Ανάπτυξη ενός κοινού οράματος αποτελεί πολύ σημαντική παράμετρο καθόσον το κοινό όραμα παρέχει μια ποιοτική περιγραφή του επιθυμητού μελλοντικού αστικού περιβάλλοντος και είναι αυτό που καθοδηγεί την ανάπτυξη των κατάλληλων μέτρων σχεδιασμού. Αποτελεί το σημείο εκκίνησης ενός ΣΒΑΚ και μπορεί να γίνει ο οδηγός του εφόσον καταστεί ευρέως αποδεκτό τόσο από τους πολίτες όσο και από τους εμπλεκόμενους φορείς. Για το λόγο αυτό το βασικό ερώτημα που τίθεται σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς είναι σε τι είδους τόπο θέλουμε να ζήσουμε και με ποιον τρόπο θα διαφέρει ο τόπος, στον οποίο ζούμε, από τους υπόλοιπους. Παράλληλα το όραμα οφείλει να εξειδικευτεί τοπικά αξιοποιώντας τις εισροές από τα ανωτέρω εγκεκριμένα θεσμικά κείμενα, και κατά συνέπεια να ενσωματώνει και να συνδυάζει με ολοκληρωμένο τρόπο στοιχεία ενίσχυσης του ρόλου της πόλης των Γρεβενών, ανάδειξης της ταυτότητας με αξιοποίηση των στοιχείων διαφοροποίησης, υλοποίησης της εταιρικής σχέσης πόλης – υπαίθρου, ανθεκτικότητας σε εξωτερικές αλλαγές και οικονομίας πόρων.

Χρονικός ορίζοντας που τίθεται για το κοινό όραμα για την κινητικότητα στην πόλη των Γρεβενών είναι η δεκαετία, δηλαδή εκτείνεται μέχρι το 2030 για την επίτευξη της επιθυμητής κατάστασης. Αξιοποιώντας τις αρχές της βιώσιμης κινητικότητας το όραμα περιλαμβάνει όλα τα μέσα και τις μορφές των μεταφορών: δημόσια και ιδιωτικά, επιβατών και εμπορευμάτων, μηχανοκίνητα και μη, μετακίνηση και στάθμευση, για την μελλοντική ανάπτυξη της υποδομής και των υπηρεσιών τους.

Διατύπωση του αρχικού οράματος για την Κινητικότητα στην πόλη των Γρεβενών του 2030 έχει ως εξής:

Τα Γρεβενά ως πρότυπο υγειούς και οικονομικής κινητικότητας για την ισότιμη πρόσβαση όλων των κατοίκων της πόλης, του Δήμου και της Περιφερειακής Ενότητας στις υπηρεσίες και παροχές του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος της πόλης και την διευκόλυνση και προσέλκυση επισκεπτών.

Λογική παρεμβάσεων ΣΒΑΚ

• Στρατηγική για την βιώσιμη αστική κινητικότητα στην πόλη των Γρεβενών θα πρέπει κατ’ αρχήν να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες και τα προβλήματα και να ισχυροποιήσει τα δυνατά σημεία, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες και περιορίζοντας κατά το δυνατό τις απειλές, όπως αυτές αναδείχθηκαν από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης. Έτσι, οι βασικές διαπιστώσεις από την ανάλυση των αναπτυξιακών χαρακτηριστικών και του συστήματος κινητικότητας στην πόλη των Γρεβενών έχουν ως εξής:
• Υψηλός δείκτης ιδιοκτησίας ΙΧ στην πόλη των Γρεβενών (>90%),
• Υψηλός δείκτης ιδιοκτησίας ποδηλάτου (~85%).
• Αξιοσημείωτα ποσοστά πεζή μετακίνησης για εργασία και λοιπές δραστηριότητες (>40%)
• Ύπαρξη αστικών γραμμών ΚΤΕΛ με πολύ χαμηλή όμως συχνότητα δρομολογίων.
• Διέλευση σημαντικού ποσοστού βαρέων φορτηγών/λεωφορείων εντός πόλης.
• Σημαντική έλξη επισκεπτών-εργαζομένων από λοιπούς οικισμούς Δήμου και Περιφερειακής Ενότητας.
• Καλή κατάσταση πεζοδρομίων στο πολεοδομικό κέντρο.
• Έλλειψη υποδομών ΑμεΑ και ποδηλάτου.
• Επιβάρυνση κέντρου και άλλων περιοχών από παράνομη στάθμευση.
• Φτωχά γεωμετρικά χαρακτηριστικά οδικού δικτύου, σε συνδυασμό με σημαντικές κλίσεις στο βόρειο τμήμα της πόλης.
• Συμπαγής και επιμήκης πόλη, η οποία διατρέχεται από ποταμό, με καλά χωροθετημένες κοινωφελείς χρήσεις.
• Υλοποίηση έργων αστικών αναπλάσεων και αναβαθμίσεων οδών.
• Γηρασμένος πληθυσμός.
• Περιορισμένοι δημοσιονομικοί και ανθρώπινοι πόροι του Δήμου.

