Κανένας άλλος αρχηγός κράτους δεν έχει διχάσει τόσο την κοινή γνώμη το τελευταίο διάστημα όσο ο Ταγίπ Ερντογάν.
13 ολόκληρα χρόνια βρίσκεται στην εξουσία, αλλά για την ιδιωτική του ζωή ελάχιστα είναι γνωστά. Πώς είναι άραγε ο άνθρωπος Ερντογάν;
Σ’ αυτό το ερώτημα επιχείρησε να απαντήσει ένα ντοκιμαντέρ του γερμανικού κρατικού δικτύου ZDF επιστρατεύοντας ειδικούς και βιογράφους, φίλους κι αντιπάλους, ώστε να φτιάξει το ψυχογράφημα του 62χρονου προέδρου της Τουρκίας. Τίτλος της εκπομπής: «Ο άνθρωπος Ερντογάν- τα μυστικά του τούρκου προέδρου».
Ερντογάν ο «λαοπλάνος»
Μεγάλο κομμάτι του τουρκικού πληθυσμού πίνει νερό στο όνομα του προέδρου της χώρας.
Ο Ερντογάν είναι γι’ αυτούς ένας άνθρωπος που μιλάει σταράτα και ενεργεί αποφασιστικά.
«Διαθέτει τόσο το ταλέντο όσο και το αναγκαίο χάρισμα για να αφυπνίσει την εθνική υπερηφάνεια πολλών Τούρκων και να το εκμεταλλευτεί προς όφελός του», λέει η καθηγήτρια Τουρκικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης Τζένι Γουάιτ.
Το 2015 ο Ερντογάν φέρεται να απέτρεψε την αυτοκτονία ενός πολίτη που ήθελε να πέσει από γέφυρα στην Κωνσταντινούπολη. Η αυτοκινητοπομπή του πέρασε τυχαία (;) απ’ το σημείο, όπου η αστυνομία προσπαθούσε επί μιάμιση ώρα να πείσει το νεαρό να μη βάλει τέλος στη ζωή του. Ο Ερντογάν τον φώναξε στο αυτοκίνητο και φρόντισε ώστε να μην πηδήξει απ’ τη γέφυρα. Ήταν άραγε αληθινό το περιστατικό ή σκηνοθετημένο;
Όπως και νά ‘χει κάτι τέτοια έχουν κάνει πολλούς συντηρητικούς Τούρκους να βλέπουν τον Ερντογάν ως «εθνοπατέρα».
Ο Τούρκος πρόεδρος αρέσκεται στα κηρύγματα. Συχνά πυκνά επισημαίνει στις ομιλίες του ότι «πίστη και προκατάληψη δεν συμβαδίζουν» κι ότι κάθε γυναίκα θα πρέπει να φέρει τουλάχιστον τρία παιδιά στον κόσμο.
Σπάνια γελά, αυτοπροβάλλεται ως πολιτικός άνδρας με κύρος. Παροιμιώδη είναι τα ξεσπάσματά του στις ομιλίες του, ή σε διάφορα φόρα.
Κι αυτός είναι ένας απ’ τους λόγους που τον βλέπουν με έντονη κριτική διάθεση στο εξωτερικό, όπου τον κατηγορούν για το αυταρχικό στυλ της διακυβέρνησής του, τον καταγγέλλουν ως δικτάτορα.
Σύμφωνα με την ανάλυση μιας δυτικής μυστικής υπηρεσίας, που επικαλέστηκε το ντοκιμαντέρ του ZDF, ο Ερντογάν «είναι ένας μοναχικός μονάρχης που πάσχει από απώλεια συναίσθησης της πραγματικότητας».
Οι ρίζες του Ερντογάν
Ο Ερντογάν μεγάλωσε με τα τέσσερα αδέλφια του στη φτωχική συνοικία Κασίμπασα της Κωνσταντινούπολης. Ο ναυτικός πατέρας του κι η μητέρα του έδιναν ιδιαίτερα βαρύτητα στην πειθαρχία και κυρίως την ευλάβεια.
Γι’ αυτό και ο πατέρας του ήθελε να του απαγορέψει να παίζει ποδόσφαιρο, επειδή τα κοντά παντελονάκια δεν ταιριάζουν με τη μουσουλμανική πίστη. Η μάνα του, πάλι, ήθελε ο γιος της να παντρευτεί μια γυναίκα που θα τηρεί τον αυστηρό ισλαμικό ενδυματολογικό κώδικα. Μεγαλώνοντας, βέβαια, ο Ερντογάν αντέδρασε σ’ αυτό γιατί θα έβλαπτε την πολιτική του σταδιοδρομία, όπως αντέτεινε.
Ο νεαρός Ταγίπ ανδρώθηκε στα στενοσόκακα του Κασίμπασα. Εκεί έμαθε να αμύνεται και να παλεύει – κάτι που τον ακολουθεί μέχρι σήμερα: «δεν διστάζει να προκαλέσει, δεν κάνει πίσω στους καυγάδες, δέχεται τα χτυπήματα πιστεύοντας ότι στο τέλος θα νικήσει», λέει ο Ράινερ Χέρμαν, πρώην ανταποκριτής της FAZ στην Κωνσταντινούπολη.
Με την ένταξή του αργότερα στους κόλπους του ισλαμιστικού Κόμματος της Ευημερίας μπήκε στην πολιτική αρένα και το 1994 εξελέγη δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.
Ο άνθρωπος Ερντογάν
Μαζί με τη γυναίκα του, την Εμινέ, ο Ερντογάν ζει στο Λευκό Παλάτι, το προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα. Ένα πομπώδες οικοδόμημα χιλίων δωματίων με συνολικό εμβαδόν 40.000 τ.μ. καταμεσής σε μια προστατευόμενη περιοχή.
