Του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr
Η μακροχρόνια αυξημένη αρτηριακή πίεση, προκαλεί αρτηριοσκλήρυνση με αποτέλεσμα την στένωση ή απόφραξη των αρτηριών και μειωμένη αιμάτωση σημαντικών οργάνων που μπορεί να οδηγήσει σε ισχαιμία της καρδιάς (στεφανιαία νόσος, στηθάγχη ή έμφραγμα) ή του εγκεφάλου (εγκεφαλικό επεισόδιο) ή σε νεφρική βλάβη.
Η αυξημένη πίεση αναγκάζει την καρδιά να δουλεύει πιο σκληρά για να προωθηθεί το αίμα σε όλα τα όργανα του σώματος.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πάχυνση των τοιχωμάτων της καρδιάς (υπερτροφία) και σταδιακά, όσο η αρτηριακή πίεση παραμένει υψηλή, μπορεί να προκαλέσει καρδιακή ανεπάρκεια (μια κατάσταση που η καρδιά δυσκολεύεται να στείλει αρκετό αίμα στα όργανα του σώματος).
Αρτηριακή υπέρταση είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης (της πίεσης του αίματος που κυκλοφορεί στις αρτηρίες) σε επίπεδα που μακροχρόνια συνεπάγονται αύξηση του κινδύνου ασθένειας και θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα (όπως είναι το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και η στηθάγχη ή το έμφραγμα). Όσο υψηλότερη είναι η συστολική (μεγίστη, “μεγάλη”) και/ή η διαστολική (ελαχίστη, “μικρή”) πίεση, τόσο αυξάνει και ο κίνδυνος. Ωστόσο, τα όρια της αρτηριακής πίεσης που διακρίνουν τα φυσιολογικά από τα υπερτασικά άτομα είναι εκείνα κάτω από τα οποία η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης με θεραπευτική παρέμβαση εξουδετερώνει τον κίνδυνο σε επίπεδο πληθυσμού.
Οι Έλληνες, διατρέχουμε τον υψηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα μεταξύ των χωρών της Μεσογείου, καθώς όπως τονίζουν οι επιστήμονες έχουν εγκαταλείψει τον παραδοσιακό τρόπο διατροφής και ζωής. Το 45-50% του πληθυσμού είναι καπνιστές, έως και το 1/3 του πληθυσμού είναι παχύσαρκοι, το 10% πάσχει από διαβήτη και το 1/3 των Ελλήνων έχει αυξημένη αρτηριακή πίεση. Το αποτέλεσμα είναι στην Ελλάδα να έχουμε 20.000 νέα εμφράγματα ετησίως
Η Αμερικανική Ένωση για την Καρδιά (American Heart Association – ΑΗΑ) έχει ορίσει ως εξής τις ακόλουθες τιμές πίεσης του αίματος (σε mmHg):
Φυσιολογική αρτηριακή πίεση: Κάτω από 120 η συστολική και κάτω από 80 η διαστολική
Προϋπέρταση: 120-139 η συστολική και 80-89 η διαστολική
Υπέρταση Στάδιο 1: 140-159 η συστολική και 90-99 η διαστολική
Υπέρταση Στάδιο 2: 160 και πάνω η συστολική και 100 και πάνω η διαστολική
Όταν η πίεση βρεθεί αυξημένη μήπως πρέπει να πάρω συμπληρωματικά κάποιο φάρμακο;
- Η θεραπεία της υπέρτασης δεν είναι όπως η ασπιρίνη στον πονοκέφαλο. Η χορήγηση συμπληρωματικών φαρμάκων όταν η πίεση βρεθεί αυξημένη, είναι απόλυτα λανθασμένη τακτική και πρέπει να αποφεύγεται. Αυξημένη πίεση δε σημαίνει ότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι δυσμενείς επιδράσεις της πίεσης είναι μακροχρόνιες, όπως περίπου οι δυσμενείς επιδράσεις του καπνίσματος.