Ως εκ τούτου, η λογική της παρέμβασης για την Βιώσιμη Αστική Κινητικότητα στην πόλη των Γρεβενών εξειδικεύεται σε τέσσερις Στρατηγικούς Στόχους ως εξής:

Αξιοποίηση του υδάτινου στοιχείου και γενικότερα του φυσικού περιβάλλοντος για αύξηση της χρήσης εναλλακτικών μορφών μετακίνησης (πεζή/ποδήλατο) και ανάβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος

Μείωση της χρήσης του ΙΧ αυτοκινήτου & αποθάρρυνση της διέλευσης βαρέων οχημάτων στο πολεοδομικό κέντρο της πόλης των Γρεβενών

Βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης του συστήματος Δημοσίων Συγκοινωνιών

Υποκατάσταση μετακινήσεων με απομακρυσμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες μέσω ΤΠΕ

Εναλλακτικά Σενάρια Διαχείρισης Κινητικότητας

• ανάπτυξη σεναρίων κινητικότητας είναι απαραίτητη για την καλύτερη κατανόηση των πιθανών επιπτώσεων που θα έχουν τα προτεινόμενα μέτρα ενός ΣΒΑΚ, καθώς περιγράφουν τη στρατηγική κατεύθυνση που θα πρέπει να δοθεί στο σχεδιασμό του συστήματος αστικής κινητικότητας και αποτελούν τον οδηγό για την προώθηση και εφαρμογή νέων μέτρων και υποδομών. Σκοπός των εναλλακτικών προτάσεων είναι ο καθορισμός και η αξιολόγηση ενός ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού πλαισίου επεμβάσεων για τη σταδιακή διαμόρφωση συνθηκών βιώσιμης κινητικότητας στην πόλη των Γρεβενών με κριτήρια την περιβαλλοντική αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και τη βελτίωση τόσο των επιβατικών όσο και των εμπορευματικών αστικών μετακινήσεων.
• διαμόρφωση των εναλλακτικών σεναρίων της μελλοντικής κατάστασης του συστήματος κινητικότητας για την πόλη των Γρεβενών βασίζεται στις ακόλουθες εισροές:
• Την ανάλυση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου και των υφιστάμενων συνθηκών προσφοράς και ζήτησης για μετακινήσεις, όπως αυτές αξιολογήθηκαν στο στάδιο της ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης.
• Τις απόψεις, προσδοκίες και θέσεις των φορέων και κατοίκων της πόλης όπως αυτές καταγράφηκαν και αναλύθηκαν μέσα από τις συμμετοχικές διαδικασίες.
• Τις κατευθύνσεις πολιτικής και τις αρχές σχεδιασμού για την βιώσιμη αστική ανάπτυξη και κινητικότητα.
• χρονικός ορίζοντας των σεναρίων της μελλοντικής κατάστασης είναι η 10ετία, δηλαδή το 2030. Ενδιάμεσοι χρονικοί ορίζοντες εξέτασης είναι ο βραχυπρόθεσμος 3ετίας, δηλαδή το 2023 και ο μεσοπρόθεσμος 5ετίας, δηλαδή το 2025.

Τα εναλλακτικά σενάρια που διαμορφώνονται βάσει των παραπάνω ορίζουν τρεις (3) διαφορετικές κατευθύνσεις αντιμετώπισης των ζητημάτων κινητικότητας στην πόλη των Γρεβενών. Επιπλέον, για κάθε εναλλακτικό σενάριο κινητικότητας παρουσιάζονται ενδεικτικά μέτρα και παρεμβάσεις με στόχο να προσδιοριστεί με μεγαλύτερη ευκρίνεια η φιλοσοφία του κάθε εναλλακτικού σεναρίου. Τονίζεται δε ότι κατά την επιλογή του τελικού σεναρίου δεν αποκλείεται ο συνδυασμός εναλλακτικών μέτρων και παρεμβάσεων από διαφορετικά σενάρια.

