Ένας διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας της διασποράς, ο δρ Νίκος Λογοθέτης, διευθυντής του Ινστιτούτου Βιολογικής Κυβερνητικής «Μαξ Πλανκ» στο Τίμπινγκεν της Γερμανίας, έχει βρεθεί στο επίκεντρο μιας υπόθεσης που έχει προκαλέσει το διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον.

Ο Λογοθέτης υπήρξε στη δεκαετία του ‘70, μαζί με τον Βλάση Μπονάτσο και άλλους, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ελληνικού ροκ συγκροτήματος «Πελόμα Μποκιού», όπου έπαιζε όργανα με πλήκτρα!

Ο Ν. Λογοθέτης, ο οποίος πραγματοποιεί εδώ και χρόνια πρωτοποριακή διεθνώς έρευνα πάνω στη νευροφυσιολογία του εγκεφάλου και στις γνωστικές-νοητικές διαδικασίες, έχει κατηγορηθεί από οργανώσεις προστασίας των ζώων για τα πειράματά του με πιθήκους. Η ταλαιπωρί του ξεκίνησε το 2014, όταν φιλόζωοι ακτιβιστές κατόρθωσαν να μπουν στο εργαστήριό του και βιντεοσκόπησαν τα πειραματόζωα, ενώ ακολούθησαν καταγγελίες και ο σχετικός «θόρυβος» στην κοινή γνώμη.

Παρότι οι έρευνες τις οποίες έκαναν το 2015 τόσο το Ινστιτούτο «Μαξ Πλανκ» όσο και οι τοπικές αρχές, δεν έφεραν στο φως κάποιες σοβαρές παραβιάσεις των πρωτοκόλλων για τη μεταχείριση των πειραματόζωων, η υπόθεση δεν τέθηκε στο αρχείο, αλλά στις 20 Φεβρουαρίου φέτος απαγγέλθηκαν από γερμανικό δικαστήριο κατηγορίες εναντίον του, ενώ δεν έχει ακόμη ορισθεί η δίκη του.

Όταν απαγγέλθηκε επίσημα κατηγορία κατά του Λογοθέτη, το Ινστιτούτο «Μαξ Πλανκ» βιάστηκε να του αφαιρέσει πολλές από τις αρμοδιότητές του σχετικά με την έρευνά του, παρόλο που εκκρεμεί η απόφαση του δικαστηρίου.

Ο ίδιος, ο οποίος έχει σταματήσει τα πειράματά του με ζώα, ούτε έχει πια το δικαίωμα να επιβλέπει τα ανάλογα πειράματα των συνεργατών του, έχει κατ’ επανάληψη αρνηθεί τις κατηγορίες περί κακομεταχείρισης των ζώων.

Η υπόθεση είχε εξαρχής δημιουργήσει αντιδράσεις στον επιστημονικό κόσμο, με το σκεπτικό ότι υπάρχει κίνδυνος «φίμωσης» της επιστημονικής έρευνας. Τώρα, δύο μεγάλες εταιρείες νευροεπιστημόνων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη με ανακοινώσεις τους εξέφρασαν την υποστήριξή τους στον Λογοθέτη και επέκριναν το αξιοσέβαστο Ίδρυμά του, το Ινστιτούτο «Μαξ Πλανκ», για τη δυσμενή μεταχείριση που του έχει επιφυλάξει, αντί να τον υποστηρίξει ρητά απέναντι στις κατηγορίες.

Σε κοινή ανακοίνωσή τους η Εταιρεία Νευροεπιστήμης των ΗΠΑ (SfN) και η Ομοσπονδία Ευρωπαϊκών Εταιρειών Νευροεπιστήμης (FENS), οι οποίες αντιπροσωπεύουν περισσότερους από 60.000 επιστήμονες διεθνώς, έρχονται να ταχθούν στο πλευρό του Έλληνα ερευνητή. Είχαν προηγηθεί μια ανάλογη ανακοίνωση-στήριξη από την επιστημονική οργάνωση MPI-Biocyb, καθώς και ανοικτή επιστολή, την οποία, μεταξύ άλλων, συνυπογράφουν το Αμερικανικό Κολλέγιο Νευροψυχοφαρμακολογίας, η Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση, η Μεσογειακή Εταιρεία Νευροεπιστήμης, η Εταιρεία Ερευνών για τον Αλκοολισμό, η Αμερικανική Εταιρεία Ζωολόγων Πρωτευόντων Θηλαστικών κ.α.

