Σε αυτόν τον κόσμο είχες την ευκαιρία και τη δυνατότητα να διακριθείς στις λεκτικές ή μη, μάχες, ανεξαρτήτως με το αν ήσουν απόγονος ευπατρίδη (πλούσιου και μορφωμένου) ή γεωμόρου (αγρότη). Αρκεί να ήσουν πολίτης της πόλης-κράτους.

Τόσο στη ρητορική όσο και στη μάχη, η στρατηγική ήταν (και είναι) το Α και το Ω. Η έννοια της στρατηγικής πέρασε και στα παιχνίδια των αρχαίων προγόνων μας που επένδυσαν ιδιαιτέρως σε αυτά για λόγους ψυχαγωγικούς αλλά και εκπαιδευτικούς. Δεν είναι τυχαίο που ο Λυσίμαχος, δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επινόησε ένα παιχνίδι για να εξασκείται ο τελευταίος. Στο παιχνίδι αυτό τον καλούσε να υποδυθεί τον Αχιλλέα, ο οποίος σταδιακά απέκτησε αρχετυπική μορφή ως ο σπουδαιότερος των πολεμιστών, στο μυαλό του μικρού Αλεξάνδρου.

Αχιλλέας και Αίας εξασκούνται στην “πέττεια” κατά τον Τρωϊκό Πόλεμο (σωζόμενο μελανόμορφο αγγείο, Κρατικό Μουσείο του Βερολίνου):

Μετά από μελέτη και έρευνα πλήθους ιστορικών πηγών αρχαίων Ελλήνων και σύγχρονων επιστημονικών ερευνών από όλο τον κόσμο, συλλογή και ανάλυση διαγραμμισμών που βρέθηκαν χαραγμένοι σε αρχαιολογικά ευρήματα και αναπαραστάσεων μελανόμορφων αγγείων που εκτίθενται σε μουσεία εντός και εκτός Ελλάδας, μία σειρά αρχαίων πνευματικών παιχνιδιών αναδημιουργήθηκαν για εκείνους που θέλουν να γνωρίσουν ακόμα περισσότερο την ιστορία των προγόνων μας και το πνεύμα τους.

Πίσω από την ιδιαίτερη και σπάνια πρωτοβουλία είναι η ομάδα του SEIKILO από τη Θεσσαλονίκη που ασχολείται μεταξύ άλλων και με τα αρχαιοελληνικά μουσικά όργανα και την αναδημιουργία τους.

Μοναδικά αριθμημένα αντίτυπα: χειροποίητο σημαίνει περιορισμένο, αλλά κυρίως σημαίνει “υπομονή”

Για την αναβίωση των παιχνιδιών που θα δείτε παρακάτω, έγινε χρήση 2d scanning και vector design software καθώς και laser εγχάραξης (για rapid-prototyping), ενώ για την τελική χειροποίητη κατασκευή των επιτραπεζίων επιλέχθηκαν τεχνικές γνωστές κατά την αρχαιότητα, όπως η πυρογραφία και η λείανση του ξύλου.

Επιπλέον, επιλέχθηκαν υλικά διαθέσιμα κατά την αρχαιότητα όπως ξύλο κερασιάς και φλαμούρι για τους πεσσούς, χαρτί για τις οδηγίες, δέρμα για τον διαγραμμισμό, πλεκτό ύφασμα από λινάρι για τα πουγκιά των πεσσών κ.ά., ενώ η μοναδική διαφοροποίηση που έγινε συνειδητά (με σκοπό την κατασκευή ενός παιχνιδιού πρακτικού που θα επιβιώσει για πολλά χρόνια) ήταν η χρήση συνθετικής επένδυσης για το δέρμα προσφέροντας έτσι αντιολισθητικότητα και αδιαβροχοποίηση στο τελικό προϊόν.

Όλα τα αρχαιοελληνικά πνευματικά παιχνίδια στρατηγικής που παρουσιάζονται εδώ, κατασκευάζονται στο χέρι με πυρογραφία, χάραγμα & λείανση ξύλου, συναρμολόγηση και τελική επεξεργασία ξύλου και λοιπών υλικών. Επιπλέον, πριν την κατασκευή απαιτείται συλλογή των κατάλληλων υλικών (όπως ξύλο κερασιάς, φλαμούρι, πλεκτό ύφασμα από λινάρι κ.λπ.), τα οποία και δεν είναι πάντα διαθέσιμα άμεσα.