Σενάριο 0 – Σενάριο απραξίας (do nothing)

Και τα τρία εναλλακτικά σενάρια λαμβάνουν ως βάση εκκίνησης το σενάριο απραξίας (do nothing). Στο εν λόγω σενάριο δεν προτείνεται καμία ειδική παρέμβαση στο πλαίσιο του ΣΒΑΚ. Περιλαμβάνονται όλες οι γνωστές και αποδεκτές εξελίξεις παραγόντων που επηρεάζουν τις μεταφορές, όπως η πληθυσμιακή εξέλιξη, η οικονομική ανάπτυξη, αλλά και άλλων που παραγόντων που μπορεί να επηρεάσουν την λειτουργία του μεταφορικού συστήματος, με ολοκλήρωση των τρέχοντων και υλοποίηση των ήδη προγραμματιζόμενων έργων (είτε από το Δήμο είτε από άλλους φορείς υπερκείμενου σχεδιασμού), τα οποία στην παρούσα φάση έχουν σχετική ωριμότητα και έχουν εξασφαλίσει την απαιτούμενη χρηματοδότηση.

Οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνονται στο σενάριο απραξίας είναι οι εξής:

• Αναβάθμιση του γεωμετρικού σχεδιασμού-βελτίωση της οδικής ασφάλειας της αστικής οδού 13ης Οκτωβρίου.
• Βιοκλιματική ανάπλαση πλατείας Ελευθερίας.

Ως εκ τούτου στο σενάριο απραξίας δεν υπάρχουν στόχοι και παρεμβάσεις αλλαγής των παρατηρούμενων τάσεων στο σύστημα κινητικότητας της πόλης των Γρεβενών και της υπάρχουσας κατανομής των μετακινήσεων στα διάφορα εναλλακτικά μέσα.

Σενάριο 1 – Διασφάλιση της προσβασιμότητας με επίκεντρο την κυκλοφορία ιδιωτικών μηχανοκίνητων μέσων

Το πρώτο εναλλακτικό σενάριο εξετάζει τη διασφάλιση της προσβασιμότητας με επικέντρωση στην εξυπηρέτηση και διευκόλυνση πρωτίστως της χρήσης του Ι.Χ. αυτοκινήτου για μετακίνηση στην εργασία, στο σχολείο, στην αγορά, στην ψυχαγωγία, στην άθληση και στις επισκέψεις σε φίλους/συγγενείς. Οι παρεμβάσεις που εντάσσονται σε αυτό έχουν σαν σκοπό τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της μηχανοκίνητης κυκλοφορίας όπως η ρύπανση, ο θόρυβος, η οπτική όχληση, χωρίς όμως να περιορίζεται η κάθε αυτή κυκλοφορία των οχημάτων. Αντιθέτως, το Ι.Χ. αυτοκίνητο εξακολουθεί να παραμένει το κυρίαρχο μέσο μετακίνησης για την πλειοψηφία των μετακινήσεων και λαμβάνονται μέτρα για τη διευκόλυνση της κυκλοφοριακής ροής. Παράλληλα, στο σενάριο αυτό περιλαμβάνονται και μέτρα για την ασφαλή μετακίνηση των υπόλοιπων χρηστών της οδού. Οι σημερινές παρατηρούμενες τάσεις στην κινητικότητα κατοίκων, εργαζομένων και επισκεπτών στην πόλη των Γρεβενών και η υπάρχουσα κατανομή των μετακινήσεων στα διάφορα εναλλακτικά μέσα διατηρούνται και ενισχύονται υπέρ των μηχανοκίνητων μέσων.