Η μοιρασιά των ρόλων είναι σαφής για το προεδρικό ζεύγος: ο άνδρας δουλεύει κι η γυναίκα φροντίζει για τα παιδιά και το νοικοκυριό. Η Εμινέ συμμερίζεται τις απόψεις του άνδρα της. Αλλά στους διπλωματικούς κύκλους λένε ότι ασκεί πάνω του μεγάλη επιρροή.
Ωστόσο, προσέχουν πολύ να μη διαρρέουν «τα εν οίκω εν δήμω». «Δεν θέλει να εισβάλλουν τα ΜΜΕ στην ιδιωτική του ζωή», λέει ο δημοσιογράφος Ουμούτ Γιερτουτάν. «Τον ακολουθώ εδώ και 15 χρόνια κι ούτε που ξέρω τι φαγητό του αρέσει ή ποια είναι τα χόμπυ του.»
Εκείνο που είναι γνωστό είναι ότι ο Ερντογάν είναι ένας πιστός μουσουλμάνος.
Δεν πίνει, δεν καπνίζει και κάθε Παρασκευή πάει στο τζαμί για το ναμάζι. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ του ZDF ο Ερντογάν αθλείται καθημερινά -λόγω του βάρους του και προβλημάτων υγείας-. Αυτά τον ακολουθούν εδώ και χρόνια. Σύμφωνα με δυτική μυστική υπηρεσία ο Ερντογάν πάσχει από το 2007 από μια περίπλοκη δισκοκήλη, που απειλεί να τον καταστήσει ανίκανο προς εργασία.
Ο «σουλτάνος»
Αλλά ο Ερντογάν δεν αφήνει τίποτε να του σταθεί εμπόδιο: η δίψα του για εξουσία μοιάζει ακόρεστη.
Μετά την απόπειρα ανατροπής του το περασμένο καλοκαίρι έδωσε το πράσινο φως για ένα πογκρόμ διώξεων εις βάρος χιλιάδων μελών των ενόπλων δυνάμεων, του δικαστικού σώματος, δημοσιογράφων, αντιφρονούντων, Κούρδων κοκ. Παντού γύρω του βλέπει απλωμένα τα πλοκάμια μιας συνωμοσίας, που εξυφαίνει ο άλλοτε πολιτικός του μέντορας, ο εξόριστος ιμάμης Φετουλάχ Γκιουλέν.
Και να σκεφτεί κανείς ότι το 2004 ο Ερντογάν εμφανιζόταν ως διαφωτιστής και μεταρρυθμιστής, ένας πολιτικός που παρέλαβε το βραβείο του «Ευρωπαίου της χρονιάς» απ’ τα χέρια του τότε καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ.
Εκείνη την εποχή ο Ερντογάν ήθελε πάση θυσία να βάλει την Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όταν κατάλαβε, όμως, ότι οι Βρυξέλλες κι η Ε.Ε. θα αναμειγνύονταν σε εσωτερικά θέματα άρχισε να κάνει πίσω.
Από εκείνο το χρονικό σημείο κι έκτοτε ο Ερντογάν άρχισε να ριζοσπαστικοποιείται: διέταζε ολοένα και συχνότερα να συλλαμβάνονται πολιτικοί του αντίπαλοι, δεν ανεχόταν κριτική.
«Κι όσο περισσότερες εξουσίες συγκέντρωνε, τόσο τον μόλυνε το δηλητήριό τους», λέει πρώην διευθυντής της Cumhuriyet, Τζαν Ντιουντάρ και συμπληρώνει: «κι αυτό το δηλητήριο δεν μόλυνε μόνον τον ίδιο αλλά ολόκληρη τη χώρα.»
Ο αμφιλεγόμενος Ερντογάν
Φήμες θέλουν τον Ερντογάν να έχει σωρεύσει μια τεράστια περιουσία. Ως πρόεδρος της χώρας βγάζει κάπου 9.000 ευρώ το μήνα. Θεωρείται ήδη πολυεκατομμυριούχος, ένας απίστευτα φιλόδοξος άνθρωπος που κατάφερε να αναρριχηθεί απ’ τις φτωχογειτονιές της Πόλης στην τουρκική ελίτ.
Το 2004 εμπιστευτικό έγγραφο της αμερικανικής πρεσβείας στην Τουρκία ανέφερε: «σύμφωνα με τις πηγές μας ο Ερντογάν διαθέτει οκτώ τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ελβετία. Οι ισχυρισμοί του ότι τα χρήματα αυτά είναι γαμήλια δώρα προς το γιο του είναι αναξιόπιστοι.»
Γεγονός είναι ότι ο Ερντογάν κατηγορήθηκε αρκετές φορές στο παρελθόν για διαφθορά. Το 2013 είδαν το φως της δημοσιότητας αποσπάσματα τηλεφωνικών του συνομιλιών με τον γιο του Μπιλάλ, στα οποία ακουγόταν -υποτίθεται- να τον συμβουλεύει να εξαφανίσει μεγάλες ποσότητες μετρητών. Ο Ερντογάν αμφισβητεί την αυθεντικότητα αυτών των ντοκουμέντων καταγγέλλοντάς τα ως χαλκευμένα απ’ τον μόνιμο εχθρό του, τον ιμάμη Γκιουλέν.
Κανονική δίκη για την υπόθεση δεν έγινε ποτέ -ίσως γιατί συνελήφθηε κι ο αρμόδιος δικαστής… ο σκάνδαλο αυτό είναι πράγματι ένα απ’ τα μεγάλα μυστικά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Κι είναι αμφίβολο αν θα διαλευκανθεί ποτέ…
