Της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακή βιολόγος, medlabnews.gr
Το σκάνδαλο με τα μολυσμένα αυγά στην Γερμανία αλλά και άλλες χώρες της Ευρώπης φαίνεται να παίρνει πολύ μεγάλες διαστάσεις.
Σε μια νέα εξέλιξη στο σκάνδαλο των μολυσμένων αυγών την Τρίτη, οι Αρχές της Ολλανδίας ανακοίνωσαν ότι άρχισαν να εξετάζουν κρέας πουλερικών από επηρεαζόμενες φάρμες για να αξιολογήσουν κατά πόσο και αυτό είναι μολυσμένο. Οι επιστήμονες προσπαθούν να εντοπίσουν την παρουσία του εντομοκτόνου fipronil, μιας ουσίας η οποία ενδεχομένως να είναι επικίνδυνη για τους ανθρώπους μετά που υπεραγορές σε Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Σουηδία και Ελβετία απέσυραν εκατομμύρια αυγών από τα ράφια τους. Εκατομμύρια κοτόπουλα αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο σφαγής τους στην Ολλανδία καθώς το σκάνδαλο διευρύνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Τι ακριβώς όμως είναι το fipronil;
To fipronil είναι εντομοκτόνο, που σε έναν ιδανικό κόσμο, δεν θα έπρεπε να έχει καμιά σχέση με τις πτηνοτροφικές μονάδες. Όμως αναμιγνύεται με το “Dega 16”, που είναι καθαριστικό και απολυμαντικό και χρησιμοποιείται εκτενώς σε πτηνοτροφικές μονάδες.
Το Fipronil είναι εξαιρετικά τοξικό και χρησιμοποιείται ως παρασιτοκτόνο για την προστασία των καλλιεργειών καθώς και στην κτηνιατρική για να σκοτώσει τους ψύλλους, τις ψείρες, τα κρότωνες, τα κατσαρίδες και τα ακάρεα. Δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείται οπουδήποτε κοντά στα ζώα που βρίσκονται στην αλυσίδα παραγωγής τροφίμων, συμπεριλαμβανομένου του κοτόπουλου.
Η δραστική ουσία του fipronil
Η δραστική ουσία fipronil ανήκει στη χημική ομάδα των φαινυλοπυραζολών. Πρόκειται για ευρέως φάσματος εντομοκτόνο επαφής και στομάχου, το οποίο χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των προνυμφών πολλών εδαφόβιων εντόμων. Εφαρμόζεται ως επενδυτικό σπόρων σε έναν μεγάλο αριθμό ετήσιων καλλιεργειών (καλαμπόκι, ηλίανθος κλπ).
Στη χώρα μας έχει έγκριση ως εντομοκτόνο εδάφους για τους σιδηροσκώληκες στην πατάτα και κάποιες χρήσεις για έντομα υγειονομικής σημασίας.
Η συγκεκριμένη δραστική ουσία είναι πολύ τοξική για τις μέλισσες. Δόση 0,004-0,005 μg θανατώνει μία μέλισσα, αναφέρεται δε ότι η δόση αυτή είναι χαμηλότερη για τις μέλισσες όταν συλλέγουν τροφή από τα φυτά. Εκτός από αυτό, υπάρχουν διάφορες μελέτες αναφορικά με τις επίδραση του fipronil σε υποθανάτιες δόσεις, οι οποίες καταδεικνύουν διάφορες επιδράσεις στη φυσιολογία της μέλισσας. Για την προστασία των απειλούμενων με εξαφάνιση μελισσών, η χρήση του Fipronil σε σπόρους καλαμποκιού έχει απαγορευτεί εδώ και καιρό.
To Mάϊο του 2008, μεταξύ 330 and 500 εκατομμύρια μέλισσες σκοτώθηκαν στο Δυτικό κομμάτι της Γερμανίας (Rheintal) από τη χρήση του εντομοκτόνου της Bayer clothianidin , που χρησιμοποιήθηκε σαν επικάλυψη σπόρων καλαμποκιού.
Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίµων (European Food Safety Authority, EFSA) διεξήγαγε μια μελέτη για τις επιδράσεις του fipronil στις μέλισσες, κατόπιν παραγγελίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η μελέτη εντοπιζόταν κυρίως στις άμεσες (acute) και μακροχρόνιες (chronic) συνέπειες στην επιβίωση και ανάπτυξη των αποικιών των μελισσών, αλλά και την επίδραση των υποθανάτιων (sublethal) δόσεων στη βιωσιμότητα και τη συμπεριφορά των μελισσών και κατέληξε ότι η συγκεκριμένη δραστική ουσία αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τις μέλισσες όταν χρησιμοποιείται ως επενδυτικό στους σπόρους καλαμποκιού. Μετά από αυτό η Ευρωπαική Επιτροπή συνεδρίασε στις 15 Ιουλίου 2013 και το συγκεκριμένο εντομοκτόνο πρόσφατα αναγνωρίστηκε ότι παρουσιάζει έντονο κίνδυνο για τη μείωση του πληθυσμού των μελισσών στην Ευρώπη. Σημειώνεται ότι, το εντομοκτόνο Fipronil χρησιμοποιείται για την επεξεργασία σπόρων που πρόκειται να σπαρθούν κυρίως σε θερμοκήπια.
