Της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολόγου, medlabnews.gr
Μία χρήσιμη συμβουλή, που έχει μόνιμη βάση σε ένα υγιεινό διαιτολόγιο είναι η αντικατάσταση των κορεσμένων (κακών) λιπαρών οξέων με ακόρεστα (καλά). Δεν είναι όλα τα λιπαρά κακά, και δεν είναι σωστό να απορρίψουμε τελείως την κατανάλωση λιπών από τη διατροφή μας, φοβούμενοι είτε την αύξηση βάρους, είτε την εμφάνιση κάποιας ασθένειας (π.χ., καρδιαγγειακής πάθησης). Το μυστικό είναι να γνωρίζουμε το είδος των λιπαρών που πρέπει να καταναλώνουμε και ποια να αποφεύγουμε, καθώς και την ποσότητα των λιπαρών που πρέπει να περιλαμβάνεται στο καθημερινό μας διατροφικό πρόγραμμα.
Η χοληστερόλη ή κοινώς χοληστερίνη είναι μια λιπαρή ουσία απαραίτητη στον οργανισμό, που συμμετέχει στη λειτουργία των κυττάρων και των ορμονών. Όμως η υπερβολική αύξηση της στο αίμα και η εναπόθεσή της στα τοιχώματα των αρτηριών είναι επικίνδυνη, γιατί δημιουργεί αθηρωματοσκλήρυνση. Ένα μεγάλο μέρος της χοληστερόλης παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό, στο συκώτι. Επιπλέον, προσλαμβάνουμε χοληστερόλη και από ορισμένα τρόφιμα, όπως τα αυγά, το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η αύξηση της χοληστερόλης στο αίμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία της στεφανιαίας νόσου, δηλαδή της στηθάγχης και του εμφράγματος.
Τα λιπαρά αποτελούν βασικό στοιχείο της διατροφής (30-35% του συνόλου των θερμίδων στη μεσογειακή διατροφή), παρέχουν ενέργεια (9 θερμίδες ανά γραμμάριο), γεύση και περιέχουν τα απαραίτητα λιπαρά οξέα και τις λιποδιαλυτές βιταμίνες Α, D και Ε. Επίσης, βοηθούν στην απορρόφηση μετάλλων, όπως το ασβέστιο και ο φωσφόρος. Ανάλογα με τη χημική τους δομή, τα λιπαρά διακρίνονται σε τρεις κύριες κατηγορίες: στα κορεσμένα, στα μονοακόρεστα και στα πολυακόρεστα.
Ανθυγιεινά λίπη και έλαια Προσπαθήστε να τα μειώσετε γιατί μπορεί να ανεβάσουν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα και να αυξήσουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. H αυξημένη πρόσληψή τους σχετίζεται με τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας και με την εμφάνιση στεφανιαίας νόσου και άλλων καρδιαγγειακών νοσημάτων, με την εμφάνιση καρκίνου του μαστού, του προστάτη, του ενδομητρίου και του παχέος εντέρου, και με την ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, υπέρτασης και άλλων εκφυλιστικών ασθενειών.
Κορεσμένα λιπαρά οξέα περιέχονται:
- στο βούτυρο,
- στα λιπαρά μέρη των κρεάτων,
- στα λιπαρά παράγωγα του κρέατος,
- στα γλυκά,
- στα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα και
- στα έτοιμα γεύματα.
Από τα κορεσμένα λίπη δεν πρέπει να προέρχεται ποσότητα μεγαλύτερη του 1/3 του συνολικού λίπους της διατροφής.
Transfats Λιπαρά οξέα (Υδρογονωμένα φυτικά έλαια): φυτικά έλαια που έχουν υποστεί κάποια επεξεργασία για να είναι σκληρά (στερεά σε θερμοκρασία δωματίου), με αποτέλεσμα να γίνονται ανθυγιεινά, όπως τα κορεσμένα λιπαρά οξέα. Τα τρανς λιπαρά (trans fatty acids) αυξάνουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης και μειώνουν τα επίπεδα της HDL χοληστερόλης.