- Μην πανικοβάλλεστε αν διαπιστώσετε ότι αυξήθηκε η πίεση σας. Συνήθως η αύξηση είναι παροδική και πολλές φορές οφείλεται σε κάποιο άλλο πρόβλημα που προκαλεί αναστάτωση. Επαναλάβετε τη μέτρηση λίγο αργότερα και αν δείτε ότι αυτή επιμένει, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Τι είναι η υπερτασική κρίση και πως αντιμετωπίζεται;
Ένα επεισόδιο υπερτασικής κρίσης (επείγουσα ιατρική κατάσταση) είναι όταν η αρτηριακή πίεση είναι πάνω από 180 η “μεγάλη πίεση” (συστολική), ή πάνω από 110 η “μικρή πίεση” (διαστολική).
- Είναι συνηθισμένη τακτική, όταν η πίεση βρίσκεται πολύ αυξημένη σε τυχαία μέτρηση με αφορμή κάποιο σύμπτωμα (π.χ. πονοκέφαλο ή ζάλη) να χορηγείται «εκτάκτως» κάποιο αντιυπερτασικό χάπι, συχνά υπογλώσσιο. Η τακτική αυτή δεν είναι σωστή και οφείλεται στην απαρχαιωμένη αντίληψη ότι τα εγκεφαλικά επεισόδια προκαλούνται από ρήξη κάποιας αρτηρίας του εγκεφάλου και αιμορραγία λόγω της απότομης αύξησης της πίεσης.
- Ο κίνδυνος απ’ την υπέρταση είναι μακροχρόνιος και όχι στιγμιαίος. Με τα χρόνια, η αυξημένη πίεση προκαλεί σκλήρυνση των αρτηριών (αρτηριοσκλήρυνση) και στένωση του αυλού τους από την προοδευτική εναπόθεση χοληστερίνης και ασβεστίου (αθηρωμάτωση). Το αποτέλεσμα είναι τελικά η απόφραξη (θρόμβωση) του αγγείου π.χ. στην καρδιά (οπότε συμβαίνει έμφραγμα) ή στον εγκέφαλο (εγκεφαλικό επεισόδιο). Κατά κανόνα, λοιπόν, η υπέρταση δεν προκαλεί αιμορραγία στον εγκέφαλο αλλά θρομβωτικό εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας και όχι απότομης αύξησης της πίεσης.
- Η χρησιμοποίηση υπογλώσσιων χαπιών για την ταχεία μείωση της πίεσης όχι μόνο δεν ωφελεί, αλλά λόγω της απότομης και μεγάλης πτώσης της πίεσης που προκαλεί μπορεί να ελαττώσει την παροχή αίματος από τις στενωμένες αρτηρίες με αποτέλεσμα έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο, ιδίως σε ηλικιωμένους ή αρρώστους με αρτηριοσκλήρυνση. Γενικά, υπογλώσσια φάρμακα δεν χρησιμοποιούνται στην υπέρταση, αλλά μόνο στη στηθάγχη (πόνος στο στήθος από ισχαιμία της καρδιάς).
- Επείγουσα αντιμετώπιση της πίεσης απαιτείται μόνο σε σπάνιες και σοβαρές καταστάσεις στις οποίες χρειάζεται νοσηλεία στο νοσοκομείο. Στις περιπτώσεις αυτές η μεγάλη αύξηση της πίεσης συνήθως συνοδεύεται από πόνο στο στήθος ή δυσκολία στην αναπνοή ή άλλα σοβαρά συμπτώματα, οπότε η κατάσταση χρειάζεται άμεση αξιολόγηση από γιατρό.
- Η χορήγηση καπτοπρίλης από το στόμα αποτελεί ένα απλό και αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης της υπερτασικής κρίσης. Χορηγείται υπογλωσσίως ή μασιέται και καταπίνεται. Τα αποτελέσματα εμφανίζονται μετά από 10-30 λεπτά. Η καπτοπρίλη ήταν ο πρώτος ενεργός από το στόμα αναστολέας του μετατρεπτικού ενζύμου που μελετήθηκε και έχει εγκριθεί για χρησιμοποίηση στην υπέρταση και τη καρδιακή ανεπάρκεια. Ο δεύτερος αναστολέας του μετατρεπτικού ενζύμου από το στόμα που εγκρίθηκε για κλινική χρήση στις ΗΠΑ είναι η εναλαπρίλη που δεν περιέχει σουλφυδρύλιο στο μόριο της (S1-Ι-[1-ethoxycarboxyl-3-phenylpropyi]-L-proline). To φάρμακο αυτό εγκρίθηκε προς χρήση σε ασθενείς με υπέρταση και σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Ο τρίτος αναστολέας του μετατρεπτικού ενζύμου που εγκρίθηκε προς χρήση είναι ηλισινοπρίλη (S-l-[N2-carboxyl-3-phenylpro-pyl)-L-Lysyl]-L-proline dihydrate). Περίπου ποσοστό 15 με 25% της λισινοπρίλης απορροφάται μετά τη λήψη από το στόμα.