Πόσο επικίνδυνο είναι το Fipronil;
Το εντομοκτόνο μπορεί να απορροφηθεί από το δέρμα ή να καταναλωθεί από το στόμα. Η κατανάλωση αυγών που έχουν μολυνθεί από το Fipronil μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη του ήπατος, των νεφρών και του θυρεοειδούς. Θα χρειαστεί όμως να κατανάλωση μεγάλου αριθμού μολυσμένων αυγών. Επίσης μπορεί να έχουν να αντιμετωπίσουν ερεθισμένα μάτια και δέρμα, ναυτία και έμετο.
Ένα παιδί που ζυγίζει περίπου 16 κιλά θα μπορούσε να φάει 1,7 αυγά ημερησίως χωρίς να φτάσει στο όριο όπου τα επίπεδα της Fipronil γίνονται επικίνδυνα. Αυτό περιλαμβάνει τα προϊόντα που περιέχουν αυγά, όπως τηγανίτες ή ζυμαρικά. Ένας ενήλικος που ζυγίζει 65 κιλά μπορεί να φάει επτά αυγά την ημέρα, με fipronil.
Τα επίπεδα που μετριούνται σήμερα στα μολυσμένα αυγά δεν είναι πολύ υψηλά και επομένως δεν είναι επικίνδυνα για τους ενήλικες, ωστόσο οι αρχές και οι εμπειρογνώμονες έχουν συμβουλεύσει τους γονείς να μην αφήσουν τα παιδιά τους να τρώνε μολυσμένα αυγά.
Πώς πήγε το Fipronil στα αυγά;
Εάν η μόλυνση από παράσιτα σε μια πτηνοτροφική μονάδα αντιμετωπίζεται με Fipronil, το δέρμα των ζώων – ή τα φτερά, σε περίπτωση κοτόπουλων – θα μπορούσε να απορροφήσει το εντομοκτόνο. Ίχνη μπορούν επίσης να βρεθούν σε ζωικά προϊόντα, όπως τα αυγά. Μέσω του Dega 16, το Fipronil μπήκε στα κοτόπουλα και έτσι και στα αυγά.
Οι επιστήμονες δεν έχουν βρει στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το fipronil προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους. Οι ερευνητές χορήγησαν το fipronil σε αρουραίους μέσα στη τροφή τους για σχεδόν δύο χρόνια για να διαπιστώσουν εάν το fipronil μπορεί να προκαλέσει καρκίνο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν όγκους του θυρεοειδούς σε αρσενικούς και θηλυκούς αρουραίους που έλαβαν την υψηλότερη δόση. Ενώ τα ευρήματα αυτά θεωρούνται ότι ισχύουν μόνο για τους αρουραίους, το fipronil ταξινομείται ως «πιθανό ανθρώπινο καρκινογόνο» από την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Πολιτειών (US EPA).
Έχουν γίνει μελέτες για να εντοπιστούν οι πιθανές επιδράσεις από τη μακροχρόνια έκθεση στο fipronil. Σε μια μελέτη, οι επιστήμονες τροφοδοτούσαν το fipronil στους αρουραίους για ένα χρόνο και διαπίστωσαν αύξηση των επιληπτικών κρίσεων και του θανάτου των πειραματόζωων. Το Fipronil βρέθηκε επίσης ότι μειώνει τα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών στους αρουραίους. Ωστόσο, οι περισσότερες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες μελέτες διαπιστώνουν ότι το fipronil δεν επηρεάζει το ενδοκρινικό σύστημα, το σύστημα που είναι υπεύθυνο για τη ρύθμιση των ορμονών στο σώμα.
Σε άλλη μελέτη, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η μακροχρόνια έκθεση στο fipronil στη διατροφή μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των αρουραίων να αναπαραχθούν. Οι επιδράσεις σε αυτούς τους αρουραίους συμπεριλάμβαναν: μείωση της διάθεσης για ζευγάρωμα, μειωμένη γονιμότητα και αυξημένες αποβολές στην διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι επιστήμονες βρήκαν επίσης μειωμένη επιβίωση και καθυστερημένη ανάπτυξη μεταξύ των απογόνων.
Συμπερασματικά χρειάζεται πολύ μεγάλες ποσότητες για να δημιουργηθούν προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό από το fipronil που βρίσκεται στα αυγά και σε κάποια προϊόντα. Φυσικά από την άλλη πλευρά δεν εννοείται να χρησιμοποιείται ένα εντομοκτόνο σε προϊόντα της τροφικής αλυσίδας γιατί δεν έχουμε επαρκή στοιχεία για το πώς μπορεί να επιδράσει στον ανθρώπινο οργανισμό σε μακροχρόνια λήψη και σε μεγάλη ποσότητα.
Πηγή: Jackson, D.; Cornell, C. B.; Luukinen, B.; Buhl, K.; Stone, D. 2009. Fipronil General Fact Sheet; National Pesticide Information Center, Oregon State University Extension Services. http://npic.orst.edu/factsheets/fipronil.html.
