Ο αστρολάβος του Πτολεμαίου είναι ένα ευφυέστατο αστρονομικό όργανο, που απεικόνιζε την ουράνια σφαίρα και χρησιμοποιούνταν για τη μέτρηση του γεωγραφικού μήκους και πλάτους των παρατηρούμενων άστρων από οποιοδήποτε μέρος της Γης, αλλά και αντίστροφα ως εντοπιστής θέσης (GPS), καθώς και για τη μέτρηση της απόστασης Ηλίου – Σελήνης.
Αποτελούνταν από επτά ομόκεντρους αρθρωτούς δακτυλίους. Ο έβδομος δακτύλιος (ο εξωτερικός) ήταν ακίνητος στο επίπεδο του μεσημβρινού και έφερε τέσσερα σημάδια που όριζαν την οριζόντιο και την κατακόρυφο. Ο έκτος ήταν βαθμονομημένος και περιστρεφόταν ελεύθερα στο επίπεδο του μεσημβρινού, με τα σημεία 0° και 90° να παριστάνουν τον ισημερινό και τον πόλο αντίστοιχα. Ο εν λόγω δακτύλιος ήταν τοποθετημένος στη διεύθυνση του γήινου άξονα.
Ο πέμπτος δακτύλιος στρεφόταν στην κατεύθυνση του Ηλίου. Ο τέταρτος ήταν αρθρωμένος στο γήινο άξονα και παρακολουθούσε την ημερήσια περιστροφή της αστρικής σφαίρας.
Ο τρίτος δακτύλιος ήταν βαθμονομημένος και αρθρωμένος στον προηγούμενο, σε απόσταση περίπου 66° από τους πόλους. Ήταν τοποθετημένος στις θέσεις της εκλειπτικής, έφερε τα ονόματα των ζωδίων και χρησιμοποιούνταν για την ανάγνωση των γεωγραφικών μηκών των αστέρων.
Ο δεύτερος δακτύλιος ήταν βαθμονομημένος και περιστρεφόταν γύρω από έναν κάθετο άξονα στο επίπεδο της εκλειπτικής, χρησιμοποιούνταν δε για την ανάγνωση των γεωγραφικών πλατών των αστέρων.
Τέλος, ο πρώτος δακτύλιος (ο εσωτερικός) έφερε τη σκοπευτική διάταξη.
*Τα στοιχεία που συνθέτουν το παρόν άρθρο προέρχονται από το συγγραφικό έργο του Κώστα Κοτσανά «Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία» (Οι εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων).
in
