Της Εύης Καραγεώργου

Όσο περνούν τα χρόνια, δυστυχώς, το άγχος των μαθητών για τις Πανελλήνιες εξετάσεις αυξάνεται σε αξιόλογο βαθμό.

Οι πολλές και ποικίλες αλλαγές στο εξεταστικό σύστημα, αντί να διευκολύνουν τα παιδιά, τα δυσκολεύουν και, συχνά, τα μπερδεύουν και τα επιβαρύνουν συναισθηματικά. Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της χώρας τα τελευταία χρόνια, αλλά και οι πιέσεις που δέχονται οι γονείς καθημερινά επιδρούν με στρεσογόνο τρόπο στους μαθητές, προσθέτοντας τους μια επιπλέον αγωνία σχετικά με την αγορά εργασίας και τη γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση.

Το άγχος, ως βασικό συναίσθημα και με ουσιαστικές οργανικές συνέπειες, είναι εύλογο να παρουσιάζεται σε καταστάσεις, όπως οι Πανελλήνιες. Τα συνήθη συμπτώματα είναι η έλλειψη διάθεσης, η έντονη κόπωση και, κυρίως, το αίσθημα της πίεσης και της αγωνίας για το «τι θα γίνει». Τα πράγματα δυσκολεύουν, όταν το άγχος γίνεται καταστροφικό και μη λειτουργικό. Σε τέτοιες καταστάσεις εμφανίζονται δυσάρεστα ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως ταχυπαλμία, υπερδιέγερση, εντερικά προβλήματα, ναυτία, πονοκέφαλοι, αϋπνία κλπ, αλλά και συναισθήματα, όπως φόβος, ανησυχία, ματαίωση, ανασφάλεια. Οι σκέψεις, που κατακλύζουν τα παιδιά, είναι άκρως αρνητικές, π.χ. «Θα αποτύχω, είμαι άχρηστος/η», «Οι γονείς μου θα απογοητευτούν πολύ, αν δεν τα πάω καλά», και, ουσιαστικά, συντηρούν το συναισθηματικό τους βάρος.

Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο οι καθηγητές και οι γονείς έχουν τη δύναμη και τη δυνατότητα να καθησυχάσουν τους υποψήφιους και να τους βοηθήσουν αποτελεσματικά. Ο ρόλος των διδασκόντων, τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια της εξεταστικής περιόδου είναι πολύ σημαντικός. Συχνά, οι καθηγητές με τη στήριξη και την παρουσία τους δρουν ανακουφιστικά στο στρες και την απογοήτευση των παιδιών.

Επομένως, είναι ωφέλιμο να:

• Διατηρούν προσωπικές σχέσεις με τους μαθητές, κυρίως στην απαιτητική φάση της εφηβείας

• Ενθαρρύνουν τους μαθητές να ζητούν διευκρινίσεις και βοήθεια, όποτε το κρίνουν χρήσιμο

• Δημιουργήσουν ένα κλίμα αλληλοϋποστήριξης και ασφάλειας μέσα στην τάξη

• Διατηρήσουν μη απειλητικό κλίμα για τις εξετάσεις, μειώνοντας την έμφαση  στην ανταγωνιστικότητα και αυξάνοντας την επιθυμία για όνειρα και κατάκτηση στόχων

• Είναι διαθέσιμοι στους μαθητές τις ημέρες των εξετάσεων για διευκρινίσεις και συναισθηματική φροντίδα

Οι γονείς είναι σπουδαίο να:

• Παρέχουν χρόνο για συζήτηση στους μαθητές, σε σχέση με το καθημερινό άγχος τους και τους φόβους τους

• Διατηρούν ρεαλιστικές προσδοκίες από τους υποψηφίους, έχοντας ως γνώμονα πρωτίστως την υγιή εξέλιξη των παιδιών και όχι την επιτυχία με κάθε κόστος

• Μην υποτιμούν τις αρνητικές σκέψεις των μαθητών και την απόγνωσή τους, αλλά να προσπαθούν από κοινού να τις αμφισβητούν

• Μοιράζονται με τα παιδιά τους δικές τους μνήμες παρόμοιων περιόδων και πώς διαχειρίστηκαν οι ίδιοι την αγωνία τους

• Δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις μέσα στο σπίτι, ώστε το παιδί να νιώθει ήρεμο και ασφαλές

• Μην εμμένουν πιεστικά σε πολύωρο και εξοντωτικό διάβασμα, αλλά να παροτρύνουν τους μαθητές να κάνουν συχνά και μικρά διαλείμματα

Οι μαθητές κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς τους, ας:

