Ένα άρθρο-ύμνο για τα Τρίκαλα, μια «έξυπνη πόλη που δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί», φιλοξενεί ο Guardian, τονίζοντας τα σπουδαία έργα που έχουν γίνει εκεί και το πόσο η τεχνολογία έχει αλλάξει τη ζωή των κατοίκων της.
Τα Τρίκαλα, στην αγροτική καρδιά της Ελλάδας, είναι μάλλον μία από αυτές τις υποψήφιες που δε θα φανταζόταν ποτέ κανείς ότι μπορεί να αποτελούσε κορυφαία έξυπνη πόλη – αλλά οι καινοτομίες έχουν βελτιώσει τη ζωή των κατοίκων παρά την οικονομική κρίση.
Η αίθουσα ελέγχου στο δήμο
«Στο παρελθόν, οι κάτοικοι έπρεπε να καλέσουν τον αντιδήμαρχο ακόμη και για να αλλάξουν μία λάμπα σε στύλο της ΔΕΗ» λέει η Σόνια Σοφού, αστυνομικός που έγινε δημόσιος υπάλληλος. «Τώρα, δεν χρειάζεται να ξέρεις έναν πολιτικό για να γίνει κάτι».
Η 37χρονη εργάζεται σκληρά στην αίθουσα ελέγχου των Τρικάλων, την πρώτη έξυπνη πόλη της Ελλάδας. Στον τοίχο, 9 οθόνες με πολύχρωμους χάρτες και γραφήματα παρακολουθούν τη διαθεσιμότητα των χώρων στάθμευσης, την κατάσταση των φανών και των αγωγών ύδρευσης, τη θέση των φορτηγών σκουπιδιών και τον μηνιαίο προϋπολογισμό του δήμου.
Τα Τρίκαλα είναι η πρώτη έξυπνη πόλη της Ελλάδας
Η Σοφού απαντά στο τηλέφωνο, καταγράφει αναφορές για την μη συλλογή σκουπιδιών και πεσμένων κλαδιών δέντρων στο σύστημα ηλεκτρονικών καταγγελιών της μικρής αυτής πόλης. Καθώς δουλεύει, οι πληροφορίες εμφανίζονται σε μία από τις οθόνες πάνω της.
Οι έξυπνες πόλεις – που συνήθως ορίζονται ως αυτές που χρησιμοποιούν τεχνολογία για τη βελτίωση των υπηρεσιών, την αύξηση της διαφάνειας και την αποτελεσματικότητά τους – πολλαπλασιάζονται σε όλο τον κόσμο. Ξεκίνησαν από την Ευρώπη και μπορούν να βρεθούν παντού, από την Ινδία μέχρι την Κορέα. Με περισσότερα από τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού να αναμένεται να ζήσει στις πόλεις μέχρι το 2050, η εξεύρεση τρόπων για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πόλεων για τους κατοίκους τους έχει καταστεί προτεραιότητα. Σημαντικές εταιρείες όπως η Intel, η Cisco Systems και η IBM συμμετέχουν στην έρευνα νέων εφαρμογών σε αυτόν τον αναπτυσσόμενο τομέα.
Ο δήμαρχος της πόλης παρακολουθεί στις 9 οθόνες στο κέντρο ελέγχου
Ανάμεσα στα καταπράσινα χωράφια στην αγροτική καρδιά της Ελλάδας, η ιστορική πόλη των Τρικάλων – έχει 82.000 κατοίκους – δεν ήταν η πιο προφανής υποψήφια για την πρώτη έξυπνη πόλη του έθνους.
Η χώρα βρισκόταν στο μέσο μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και ο δήμος χρωστούσε περίπου 45ω εκατομμύρια ευρώ, όταν έγινε δήμαρχος ο Δημήτρης Παπαστεργίου το 2014. Δεν υπήρχε καθόλου προϋπολογισμός για τα μεγάλα, τεχνολογικά σχέδιά του.