Οι κύριες επιλογές πολιτικής για τον Δήμο στο σενάριο αυτό θα είναι οι εξής:

• Διευκόλυνση της κυκλοφοριακής ροής των οχημάτων
• Ασφαλής μετακίνηση υπολοίπων χρηστών της οδού
• Χρήση έξυπνων λύσεων ΤΠΕ

Οι βασικές κατευθύνσεις και μέτρα αυτού του σεναρίου είναι:

• Επέκταση του οδικού δικτύου και διάνοιξη νέων οδών
• Βελτίωση κρίσιμων κυκλοφοριακών κόμβων (εγκατάσταση συστήματος φωτεινής σηματοδότησης, κατασκευή κυκλικών κόμβων)
• Ρυθμίσεις κυκλοφοριακής οργάνωσης (μονοδρομήσεις, αντιδρομήσεις οδών)
• Εγκιβωτισμός και απαγορεύσεις στάθμευσης σε κρίσιμες οδούς λόγω λειτουργικού ρόλου ή γεωμετρικών χαρακτηριστικών ή συνδυασμό και των δύο
• Δημιουργία θέσεων ελεγχόμενης στάθμευσης παρά την οδό
• Αστυνόμευση για αποφυγή παράνομης στάθμευσης
• Βελτίωση γεωμετρικών χαρακτηριστικών πεζοδρομίων στο βασικό οδικό δίκτυο με μνεία για τις υποδομές προς χρήση ΑμεΑ
• Βελτίωση της στάθμευσης με υποδομές σε χώρους εκτός οδού
• Δημιουργία θεσμοθετημένων θέσεων φορτοεκφόρτωσης και θεσμοθέτηση ωραρίου
• Χρήση νέων τεχνολογιών για τη διαχείριση της κυκλοφορίας και της στάθμευσης

Σενάριο 2 – Διασφάλιση της προσβασιμότητας με έμφαση στα μη μηχανοκίνητα μέσα

Το Σενάριο 2 είναι έντονα παρεμβατικό και εξετάζει μια δραστική αλλαγή της συμπεριφοράς των μετακινούμενων μέσα από την αποτροπή χρήσης του ΙΧ αυτοκινήτου, με σκοπό την δραστική μεταστροφή της κατανομής των μετακινήσεων υπέρ των μη- μηχανοκίνητων μέσων (πεζή, ποδήλατο). Στόχος η βελτίωση της προσβασιμότητας από/ προς το σύνολο των δυνητικών ζευγών προέλευσης – προορισμού με μη μηχανοκίνητα μέσα με ιδιαίτερα μνεία αναφορικά με την πρόσβαση από/ προς την κεντρική περιοχή όπου προτείνονται πολιτικές περιορισμού της κίνησης των ΙΧ οχημάτων και αποκλεισμός των διαμπερών μετακινήσεων. Παράλληλα προωθούνται δράσεις σχετικές με την αλλαγή συμπεριφοράς των μετακινουμένων.

Οι κύριες επιλογές πολιτικής για τον Δήμο στο σενάριο αυτό θα είναι οι εξής:

• Αποκλεισμός του ΙΧ αυτοκινήτου από το κέντρο της πόλης
• Δημιουργία «ζωνών γειτονιάς» περιφερειακά του κέντρου
• Χρήση έξυπνων λύσεων ΤΠΕ

Οι βασικές κατευθύνσεις και μέτρα αυτού του σεναρίου είναι:

• Κατασκευή εκ νέου ή βελτίωση ήδη υπαρχόντων οδικών τμημάτων προκειμένου να λειτουργήσουν ως περιφερειακές οδοί για την παράκαμψη του κέντρου και των γειτονιών με απώτερο σκοπό τη μείωση των διαμπερών μετακινήσεων
• Εισαγωγή ζωνών 30 km/h, ακόμα και σε τμήματα του κύριου οδικού δικτύου
• Δημιουργία χώρων στάθμευσης περιφερειακά του κέντρου όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να σταθμεύουν το όχημα τους και να προσεγγίζουν το κέντρο πεζή ή με ποδήλατο ή με λεωφορείο
• Εκτεταμένο δίκτυο πεζοδρόμων με καθολική απαγόρευση του αυτοκινήτου σε ένα κομμάτι της κεντρικής περιοχής
• Δημιουργία περιοχών ήπιας κυκλοφορίας σε γειτονιές περιφερειακά του κέντρου
• Εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατοδρόμων εντός του αστικού ιστού και εξέταση σκοπιμότητας για σύνδεση με όμορους οικισμούς
• Δημιουργία συστήματος κοινοχρήστων/δημόσιων ποδηλάτων (bike sharing) για βραχυχρόνια ενοικίαση ποδηλάτων
• Ενίσχυση της ποιότητας εξυπηρέτησης της δημόσιας αστικής συγκοινωνίας για σύνδεση της πόλης των Γρεβενών με τους όμορους οικισμούς
• Εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης όλων των ηλικιακών ομάδων για τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα που επιφέρουν στην υγεία η πεζή μετακίνηση και το ποδήλατο.