Έτσι, κάθε δεδομένη χρονική στιγμή είναι άμεσα διαθέσιμος περιορισμένος μόνο αριθμός των εκάστοτε αρχαιοελληνικών επιτραπέζιων παιχνιδιών. Τα αντίτυπα είναι αριθμημένα και διατίθενται κατόπιν παραγγελίας μέσα από την ιστοσελίδα seikilo.com.

Σε περίπτωση που είναι άμεσα διαθέσιμο κάποιο αρχαιοελληνικό παιχνίδι (υπάρχει η σχετική πληροφορία διαθεσιμότητας σε κάθε ένα από αυτά) μπορείτε να το ζητήσετε άμεσα, σε περίπτωση όμως που δεν υπάρχει μην απογοητεύεστε. Μέσα σε 10 με 14 ημέρες η ομάδα των δημιουργών μπορούν να έχουν πραγματοποιήσει το αίτημα του ενδιαφερόμενου.

Αρχαιοελληνικά παιχνίδια στρατηγικής

Η Πέττεια του Αχιλλέα. Ο πρόγονος του σκακιού

Το σημαντικότερο ίσως παιχνίδι στρατηγικής που επινόησαν οι αρχαίοι Έλληνες για να οξύνουν τον νου παιδιών και ενηλίκων, ήταν η πέττεια (ή αλλιώς “πεττεία” ή “πεσσεία”). Όντας η αρχαιότερη μορφή ελληνικού επιτραπεζίου της ιστορίας, δίκαια θωρείται από πολλούς ο πρόγονος του σκακιού.

Ως πνευματικό παιχνίδι έχαιρε μεγάλης εκτίμησης, γιατί ασκούσε την οξύνεια των παικτών, ενώ τη γνώση που προσέφερε ο Πλάτων τη θεωρούσε ισάξια της αριθμιτικής και της γεωμετρίας. Επιπλέον, εκτός από παιχνίδι στρατηγικής ήταν και παιχνίδι μαντικής, όπως αναφέρει η περιγραφή του Αχιλλέα και του Αία (σώζεται σχετικός ρχαιοελληνικός μελανόμορφος αμφορέας του 450 π.Χ.), που παίζοντας “πέττεια” προσπαθούσαν να μαντέψουν την έκβαση του Τρωϊκού Πολέμου.

Τέτοια ήταν η δυναμική του στρατηγικού αυτού αρχαιοελληνικού επιτραπεζίου που δεν άργησε να παθιάσει και τους αρχαίους Ρωμαίους, οι οποίοι το εμπλούτισαν με ένα επιπλέον πεσσό, τον ηγέτη, και το ονόμασαν lactus latruncularum ή απλώς lantruculi.

Εννεάδαι των Μεγάλων Προπύλαιων της Ελευσίνας

Ένα από τα πλέον εξελιγμένα αρχαιοελληνικά παιχνίδια ήταν και οι “Εννεάδαι”, κατά το οποίο έρχονταν σε μάχη δύο “πεσσευτές” (παίκτες). Με εννέα πεσσούς ανά χείρας ο καθένας για στρατό και με λάχνισμα (κλήρο) να ορίζει ποιος θα κινηθεί πρώτος, ανέπτυσσαν τη στρατηγική τους σε έναν διαγραμμισμό.

Για τον ιστορικό – ερευνητή Χ. Λάζο, οι “Ενναιάδαι” (όπως και όλα τα πνευματικά επιτραπέζια παιχνίδια της αρχαίας Ελλάδας) αποτελούν ελληνικότατη επινόηση από τα βάθη του χρόνου, από τον Τρωικό Πόλεμο τουλάχιστον όπου αναφέρονται σε σχετικά λήμματα. Πολλά χαραγμένα παιχνίδια βρέθηκαν στα Μεγάλα Προπύλαια της Ελευσίνας και λιγότερα στην Επίδαυρο, τα οποία πιθανότατα χαράκτηκαν από ανθρώπους που επισκέφθηκαν τις περιοχές κατά τους κλασσικούς και προκλασσικούς χρόνους.

Η δυναμική του αρχαιοελληνικού επιτραπεζίου “Εννεάδα” υπήρξε μάλιστα τέτοια που επιβίωσε έως και τον Μεσαίωνα, όπου αποτέλεσε ένα από τα δημοφιλέστερα παιχνίδια μαζί με το τάβλι και το σκάκι.