Ας μη λησμονούμε πως οι ασθενείς με υπέρταση μπορεί να έχουν ταυτόχρονα υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδη διαβήτη και αθηρωμάτωση. Η θεραπευτική αντιμετώπιση πρέπει να είναι σφαιρική και να έχει ως στόχο την εξάλειψη των παραγόντων που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης εμφράγματος ή εγκεφαλικού επεισοδίου.
Νεαρής ηλικίας άτομα, τα οποία μόνο σημάδια πιθανής υπέρτασης έχουν ή ανησυχούν για λόγους κληρονομικότητας, δεν χρειάζεται να στραφούν από νωρίς στα φάρμακα.
Ριζικές και μόνιμες αλλαγές στην διατροφή και στον τρόπο ζωής μπορούν να κρατήσουν μακριά τις ασθένειες με τις οποίες συνδέεται η αρτηριακή πίεση.
Διατροφή
Το κάλιο, είναι μία από τις ουσίες που μπορούν να επηρεάσουν την αρτηριακή πίεση, ενώ όσο μειωμένη είναι η πρόσληψη νατρίου (από αλάτι) τόσο καλύτερα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα. Επειδή, όμως, το κάλιο δεν αποθηκεύεται στον οργανισμό είναι απαραίτητη η καθημερινή του πρόσληψη από φρούτα και λαχανικά, όπως καρπούζι, πεπόνι, πορτοκάλι, μπανάνα, κεράσια, μούσμουλα, ροδάκινα, βερίκοκα, κάρδαμο, ρόκα, σέλινο, μαϊντανό. Αντίστοιχα, το νάτριο που προσλαμβάνει κανείς πρέπει να είναι λιγότερο από 3,8 γραμμάρια την ημέρα. Το σκόρδο, στο οποίο αναφέρεται συχνά ο λαός ως «βάλσαμο» για την πίεση, έχει πράγματι μία ουσία, την αλισίνη, η οποία, πέρα από την χαρακτηριστική μυρωδιά που του δίνει, δρα στο ενδοθήλιο των αιμοφόρων αγγείων εξομαλύνοντας την λειτουργία τους. Ωστόσο, για να υπάρξει ικανοποιητικό αποτέλεσμα στην μείωση της πίεσης, θα πρέπει κανείς να καταναλώνει τουλάχιστον έξι με οκτώ σκελίδες σκόρδου καθημερινά –πράγμα σχεδόν απίθανο.
Διατροφή χαμηλή σε υδατάνθρακες (ψωμί, ζυμαρικά, ζάχαρη, όσπρια) μπορεί να ωφελήσει σε μείωση της αρτηριακής πίεσης. Άλλωστε, ωφέλιμη για την αρτηριακή πίεση είναι και μείωση πρόσληψης κορεσμένων/ζωικών λιπαρών στο ελάχιστο. Επίσης πέρα από το αλάτι, είναι απαραίτητο να περιοριστεί το αλκοόλ και ο καφές.
Άσκηση
Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας μπορεί να βοηθήσει πολύ άτομα που πάσχουν από αρτηριακή πίεση. Συγκεκριμένα, «30 λεπτά αερόβιας άσκησης την ημέρα με τη μορφή περιπάτου ή γρήγορου βαδίσματος ή ελαφρού τρεξίματος (μόνο σε ασθενείς που μπορούν), 4-5 φορές την εβδομάδα προτείνονται στα πλαίσια των αλλαγών στον τρόπο ζωής ασθενών με αρτηριακή υπέρταση».