Ωστόσο, μέσω συνεργασιών με εταίρους, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία χρηματοδότησε το πρώτο λεωφορείο χωρίς οδηγό και εταιρείες όπως οι Sieben και Parkguru της Ελλάδας, τα Τρίκαλα έχουν αποκτήσει τη φήμη της πόλης της καινοτομίας, που χρονολογείται από το 2004, όταν το υπουργείο Οικονομικών της Ελλάδας την ονόμασε την πρώτη ψηφιακή πόλη του κράτους. Λίγο αργότερα, ορίστηκε ως μία από τις 21 πιο έξυπνες πόλεις στον κόσμο. Συμμετέχοντας σε έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και προσφέροντας θέση στις τοπικές τεχνολογικές εταιρείες για δοκιμές, η πόλη έχει μειώσει το χρέος της κατά 20 εκατομμύρια ευρώ.
Το λεωφορείο χωρίς οδηγό στην πόλη των Τρικάλων
Από όλα τα έργα, το σύστημα ηλεκτρονικών καταγγελιών είχε μία από τις μεγαλύτερες επιπτώσεις στη ζωή των κατοίκων. Από την αρχή του έτους, ο δήμος έχει λάβει περίπου 4.000 αιτήματα και σχόλια. Περίπου το 10% προέρχεται από μια εφαρμογή smartphone που κυκλοφόρησε πέρυσι, σύμφωνα με τον δήμο, και τα ζητήματα επιλύονται ταχύτερα (κατά μέσο όρο οκτώ ημέρες αντί για ένα μήνα) – και η όλη διαδικασία είναι πιο διαφανής.
Όσον αφορά άλλα projects, το πείραμα με τους αισθητήρες στα φώτα των δρόμων, έχει μειώσει τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 70%. Ή το σχέδιο της ΕΕ για τα μη επανδρωμένα λεωφορεία που λειτούργησε για 6 μήνες. Παρόλο που κράτησαν την οπτική ίνα για τον πιλότο, ο Παπαστεργίου παραδέχεται πως αυτό το τελευταίο έργο ήταν περισσότερο για να εμπνεύσει τους πολίτες παρά να βελτιώσει τη ζωή τους. «Το κύριο επίτευγμα ήταν να πείσουμε την κοινότητα ότι υπάρχει μια αλλαγή μπροστά μας και πως πρέπει να προσαρμοστούμε σε αυτήν».
Τα Τρίκαλα επίσης, είναι η μόνη πόλη στην Ελλάδα που έχει προμηθεύσει με Lego και ρομποτικά κιτ Raspberry Pi και τα 120 δημόσια σχολεία της,, μαι κίνηση την οποία πλήρωσε το e-Trikala, μια εταιρεία που δημιουργήθηκε το 2008 για να χρηματοδοτήσει την τοπική καινοτομία και που ανήκει κατά πλειοψηφία στο Δήμο.
Μακριά από τους διαδρόμους του 7ου Γυμνασίου Τρικάλων, ο καθηγητής Βασίλειος Σπάχος, παρουσιάζει το ρομποτικό του εργαστήριο – το πρώτο αυτού του μεγέθους σε ελληνικό δημόσιο σχολείο, που άνοιξε το 2015 με επιχορήγηση από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και υποστήριξη από το Δήμο. Μπροστά από χειροποίητες δημιουργίες , εξηγεί γιατί τέτοιες ευκαιρίες είναι τόσο σημαντικές για τη νεολαία των Τρικάλων.
«Έχει ανοίξει το μυαλό τους και έχουν βρει θέσεις εργασίας που δεν μπορούσαν καν να φανταστούν ότι υπάρχουν» λέει. «Για παράδειγμα, όταν ρώτησα έναν μαθητή τι θα κάνει μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς, μου είπε: ‘Θα γίνω γιατρός, αλλά γιατρός ρομποτικής’».
