Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε σήμερα τη διεθνή κοινότητα να κινητοποιηθεί μαζικά ώστε «να αποφευχθεί το χειρότερο» στη Σομαλία, μια χώρα στο Κέρας της Αφρικής που απειλείται άμεσα από νέο λιμό.
Εξαιτίας της ακραίας ξηρασίας που πλήττει την ανατολική Αφρική, αλλά και των συγκρούσεων, της κλιματικής αλλαγής, των ασθενειών και της χολέρας, η Σομαλία βρίσκεται στα πρόθυρα του τρίτου λιμού σε διάστημα 25 ετών.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι στη Σομαλία περισσότεροι από 6,2 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή ο μισός πληθυσμός της χώρας, έχει άμεση ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας, εκ των οποίων τα 3 εκατομμύρια υποφέρουν από τον λιμό. Ο ΟΗΕ κήρυξε επισήμως στις 20 Φεβρουαρίου λιμό στο σπαρασσόμενο από εμφύλιο Νότιο Σουδάν, ο οποίος πλήττει 100.000 ανθρώπους. Η Σομαλία, όπως και η Υεμένη και η Νιγηρία, βρίσκονται στα πρόθυρα λιμού. Περισσότεροι από 20 εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν να πεθάνουν από την πείνα σε αυτές τις τέσσερις χώρες. Άλλες χώρες της ανατολικής Αφρικής, όπως η Κένυα και η Αιθιοπία, πλήττονται επίσης από την ξηρασία, έπειτα από πολλούς μήνες με ιδιαίτερα ασθενείς βροχοπτώσεις.
Τι είναι ο λιμός; «Ο λιμός δεν είναι μια λέξη που χρησιμοποιούμε ελαφρά τη καρδία», εξηγεί ο Ερμίνιο Σάκο, ειδικός διατροφικής ασφάλειας του Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO).
Από το 2007 ο όρος αυτός χρησιμοποιείται στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου συστήματος κατάταξης, της κλίμακας IPC, την οποία καταρτίζουν πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις. Λιμός κηρύσσεται όταν περισσότερο από το 20% του πληθυσμού μιας περιοχής έχει πολύ περιορισμένη πρόσβαση σε βασικά τρόφιμα, το ποσοστό θνησιμότητας είναι μεγαλύτερο από δύο άτομα στα 10.000 ημερησίως και οξύς υποσιτισμός πλήττει περισσότερο από το 30% του πληθυσμού.
Πού έχουν σημειωθεί λιμοί; Τον προηγούμενο αιώνα, εκτός από την Αφρική, λιμοί έχουν σημειωθεί στην Κίνα, στη Σοβιετική Ένωση, στο Ιράκ και στην Καμπότζη. Συχνά είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δράσης. Η Ευρώπη γνώρισε πολλούς λιμούς τον Μεσαίωνα. Οι πιο πρόσφατοι σημειώθηκαν στη διάρκεια των δύο παγκόσμιων πολέμων, στη Γερμανία, την Πολωνία και την Ολλανδία εξαιτίας του στρατιωτικού αποκλεισμού. Στην Αφρική έχουν κηρυχθεί πολλοί λιμοί τις τελευταίες δεκαετίες, από εκείνον της Μπιάφρας στη Νιγηρία τη δεκαετία του 1970 έως αυτόν στην Αιθιοπία το 1983-85. Ο τελευταίος λιμός κηρύχθηκε το 2011 στη Σομαλία και προκάλεσε τον θάνατο περίπου 260.000 ανθρώπων.
Γιατί υπάρχουν ακόμη λιμοί; Παρόλο που επισήμως λιμός έχει κηρυχθεί στο Νότιο Σουδάν, ο ΟΗΕ έχει προειδοποιήσει ότι απειλούνται η Νιγηρία, η Σομαλία και η Υεμένη. «Ο κοινός παρονομαστής είναι οι ένοπλες συγκρούσεις που διαρκούν και οι αρνητικές τους επιπτώσεις στα τρόφιμα, στη γεωργία και στην κτηνοτροφία (…), στα μέσα επιχορηγήσεων, στο εμπόριο και τελικά, αυτό που είναι λιγότερο σημαντικό, στη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας», σημειώνει ο Σάκο. Από τις τέσσερις προαναφερθείσες χώρες μόνο στη Σομαλία ο λιμός θα προκληθεί από την ξηρασία και όχι από τις ένοπλες συγκρούσεις.
Πώς ζει κανείς τον καιρό του λιμού; Στο Νότιο Σουδάν οι άνθρωποι εκτοπίζονται συνεχώς εξαιτίας των μαχών που διαρκούν τρία χρόνια. Έχουν χάσει τα σπίτια τους, τις σοδειές τους και τα ζώα τους. Πολλοί Νοτιοσουδανοί έχουν αναγκαστεί να κρυφτούν σε βάλτους, όπου ζουν τρώγοντας ρίζες και νούφαρα, φρούτα και ψάρια.
Πώς πεθαίνει κανείς από την πείνα; Όταν η έλλειψη τροφής οδηγεί στη μείωση κατά 18% της μάζας σώματος, ο άνθρωπος αρχίζει να έχει ψυχολογικά προβλήματα, σύμφωνα με έκθεση για τις σοβαρές συνέπειες του λιμού. «Ο ανθρώπινος μεταβολισμός λειτουργεί ολοένα και χειρότερα, κάτι που έχει επιπτώσεις στον εγκέφαλο και τα άλλα ζωτικά όργανα. Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητη μια ειδική διατροφική θεραπεία ώστε να σωθεί η ζωή του ανθρώπου, καθώς το κορμί του δεν είναι πλέον σε θέση να αφομοιώσει την κανονική τροφή», σημειώνει ο Σάκο. Όταν οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν επαρκή τροφή για αρκετές εβδομάδες, αυτό προκαλεί οργανική ανεπάρκεια και τελικά τον θάνατο.
Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του λιμού; Αν και δεν έχουν κηρυχθεί επισήμως σε κατάσταση λιμού, σε κάποιες περιοχές του Σάχελ, της Σομαλίας και της Αιθιοπίας σημειώνονται τόσο μεγάλες ελλείψεις τροφίμων που έχουν μακροπρόθεσμες κοινωνικές επιπτώσεις. «Οι βιολογικές επιπτώσεις επηρεάζουν τη σωματική υγεία ολόκληρων γενιών παιδιών καθώς και την ανάπτυξή τους, γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει σε αποδυναμωμένο εργατικό δυναμικό ή πνευματικά ελλιπείς μαθητές», τονίζει ο Σάκο. Ο λιμός προκαλεί καθυστέρηση στη σωματική ανάπτυξη και βλάπτει τη νοητική ανάπτυξη, κάτι που ενδέχεται να οδηγήσει σε ισόβια προβλήματα υγείας.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