• Χρησιμοποιούν το χιούμορ, για να μειώνουν το στρες τους

• Διαβάζουν με όποιο πλάνο και όποιον τρόπο τους διευκολύνει και να αποφεύγουν να διαβάζουν μέχρι αργά το βράδυ πριν τις εξετάσεις

• Αλλάζουν παραστάσεις, είτε με μια μικρή βόλτα, είτε με κάτι πιο χαλαρωτικό για διάβασμα π.χ. κόμικ, για να ξεκουράζουν μυαλό και σώμα

• Τρέφονται σωστά, π.χ. πολύ νερό, βιταμίνες, ελάττωση καφεΐνης, και να κοιμούνται 6-7 ώρες, τουλάχιστον, ημερησίως

• Μην αμελούν τα χόμπυ, π.χ. τρέξιμο, μουσική, και τις διεξόδους τους, απλώς να τα προσαρμόζουν στο πρόγραμμα του διαβάσματος

• Προφυλάσσουν τους εαυτούς τους από ανθρώπους και καταστάσεις, που μπορούν να διαταράξουν την ηρεμία τους και να εντείνουν το άγχος πριν τις εξετάσεις

Κατά την εξέταση, οι μαθητές είναι χρήσιμο να:

• Διαβάζουν αργά και προσεκτικά τις ερωτήσεις και τις οδηγίες των θεμάτων

• Κάνουν μια καλή διανομή χρόνου ανάμεσα στις απαντήσεις

• Βεβαιωθούν ότι καταλαβαίνουν επαρκώς τι τους ζητείται σε κάθε θέμα και να ξεκινούν απαντώντας στα θέματα που γνωρίζουν καλά.

• Αλλάζουν συχνά στάση σώματος, για να βοηθούν τον οργανισμό να παραμένει ήρεμος

• Μην εμμένουν στα θέματα που δε γνωρίζουν. Εάν νιώσουν ότι «δεν ξέρουν τίποτα» για μια ερώτηση, απλώς ας προχωρήσουν στην επόμενη και επανέρχονται αργότερα. Αν το κενό αυτό είναι γενικευμένο, ας ξεκινήσουν να γράφουν κάτι πιο γνώριμο, ενεργοποιώντας έτσι και τις υπόλοιπες απαντήσεις

• Μην πανικοβληθούν, αν οι υπόλοιποι εξεταζόμενοι αρχίσουν να παραδίδουν τα γραπτά τους πολύ νωρίς. Δεν υπάρχει κανένα βραβείο για την ταχύτερη παράδοση κόλλας

• Αναπνέουν σωστά. Οι ήρεμες και βαθιές αναπνοές, με τα μάτια κλειστά, και με το απαραίτητο τέντωμα χεριών και ποδιών βοηθούν πολύ στη διαχείριση του άγχους

• Ζητήσουν βοήθεια από τον επιτηρητή, αν συνεχίζουν να μη νιώθουν καλά. Λίγο νερό, ο φρέσκος αέρας και η ηρεμία με τη στήριξη του επιβλέποντα καθηγητή, μπορεί να δράσουν άκρως αγχολυτικά

Μετά τις εξετάσεις, οι μαθητές είναι σημαντικό να:

• Συζητήσουν πώς βίωσαν την εμπειρία των εξετάσεων: Τι τους βοήθησε και τι θα ήθελαν να ήταν αλλιώς, για μελλοντικές περιστάσεις άγχους

• Επιβραβεύσουν τους εαυτούς τους για τη μεγάλη και επίπονη προσπάθεια που έκαναν, πχ. με μια βόλτα ή ένα μικρό δώρο

• Αναλογιστούν ποια στοιχεία συνέθεσαν την ανθεκτικότητα τους τη δύσκολη περίοδο των Πανελληνίων. Αυτές είναι και οι δυνάμεις τους

• Μην ξεχνούν ότι οι εξετάσεις δεν αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για το πόσο επιτυχημένοι και χαρούμενοι θα είναι στη ζωή τους

• Αναγνωρίσουν τα θετικά σημεία όλης αυτής της μακράς προετοιμασίας, τα οποία συνιστούν και τα όπλα τους στη μετέπειτα ζωή τους

* Η Εύη Καραγεώργου είναι Ψυχολογος MSc – Γνωσιακή Ψυχοθεραπεύτρια. Απόφοιτος Τμήματος Ψυχολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μεταπτυχιακή εκπαίδευση στην Κλινική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Sussex (MSc in Clinical Psychology and Mental Health) και εξειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική προσέγγιση τόσο στα πλαίσια των μεταπτυχιακών σπουδών, όσο και στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Αιγινήτειου Νοσοκομείου.

Συνεργάτιδα του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και του Κέντρου Ψυχολογικής Υποστήριξης & Συμβουλευτικής, Ίασμος.

Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο karageorgouevi@gmail.com.