προβάλλουν τα ανδραγαθήματά τους, προς το ελληνικό κέντρο, φωτογραφίες για να ενισχυθεί το ελληνικό φρόνημα των σκλαβωμένων Ελλήνων, μέσω των κυκλοφορούντων εντύπων αλλά και να υποστηριχθεί ο Μακεδονικός Αγώνας, πράγμα που γίνονταν πιο καλύτερα με την δημοσίευση εικόνων και ιστοριών, ανθρώπων και περιοχών, που αγωνίζονται για την Λευτεριά.
Επαληθεύονται πλείστες των φωτογραφιών που ανήκουν στους Αφους Μανάκια : Μοναστήρι, Νιζόπολη, Μελένικον, Μοσχόπολη, Κρούσοβο, Μεγάροβο, Μηλόβιστα, Κοζάνη, Γρεβενά, διάφοροι Μακεδονομάχοι, Έδεσσα, Σέρρες, Βελεσά, Κορυτσά, Ρέσνα, Χρούπιστα, Βέροια, Κλεισούρα[8] κλπ. Όλα αυτά φωτογραφήθηκαν και διασώζονται μέσα από ιστορίες, που είναι καταχωρημένες στις σελίδες του Ημερολογίου και επιβεβαιώνονται σήμερα, ότι έγιναν με φωτογραφίες των Ελλήνων αδελφών από την Αβδέλλα Γρεβενών. Πάρα πολλές από αυτές έχουν δημοσιευθεί στην παραπάνω μνημονευθείσα έκδοση. –
Περισσότερα στο : http://grebena.blogspot.com/ και στο : https://www.facebook.com/groups/2237106313282387
ΤΕΛΟΣ
[1] Σχετική δημοσίευση τότε : http://www.star-fm.gr/2012/02/06/Αιμιλιανός – http://www.elliniki-gnomi.eu/, & http://gefiri.gr/Γρεβενά 100 χρόνια .
[2] Η πανοραμική φωτογραφία, είναι συρραφή δύο φωτογραφιών-τους, από τους ίδιους τους Αφους Μανάκια.
[3] Δημοσιεύθηκε, ξανά το 2017, σε διαστάσεις 65εκ Χ 32 εκ και σε εξαιρετική ανάλυση, με τις συνοικίες της πόλης σε ξεχωριστές σελίδες, στο ιστορικό λεύκωμα «Η ιστορία μπροστά στο φακό του Γιάννη & Μίλτου Μανάκια», σε συλλεκτική έκδοση.
[4] Δημοσιεύθηκε και εδώ σε μία παγκόσμις πρώτη δημοσίευση της μίας και μοναδικής συνέντευξης του Μίλτου Μανάκια : https://www.academia.edu/Grevena_Το τρίτοξο Γεφύρι_Η πανοραμική φωτογραφία της πόλης κ.α.
[5] Οι Αφοι Μανάκια το 1905 στην Διεθνή Έκθεση Φωτογραφίας στο Βουκουρέστι πήραν αργυρό μετάλλιο. Αλλά το 1906 συμμετείχαν άλλες δύο φορές σε εκθέσεις Φωτογραφίας όπου πήραν αργυρό και χρυσό μετάλλιο.
[6] 1ο τευχ. εκδοθέν στην Αθήνα το 1908 αρχικά από τον Μακεδονικό Σύλλογο ‘’Μεγας Αλέξανδρος’’ και μετέπειτα από τον Παμμακεδονικό Σύλλογο που προέκυψε από την συνένωση όλων των ‘’εν Αθήναις Μακεδονικών Σωματείων’’.
[7] Περισσότερα ακόμη : https://Αφοί ΜΑΝΑΚΙΑ και https://www.academia.edu/Λευκωμα .
[8] Από αυτές τις πόλεις και κωμοπόλεις έχουν δημοσιευθεί οι ίδιες φωτογραφίες και στην παραπάνω μνημονευθείσα έκδοσή μου.