Η Σφαιρική Τριάς της Νικόπολης

Η σφαιρική τριάς αποτελεί ένα από τα καθημερινά πνευματικά παιχνίδια διαγραμμισμού στο οποίο εξασκούνταν οι αρχαίοι Έλληνες. Αποτελεί απόγονο της τριάς, η οποία εξελίχθηκε απαιτώντας μεγαλύτερη προσπάθεια και στρατηγική σκέψη. Δεν είναι τυχαίο που πλήθος στρατιωτών και αξιωματικών εξασκούνταν συχνά σε αυτήν, ενώ επιβίωσε και στην αρχαία Ρώμη όπου υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής, αυτή τη φορά με το όνομα “tabula lusoria”.

Διαγραμμισμοί σφαιρικής τριάς βρέθηκαν χαραγμένοι πάνω σε αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα, όπως σε πλάκα του οδοστρώματος της αρχαίας Νικόπολης, πόλης κτισμένης στη χερσόνησο που χωρίζει τον Αμβρακικό Κόλπο από το Ιόνιο Πέλαγος.

Επιπλέον, βρέθηκαν αρκετά χαράγματα του συγκεκριμένου επιτραπεζίου σε πλάκες της ιστορικής πόλης των Φιλίππων, ενώ εντυπωσιακή είναι η τεράστια σφαιρική τριάς που βρέθηκε χαραγμένη, σχεδόν φιλοτεχνημένη στην οδό Maximus, κάτω από τη Θεσσαλονίκη, που αποκαλύπτει πως καταμεσής αυτού του πολυσύχναστου δρόμου έπαιζαν τριάς ρωμαίοι στρατιώτες και εκατόνταρχοι.

Αρχαία Τριάς της Όστιας

Η αρχαία τριάς αποτελεί ένα από τα πρώτα παιχνίδια που καλούνταν να παίξουν τα παιδιά των αρχαίων, μιας και αποτελούσε το απλούστερο των πνευματικών παιχνιδιών. Για πολλούς όμως, στην απλότητα των κινήσεων των πεσσών της τριάς κρύβεται το μυστικό της πραγματικής στρατηγικής σκέψης των αρχαίων Ελλήνων, κάτι που διέκριναν και οι αρχαίοι Ρωμαίοι που υιοθέτησαν το πνευματικό αυτό παιχνίδι μετονομάζοντας το σε “terni lapilli”.

Διαγραμμισμοί αρχαίας τριάς βρέθηκαν ουκ ολίγες σε πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων, όπως στα Μεγάλα Προπύλαια της Ελευσίνας, σε ταφική πλάκα στο νεκροταφείο του Saint-Irénée στη Λυών κ.α., ενώ αυθεντικά δείγματα ήρθαν στο φως στη σχολή του Τραϊανού, στην Όστια, όπως επίσης και στη βασιλική Ιουλίας στο Φόρουμ της Ρώμης.

Όλα τα παιχνίδια περιλαμβάνουν περιγραφή και αναλυτικές οδηγίες

Οι άνθρωποι πίσω από το project

Για να γίνει πραγματικότητα το εν λόγω project, έπρεπε να συμπράξουν μία σειρά από επαγγελματίες διαφορετικών ειδικοτήτων: από αρχαιολόγους και ερευνητές, έως graphic και product designers. Για το λόγο αυτό, ήρθαν κοντά η δημιουργική ομάδα του πολυχώρου μουσικής, έκφρασης και πολιτισμού Seikilo (www.Seikilo.com), τα ατελιέ των Πρότυπων Εκδόσεων Πηγή και iWrite (www.iWrite.gr), καθώς και το Workshop της Οργανοποιΐας Αναστάσιος – Luthieros (www.Luthieros.com).

Πιο συγκεκριμένα, o Νικόλαος Κουμαρτζής, product and graphic designer, ήταν ο εμπνευστής της όλης ιδέας και συμμετείχε σε όλες τις φάσεις έρευνας, σχεδίασης, rapid prototyping και κατασκευής των μοναδικών αυτών αρχαίων επιτραπέζιων παιχνιδιών. H ιστορικός Ισμήνη Κάκαλη συμμετείχε στην αρχική έρευνα γραπτών πηγών, στη συλλογή πληροφοριών από διαγραμμισμούς και αναπαραστάσεις μελανόμορφων αγγείων, καθώς και στην τελική συγγραφή των οδηγιών χρήσης για κάθε ένα παιχνίδι. Ο graphic & audio engineer Θεόδωρος Κουμαρτζής πρόσφερε τις γνώσεις του πάνω στο vector 2d design (επικοινωνώντας έτσι τις ιδέες μας με το μηχάνημα laser engraver για τη φάση του rapid prototyping), ενώ ο Βαλάντης Ναγκολούδης ήταν ο άνθρωπος που έκανε οικονομικά βιώσιμο όλο αυτό το project.