Οι δύο εταιρείες νευροεπιστημών αναφέρουν ότι είναι «υπερβολικά απογοητευμένες από τη μεταχείριση του καθηγητή Νίκου Λογοθέτη και των συνεργατών του».

Επισημαίνουν ότι «δημιουργείται ένα ανησυχητικό προηγούμενο όπου τα ερευνητικά ινστιτούτα παραμελούν να υποστηρίξουν τους επιστήμονες συνεργάτες τους, οι οποίοι αντιμετωπίζουν αναπόδεικτες κατηγορίες, παραγνωρίζοντας έτσι το τεκμήριο της αθωότητας».

Οι δύο φορείς ζητούν από το «Μαξ Πλανκ» «να διορθώσει την άδικη μεταχείριση του καθηγητή Λογοθέτη» και, παράλληλα, καλούν «όλους τους ερευνητικούς φορείς να αναπτύξουν μηχανισμούς που θα εγγυώνται την υποστήριξη στους επιστήμονές τους, όταν αυτοί στοχοποιούνται με παρόμοιο τρόπο από ακτιβιστές υπέρ των ζώων και λασπολογούνται δημοσίως, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του καθηγητή Λογοθέτη».

Οι δύο εταιρείες των νευροεπιστημόνων αναγνωρίζουν ότι «ασφαλώς η έρευνα με ζώα είναι ένα συναισθηματικό θέμα», όμως επισημαίνουν ότι «είναι ανυπολόγιστη για την πρόοδο της Ιατρικής και για άλλες επιστημονικές ανακαλύψεις η αξία της επιστημονικής έρευνας, συμπεριλαμβανομένων των πειραμάτων που διεξάγονται στο Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής “Μαξ Πλανκ”».

Μέχρι στιγμής το γερμανικό Ινστιτούτο, σύμφωνα με το «Nature», δεν έχει αντιδράσει επίσημα στις διαμαρτυρίες των επιστημονικών φορέων. Ανεπίσημα αφήνει να διαρρεύσει ότι πιστεύει σθεναρά στην ανάγκη για έρευνα με χρήση ζώων και έχει περιορίσει την έρευνα του Ν. Λογοθέτη για να «περάσει» στο κοινό το καθησυχαστικό μήνυμα ότι λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις καταγγελίες περί μη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία που αφορά τα πειραματόζωα.

Το Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής «Μαξ Πλανκ» είναι ένα από τα 84 Ινστιτούτα της «οικογένειας» Μαξ Πλανκ, η οποία έχει το μεγαλύτερο επιστημονικό κύρος στη Γερμανία. Ο Ν. Λογοθέτης έχει κάνει σειρά ανακαλύψεων για το πώς δουλεύει ο εγκέφαλος, ιδίως όσον αφορά τους νευρωνικούς μηχανισμούς της αντίληψης και της αναγνώρισης αντικειμένων, οι οποίες του έχουν χαρίσει διεθνή αναγνώριση.

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1950 και είναι απόφοιτος τόσο του τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αθηνών, όσο και του τμήματος Βιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ έχει πάρει το διδακτορικό του στην ανθρώπινη νευροβιολογία από το Πανεπιστήμιο Λούντβιχ-Μαξιμίλιανς του Μονάχου. Μετά από επταετή μεταδιδακτορική έρευνα στις ΗΠΑ (μεταξύ άλλων στο ΜΙΤ), από το 1997 μετακινήθηκε στο Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής «Μαξ Πλανκ», όπου σήμερα είναι διευθυντής του τμήματος γνωσιακών διαδικασιών.

Είναι, μεταξύ άλλων, μέλος της Γερμανικής Ακαδημίας Επιστημών «Λεοπολντίνα», ενώ έχει τιμηθεί με πολλά διεθνή βραβεία.

ΑΠΕ-ΜΠΕ