Στιγμιότυπο από την πρόσφατη γενική συνέλευση της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων

Οι πρώτες μεγάλες αντιδράσεις ήρθαν από τον πρόεδρο της Ολομέλειας των δικηγορικών συλλόγων Β. Αλεξανδρή, που έθεσε ζητήματα κράτους δικαίου και συνταγματικούς προβληματισμούς που συμμερίστηκε η Ενωση Εισαγγελέων σε ανακοίνωση που συνυπέγραφαν εκ μέρους του ΔΣ ο πρόεδρος και ο γ. γραμματέας της Κ. Τζαβέλλας και Δ. Ζημιανίτης (αντεισαγγελέας εφετών) αντίστοιχα, επικρίνοντας παράλληλα το ότι η τροπολογία πέρασε στο σύμφωνο συμβίωσης την τελευταία στιγμή, χωρίς δημόσια διαβούλευση και χωρίς γνώμη από τις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής (Επιστημονική, Κοινοβουλευτική) και τους φορείς (δικαστές, εισαγγελείς, δικηγόροι κ.λπ.).

Στις συνταγματικές ενστάσεις απάντησαν ο υπουργός και ο αναπληρωτής υπουργός Δικαιοσύνης Ν. Παρασκευόπουλος και Δ. Παπαγγελόπουλος, αντίστοιχα, υποστηρίζοντας την τροπολογία αφού δεν θα μπορούσαν διαφορετικά να αξιολογηθούν ποινικά οι λίστες καταθετών εξωτερικού και το ενδεχόμενο φοροδιαφυγής (σ.σ. ως προϊόν υποκλοπής-υπεξαγωγής εγγράφων), όπως δέχεται σχετική έκθεση αξιολόγησης.

Ο Ν. Παρασκευόπουλος τόνισε ότι η τροπολογία (ν. 4356/15) «δεν αστοχεί, δεν προκρίνει ούτε αντιβαίνει στο Σύνταγμα», αλλά καλεί «τη Δικαιοσύνη να εκτελέσει την αποστολή της, ζυγίζοντας τις συνταγματικές αξίες». Κατά τον υπουργό, για την αξιοποίηση παράνομα αποκτηθέντων αποδεικτικών μέσων, «πρέπει να σταθμιστούν συνταγματικά κατοχυρωμένες αξίες, από τη μια το απόρρητο και η προστασία των προσωπικών δεδομένων και από την άλλη το δικαίωμα δικαστικής προστασίας και ακρόασης, που ενέχει και το δικαίωμα του πολίτη να μπορεί να αποδεικνύει το δίκιο του».

Δημόσιο συμφέρον

Προσέθεσε ότι «ο ποινικός έλεγχος μιας μεγάλης έκτασης φοροδιαφυγής προφανώς και βαραίνει ως αίτημα απόδοσης δικαιοσύνης, επειδή εξυπηρετεί το κοινωνικό και το δημόσιο-δημοσιονομικό συμφέρον και μάλιστα σε μια εποχή όπου τα δημόσια οικονομικά δοκιμάζονται». Συμπλήρωσε ότι οι λίστες αφορούν χιλιάδες πολίτες, το σύνολο των φορολογουμένων και το επίπεδο διαβίωσής τους, καθώς και ότι θεσπίζονται κριτήρια που επιτρέπουν το παράνομο αποδεικτικό μέσο, όταν είναι το μοναδικό, δεν αποκτήθηκε με τρόπο προσβλητικό για την αξιοπρέπεια και το όφελος από τη χρήση του είναι αναλογικά υπέρτερο.

Πολύ «σκληρότερος» ο καταθέσας την τροπολογία Δ. Παπαγγελόπουλος δήλωσε: «Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι υπάρχει Ελληνας εισαγγελέας που θα προτιμούσε να μειώνονται δραστικά μισθοί και συντάξεις και ο ελληνικός λαός να πληρώνει δυσβάσταχτους φόρους, αντί να πληρώνουν τους φόρους τους οι φοροφυγάδες και τις νόμιμες υποχρεώσεις τους οι διαπλεκόμενοι και οι κλέφτες του δημοσίου χρήματος».