Βρίσκονται στα επεξεργασμένα τρόφιμα όπως γλυκά, κέικ και μπισκότα. Θα πρέπει να μειώσετε την κατανάλωσή τους. Ενώ μέχρι πριν μια δεκαετία τα τρανς λιπαρά οξέα περιέχονταν και στις μαργαρίνες του εμπορίου, πλέον η διαδικασία παραγωγής τους έχει αλλάξει και δεν χρησιμοποιείται πια η υδρογόνωση των φυτικών ελαίων που περιέχουν προκειμένου να μην εμπεριέχουν πια τρανς λιπαρά οξέα.
Τα καλά λίπη και έλαια είναι αυτά που πρέπει να προτιμάτε, γιατί μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα χοληστερόλης και την τάση του αίματος να πήζει. Η πρόσληψη υψηλών ποσοτήτων μονοακόρεστων λιπαρών (κυρίως από το ελαιόλαδο) έχει συσχετιστεί με τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, διότι το ελαιόλαδο περιέχει υψηλά ποσά αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως φαινόλες και βιταμίνη Ε, οι οποίες προστατεύουν την οξείδωση της LDL χοληστερόλης (η οξειδωμένη μορφή είναι αθηρογόνος). Μάλιστα, η κατανάλωση 25 ml ελαιόλαδου την ημέρα αυξάνει την αντίσταση της LDL στην οξείδωση. Επιπρόσθετα, τα λιπαρά αυτής της κατηγορίας, εκτός από την αντιθρομβωτική και αντιαθηρογόνο δράση τους, δρουν προστατευτικά και απέναντι στον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Το ελαιόλαδο έχει και αντιυπερτασικές ιδιότητες, ενώ δρα κατά των μικροβίων στο πεπτικό σύστημα.
Ακόρεστα Λίπη /Έλαια: είναι πιο υγιεινά λίπη και βρίσκονται γενικά στις φυτικές τροφές, δηλαδή
- σε φρούτα,
- σπόρους,
- καρύδια και
- λαχανικά.
Μπορούν να διαιρεθούν σε πολυακόρεστα (PUFA) και μονοακόρεστα (MUFA) λιπαρά οξέα και καθένα από αυτά πρέπει να συνιστά περίπου το 1/3 της συνολικής μας πρόσληψης σε λιπαρά οξέα.
– Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα: περιλαμβάνονται
- στο ηλιέλαιο,
- τη σόγια,
- το σησαμέλαιο και
- το καλαμποκέλαιο.
– Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα: περιλαμβάνονται
- στο ελαιόλαδο και
- τα κραμβέλαιο.
Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα διακρίνονται σε Ωμέγα 3 και Ωμέγα 6 λιπαρά οξέα. Ο συνιστώμενος στόχος για την κατανάλωση πολυακόρεστων λιπαρών είναι έως 10% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας
Τα Ωμέγα 6 λιπαρά οξέα απαντώνται στο αραβοσιτέλαιο, το σογιέλαιο, το ηλιέλαιο, το καρδαμέλαιο και σε μαργαρίνες πλούσιες σε πολυακόρεστα. Όλα αυτά τα έλαια δεν έχουν τις ευεργετικές ιδιότητες του ελαιολάδου, και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να θεωρούνται απαραίτητο στοιχείο της διατροφής μας όσο το αγνό παρθένο ελαιόλαδο.
Τα Ωμέγα 3 λιπαρά Οξέα είναι μια κατηγορία ακόρεστων λιπαρών οξέων που αποκαλούνται απαραίτητα λιπαρά οξέα, αφού δεν μπορούν να παραχθούν στο σώμα σε επαρκείς ποσότητες.
Τα λιπαρά ψάρια
, όπως ο σολομός, οι σαρδέλες και το σκουμπρί είναι πολύ καλές πηγές ωμέγα 3 λιπαρών. Σε μικρότερες ποσότητες βρίσκονται σε φυτά, όπως καρυδιά, σόγια, λιναρόσπορο και λινέλαιο. Οι γιατροί και οι διαιτολόγοι συνιστούν την πρόσληψη αυτών των υγιεινών λιπαρών οξέων, τα οποία διατηρούν την καρδιά σε καλή κατάσταση, ενώ έρευνες έχουν δείξει ότι γενικά έχουν ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία.
Δημοσιεύτηκε στις 21/4/2012 και ανανεώθηκε στις 7/1/2019