Πέρα από το τεχνικό κομμάτι, τα Τρίκαλα ήταν επίσης η πρώτη πόλη που εφάρμοσε στην πράξη την εθνική απαγόρευση του καπνίσματος σε όλους τους κλειστούς δημόσιους χώρους το 2008, εργαζόμενη με τους ιδιοκτήτες τοπικών επιχειρήσεων και χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να αξιοποιήσει τα οφέλη από το κόψιμο του καπνίσματος – αν και τα μπαρ και τα εστιατόρια αρχικά γκρίνιαζαν για την καταστολή.
Υπήρχαν επίσης καταγγελίες για την απομάκρυνση 80 θέσεων στάθμευσης προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος για λωρίδες λεωφορείων χωρίς οδηγό, ειδικά όταν ο δήμος τις μετέτρεψε σε μόνιμους ποδηλατόδρομους μετά το πέρας του πιλοτικού προγράμματος.Ο Παπαστεργίου θυμάται ότι είχε δεχθεί τα πυρά ενός δημοτικού συμβούλου που του είπε ότι κάνει δύσκολη τη ζωή των κατοίκων με αυτοκίνητο, αλλά όπως λέει, είναι κάτι που το πήρε ως φιλοφρόνηση.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένες από τις παλαιότερες γενιές περιφρονούν τις πρωτοβουλίες υψηλής τεχνολογίας χαρακτηρίζοντάς τες άσκοπες. «Υπάρχουν κάποιοι που σκέφτονται ότι δεν τα χρειαζόμαστε όλα αυτά» λέει ο 79χρονος συνταξιούχος Γιώργος Κυριακούλης, που έκανε μια βόλτα με το λεωφορείο χωρίς οδηγό, από περιέργεια. «Αλλά οι περισσότεροι από τους φίλους μου, είναι θετικοί σε αυτά τα νέα πράγματα».
Αυτή η αλλαγή στάσης είνια ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα των Τρικάλων, λέει ο Παντολέων Σκαγιάννης, καθηγητής ειδικευμένος στην καινοτομία στο Τμήμα Σχεδιασμού και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. «Μπορεί να μην είναι τεχνολογία Nasa, αλλά δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο οι πολίτες βαθμιαία εισέρχονται και συνηθίζουν στην πληροφορική».
Η πόλη έχει μεγάλα σχέδια για το μέλλον. Τα Τρίκαλα θέλουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα Activage της ΕΕ, το οποίο δοκιμάζει έξυπνα σπίτια που παρακολουθούν την υγεία των ηλικιωμένων κατοίκων ανιχνεύοντας την κίνηση και την κατανάλωση τροφίμων.
Τα Τρίκαλα θέλουν επίσης να αναπτύξουν περαιτέρω ένα γεωργικό έργο το οποίο χρησιμοποιεί την τεχνολογία για την καλλιέργεια αρχαίων φαρμακευτικών φυτών για την φαρμακευτική βιομηχανία.
Ελπίδα του δήμου είναι πως το πρόγραμμα τεχνολογικής γεωργίας θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, ειδικά για τους νέους, και θα καταπολεμήσει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη Τρίκαλα και την Ελλάδα: το brain drain. Περίπου 420.000 Έλληνες, κυρίως νέοι απόφοιτοι, έχουν μεταναστεύσει μετά την οικονομική κρίση το 2008. Το ποσοστό ανεργίας των νέων, το οποίο περιλαμβάνει φοιτητές, έφτασε το 505 το 2013 και εξακολουθεί να κυμαίνεται γύρω στο 445, το υψηλότερο στην ΕΕ.
Για τον καθηγητή Σπάχο, η δημιουργία πιο έξυπνων πόλεων είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. «Η τεχνολογία είναι ο μόνος τομέας που δίνει στους νέους τα εργαλεία για να πετύχουν στη ζωή σήμερα, απλά κοιτάξτε τους πλούσιους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο» λέει κουνώντας το κεφάλι του.
«Εάν η χώρα μας μπορούσε να ακολουθήσει το παράδειγμα αυτού του δήμου, ίσως θα μπορούσαμε να βγούμε από αυτή την κρίση»