Επίσης αναρωτήθηκε αν «η ανακοίνωση που υπογράφουν οι κ. Τζαβέλλας και Ζημιανίτης αναφέρεται σε συγκεκριμένη υπόθεση και ποια είναι αυτή».

Αμεσα απάντησαν οι Κ. Τζαβέλλας και Δ. Ζημιανίτης, τονίζοντας ότι εσφαλμένα τους αποδίδει ο Δ. Παπαγγελόπουλος τα περί μειώσεων μισθών, φόρων, φοροφυγάδων κ.λπ. Υπενθυμίζουν ότι στην ανακοίνωση δήλωσαν ρητά την προσήλωσή τους στον στόχο της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς, όπως και όλων αδιακρίτως των εγκλημάτων, «πλην όμως πάντοτε εντός των πλαισίων και ορισμών του Συντάγματος και με όρους που προϋποθέτουν νομοτεχνική και δογματική συνέπεια».

Προσέθεσαν ότι δεν αναφέρονται σε συγκεκριμένη, αλλά σε όλες τις εκκρεμείς και υπό διερεύνηση υποθέσεις φοροδιαφυγής ή διαφθοράς, στις οποίες θα μπορούσε να γίνει χρήση μη νομίμως αποκτηθέντων μέσων, σύμφωνα με τον νόμο 4356/15.

Η τροπολογία -κατά το υπουργείο- είναι απολύτως αναγκαία για την αξιοποίηση πληροφοριακού υλικού που δίνουν ιδιώτες σε εισαγγελείς, ύστερα από παράνομη ενέργειά τους (ιδίως με υπεξαγωγή εγγράφου, παραβίαση απορρήτου), γιατί αλλιώς αποκλείεται η διερεύνηση και τιμώρηση πράξεων σημαντικής απαξίας, όπως μεγάλης φοροδιαφυγής.

ΑΠΟΧΩΡΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΤΟΥΣ
«Εμφύλιος» με 5 παραιτήσεις

Ενδοοικογενειακές τριβές και παραίτηση 5 μελών του ΔΣ προκάλεσε στο μεταξύ η ανακοίνωση της Ενωσης Εισαγγελέων με τις συνταγματικές ενστάσεις. Συγκεκριμένα παραιτήθηκαν οι εισαγγελείς α’ βαθμού Π. Αδάμης (αντιπρόεδρος ΔΣ), Γ. Νούλης (αναπληρωτής γ. γραμματέας), Ι. Παναγόπουλος (ταμίας), Ε. Σωτηροπούλου, Α. Παπαματθαίου.

Σε σχετικό e-mail επικαλέστηκαν τον τρόπο λειτουργίας του ΔΣ σχετικά με τη λήψη αποφάσεων σε μείζονος σημασίας ζητήματα, χωρίς άλλες διευκρινίσεις. Ωστόσο -σύμφωνα με πληροφορίες- η παραίτηση σχετίζεται γενικότερα με τον τρόπο λειτουργίας του ΔΣ ως συλλογικού οργάνου και έκδοσης των ανακοινώσεων, όπως έγινε με την αντίδραση στην επίμαχη τροπολογία.

Η σχετική ανακοίνωση στάλθηκε στις 2-1-16 με e-mail στα μέλη του ΔΣ για σχολιασμό, ώστε στις 4-1-16 να εκδοθεί, σύμφωνα με τη συνήθως τηρούμενη πρακτική. Σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα, σχολιασμούς έκανε εμπρόθεσμα μόνο ο πρόεδρος και κανένα άλλο μέλος, ενώ μετά την έκδοση της ανακοίνωσης, ο Ι. Παναγόπουλος διαφώνησε με το περιεχόμενο και την έκδοσή της, δηλώνοντας άγνοια.