Σενάριο 3 – Διασφάλιση της ισότιμης προσβασιμότητας με στόχο τη βιώσιμη ισορροπία μεταξύ των μέσων μετακίνησης

Το Σενάριο 3 εξετάζει τη διασφάλιση της προσβασιμότητας για όλους, αυξάνοντας την προσφορά βιώσιμων τρόπων μετακίνησης (δημόσιες συγκοινωνίες, ποδήλατο, πεζή μετακίνηση). Το σενάριο είναι ήπια παρεμβατικό δίνοντας την δυνατότητα επιλογής σε κατοίκους, εργαζόμενους και επισκέπτες για τον τρόπο μετακίνησης με σκοπό την επίτευξη μιας πιο βιώσιμης κατανομής των μετακινήσεων με σταδιακή μείωση του μεριδίου του ΙΧ αυτοκινήτου. Η βελτίωση και η αναβάθμιση των συνθηκών ήπιας μετακίνησης θα επιτευχθεί με τη δημιουργία υποδομών που θα προσφέρουν περισσότερο χώρο στον πεζό και τον ποδηλάτη ενώ όσον αφορά τις δημόσιες συγκοινωνίες έμφαση θα δοθεί σε μέτρα που σχετίζονται με τη βέλτιστη οργάνωση τους και την παροχή καλύτερης εξυπηρέτησης στους μετακινούμενους.

Οι κύριες επιλογές πολιτικής για τον Δήμο στο σενάριο αυτό θα είναι οι εξής:

• Ενίσχυση των υποδομών για τις μη μηχανοκίνητες μετακινήσεις
• Αναβάθμιση δημόσιων χώρων.
• Βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης των δημοσίων αστικών συγκοινωνιών

Οι βασικές κατευθύνσεις και μέτρα αυτού του σεναρίου είναι:

• Βελτίωση των γεωμετρικών χαρακτηριστικών των πεζοδρομίων στο σύνολο του οδικού δικτύου σύμφωνα με τις προδιαγραφές με ιδιαίτερη μνεία για τις υποδομές προς χρήση ΑμεΑ
• Δημιουργία δικτύου ποδηλατοδρόμων που θα συνδέει στρατηγικά σημεία της πόλης που γεννούν και έλκουν μεγάλο αριθμό μετακινήσεων (σχολεία, υπηρεσίες, αθλητικές εγκαταστάσεις κ.ά.).
• Δημιουργία συστήματος κοινοχρήστων/δημόσιων ποδηλάτων (bike sharing) για βραχυχρόνια ενοικίαση ποδηλάτων
• Δημιουργία υποδομών bike and ride προκειμένου να δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες για τη μετεπιβίβαση από άλλα μέσα μεταφοράς στο ποδήλατο
• Δημιουργία οδών ήπιας κυκλοφορίας
• Χωροθέτησης ζωνών μειωμένης ταχύτητας (30km/h)
• Βελτίωση δημόσιας αστικής και ενδοδημοτικής συγκοινωνίας

Προκαταρκτική Αξιολόγηση σεναρίων

Με την προκαταρκτική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του κάθε σεναρίου προκύπτουν χρήσιμες πληροφορίες αναφορικά με τις επιπτώσεις από τα μέτρα σχεδιασμού καθώς επίσης και σε ποιο βαθμό επιτυγχάνονται οι στρατηγικοί στόχοι του Σ.Β.Α.Κ. Μετά την τελική αξιολόγηση των σεναρίων, θα εντοπιστεί το σενάριο εκείνο με το οποίο επιτυγχάνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι στρατηγικοί στόχοι του Σ.Β.Α.Κ.

Στον Πίνακα 1 εξετάζεται η συμβατότητα των τριών εναλλακτικών σεναρίων σε σχέση με διάφορες δημόσιες πολιτικές, ενώ στον Πίνακα 2 εξετάζεται η συμβατότητα τους σε σχέση με τα διάφορα υποσυστήματα μεταφορών.

Πίνακας 1: Ποιοτική αξιολόγηση εναλλακτικών σεναρίων κινητικότητας σε σχέση με διάφορες πολιτικές

Πίνακας 2: Ποιοτική αξιολόγηση εναλλακτικών σεναρίων κινητικότητας σε σχέση με τα διάφορα υποσυστήματα μεταφορών