Αντιδρώντας στην παραίτηση που ακολούθησε, το προεδρείο της Ενωσης έθεσε τους 5 παραιτηθέντες προ των ευθυνών τους, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία για τις εκλογές (14-2-16) που θα αναδείξουν το νέο ΔΣ της Ενωσης.

Tην ίδια στιγμή στην Ολομέλεια των δικηγορικών συλλόγων δεσμεύτηκε να φέρει το θέμα ο πρόεδρος Β. Αλεξανδρής, επιμένοντας ότι το Σύνταγμα απαγορεύει τη χρήση αποδεικτικών μέσων που αποκτήθηκαν κατά παράβαση του απορρήτου των επικοινωνιών, των προσωπικών δεδομένων, του ασύλου κατοικίας κ.λπ., και ότι δεν μπορεί να γίνεται «λάστιχο» ανάλογα με τις σκοπιμότητες.

Επισημαίνοντας ότι δεν μπορεί ο σκοπός να αγιάζει τα μέσα, ο Β. Αλεξανδρής, μιλώντας στον «Βήμα FM», τόνισε ότι η τροπολογία κρατήθηκε για ανεξήγητο λόγο επτασφράγιστο μυστικό, χωρίς να περάσει από καμία διαβούλευση. Προσέθεσε ότι όταν αναστέλλεται η απαγόρευση χρήσης παράνομα αποκτηθέντων αποδεικτικών μέσων μόνο για μία ειδική κατηγορία υποθέσεων (αδικήματα οικονομικά, διαφθοράς), κάτι δεν πάει καλά με την εφαρμογή του Συντάγματος. Υπογράμμισε τον κίνδυνο κατάργησης του τεκμηρίου αθωότητας με μια ψευδή καταγγελία, με διαπόμπευση, δέσμευση περιουσιακών στοιχείων για 5-6 χρόνια.

Διερωτήθηκε αν «το Σύνταγμα είναι διακοσμητικό στοιχείο και γίνεται λάστιχο, όποτε θέλουμε το συστέλλουμε και όποτε θέλουμε το διαστέλλουμε, ή έχει πάγια κι ενιαία εφαρμογή σε όλες τις διατάξεις και ιδιαίτερα σε ζητήματα Ποινικού Δικαίου, που έχουν να κάνουν με ατομικά δικαιώματα, προσωπικές ελευθερίες, ποινές».

Προσέθεσε: «Δεχόμαστε οι δικηγόροι να γίνεται σκουπιδοχώρος ο χώρος απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, να εισέρχονται τηλεφωνικές υποκλοπές, παραβιάσεις ασύλου κατοικιών, προσωπικών δεδομένων; Θεωρούμε αυτά δευτερεύοντα, τριτεύοντα, εν όψει του στόχου καταπολέμησης της διαφθοράς;».

Υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για «ζήτημα δημοκρατίας», ο Β. Αλεξανδρής σημείωσε ότι η αναζήτηση της αλήθειας δεν είναι αυτοσκοπός, γιατί αλλιώς θα φτάναμε να αποδεχόμαστε και τα βασανιστήρια και κατέληξε διαβεβαιώνοντας ότι για τον εντοπισμό όσων φυγάδευσαν παράνομα χρήματα στο εξωτερικό υπάρχουν ένδικες ενέργειες, με τις οποίες μπορούν να αναζητηθούν αποτελεσματικά τα στοιχεία ερευνώμενων οικονομικών αδικημάτων.

ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Τι προβλέπει η επίμαχη διάταξη, τι λέει η νομολογία

Στην πράξη, η νέα ρύθμιση επαναφέρει το προ 8ετίας νομικό καθεστώς, που έγινε τότε αυστηρότερο απέναντι στα παράνομα αποδεικτικά μέσα, προκειμένου να συμμορφωθεί στο αναθεωρημένο Σύνταγμα και τη νομολογία των ανωτάτων δικαστηρίων και να αντιμετωπίσει το ανησυχητικά εξαπλούμενο τότε φαινόμενο της χρήσης κρυφών καμερών, τηλεφωνικών υποκλοπών κ.λπ.

Η νομολογία του Αρείου Πάγου και του ΣτΕ δέχθηκε ότι η χρήση τέτοιων απαγορευμένων μέσων (υποκλοπής, υπεξαγωγής, παραβίασης απορρήτου κ.λπ.) είναι συνταγματικά ανεκτή μόνο όταν πρόκειται να προστατευθούν υπέρτερα έννομα αγαθά, όπως η ανθρώπινη ζωή, αλλά και για να αποδειχθούν σοβαρότατα εγκλήματα που απειλούνται με ισόβια κάθειρξη (δολοφονίες, κ.λπ.).

Η νομολογία δέχθηκε επίσης ότι επιτρέπεται η χρήση τους όταν είναι το μοναδικό μέσο για να αποδείξει ο κατηγορούμενος την αθωότητά του, αλλά είναι ανεπίτρεπτη όταν επικαλείται οποιοδήποτε άλλο αποδεικτικό στοιχείο.

«Κρυφή κάμερα»
Αλλες αρεοπαγιτικές αποφάσεις ανέχθηκαν τη χρήση στοιχείων από «κρυφή κάμερα» για να αποδειχθεί η υπεξαίρεση χρημάτων από κρατικό λειτουργό κατά την άσκηση των υπηρεσιακών καθηκόντων του που υπέκειντο σε δημόσιο έλεγχο και κριτική. Σε άλλες περιπτώσεις (καταδίκης μελών του «παραδικαστικού», σωματεμπόρων, χρηματισμού υπαλλήλων πολεοδομίας, Εφορίας) συμφώνησαν με τις καταδικαστικές αποφάσεις γιατί στηρίχθηκαν σε άλλα στοιχεία, πέραν της αξιοποίησης του υπάρχοντος υλικού υποκλοπών (εικόνας, ήχου).

Αλλη αρεοπαγιτική απόφαση «μπλόκαρε» ως παράνομο αποδεικτικό μέσο καταγραφή με μαγνητοταινία, κρίνοντας ότι δεν μπορεί να αξιοποιηθεί για την προστασία της περιουσίας και της υπόληψης ενός θιγομένου, καθώς στάθμισε ότι υπερτερεί ως αγαθό η ελευθερία της επικοινωνίας. Παράλληλα το ΣτΕ απέκρουσε υλικό «κρυφής κάμερας» σε περίπτωση αργίας δημοτικού άρχοντα.

Χρήση SMS
Δικαστήριο της Θεσσαλονίκης έκρινε ως παράνομο αποδεικτικό μέσο τη χρήση SMS επικαλούμενο απόφαση της Ολομέλειας ΑΠ που είχε αποκρούσει τη χρήση συνομιλίας που καταγράφηκε χωρίς τη συναίνεση του συνομιλητή, με τη σκέψη ότι αλλιώς «η ελευθερία επικοινωνίας θα περιοριζόταν, γιατί καθένας θα ζούσε με το καταθλιπτικό συναίσθημα ότι κάθε αστόχαστη ή υπερβολική, έστω, έκφρασή του στα πλαίσια μιας προφορικής ιδιωτικής συζήτησης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια υπό άλλες περιστάσεις ως αποδεικτικό μέσο εναντίον του, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν τα σύγχρονα τεχνικά μέσα παρέχουν ευρείες δυνατότητες αλλοίωσης του περιεχομένου των αποτυπώσεων, αλλοιώσεις που είναι πολύ δύσκολο ή και αδύνατο να διαγνωσθούν».

ethnos