Μπορεί Πούτιν και Ερντογάν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως κληρονόμους δύο ένδοξων αυτοκρατοριών, όμως με μαχητικά αεροσκάφη και βαριές κουβέντες, δεν μπορούν να κρύψουν την αυτοκρατορική παρακμήΗ κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους Su-24 από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις την περασμένη Δευτέρα ήταν αναμφισβήτητα ένα σοβαρό γεγονός και εύλογα προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία. Πολύς λόγος έγινε για το ενδεχόμενο η Ρωσία να απαντήσει στην ενέργεια της Τουρκίας με στρατιωτικά μέσα, μία σύγκρουση που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και σε γενικευμένη σύρραξη με απρόβλεπτες διαστάσεις, τη στιγμή που η συριακή κρίση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Οι ψύχραιμες φωνές ωστόσο, απέκλειαν ένα τέτοιο ενδεχόμενο, για μια σειρά από ρεαλιστικούς λόγους, με έναν κοινό άξονα. Πούτιν και Ερντογάν, μπορεί συχνά να φέρονται ως παντοδύναμοι αυτοκράτορες, στην πραγματικότητα όμως είναι οι ηγέτες δύο χωρών που δεν μπορούν να δρουν χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τις γεωπολιτικές ισορροπίες και τις διεθνείς συμμαχίες, αν θέλουν στ’ αλήθεια να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους.
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανάλυση για τον «Τσάρο» Βλαντιμιρ Πούτιν και τον «Σουλτάνο» Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διαβάζουμε στο Foreign Policy. Και οι δύο βλέπουν τους εαυτούς τους ως κληρονόμους δύο ένδοξων αυτοκρατοριών. Όμως με μαχητικά αεροσκάφη και βαριές κουβέντες, δεν μπορούν να κρύψουν την αυτοκρατορική παρακμή. Απλώς πασχίζουν να ασκήσουν μεγαλύτερη επιρροή από αυτή που πραγματικά μπορούν.
«Στην πραγματικότητα μιλάμε για μια περιφερειακή δύναμη, την Τουρκία, με ηγεμονική τάση, η οποία εκφράζεται στη λογική πως όλοι στην περιοχή πρέπει να δρουν έτσι ώστε να μην θίγονται τα συμφέροντά της. Και μιλάμε για μια Ρωσία, η οποία μπορεί να είναι σαφώς πιο ισχυρή και σε άλλο επίπεδο από την Τουρκία, δεν είναι όμως πλέον παγκόσμια δύναμη και αυτός είναι ο απώτερος σκοπός της, να καταστεί ξανά παγκόσμια δύναμη» επισημαίνει στο WE του News247 o Κωνσταντίνος Λουκόπουλος, Αντιστράτηγος εν αποστρατεία και ερευνητής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας.
Ατύχημα ή προσχεδιασμένη παράτολμη τουρκική ενέργεια;
Ο κύριος Λουκόπουλος, ο οποίος έχει υπηρετήσει σε διοικητικές και επιτελικές θέσεις στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ, εξέφρασε εξ’ αρχής τις αμφιβολίες του για το κατά πόσο η κατάρριψη του ρωσικού Su-24 ήταν ένα προσχεδιασμένο γεγονός από τουρκικής πλευράς. «Η Τουρκία σπάνια κάνει τέτοιες ενέργειες χωρίς να είναι σίγουρη ότι θα έχει 100% επιτυχία. Εν προκειμένω είχε περισσότερα να χάσει παρά να κερδίσει από μια στρατιωτική σύγκρουση. Γι’ αυτό και προσωπικά δεν μπορώ να απορρίψω το ενδεχόμενο ατυχήματος. Όμως αυτή δεν είναι η επικρατούσα άποψη».
Ας υποθέσουμε ότι ο Ερντογάν, φερόμενος για ακόμα μια φορά ως «Σουλτάνος» προχώρησε σε μια παράτολμη ενέργεια, προκειμένου να διαμηνύσει στον Πούτιν ότι δεν μπορούν τα αεροσκάφη του να παραβιάζουν τον τουρκικό εναέριο χώρο, ούτε να βομβαρδίζουν συριακά εδάφη όπου ζουν Τουρκομάνοι. Κατ’ επέκταση, ότι δεν θα κάνει μόνος του «κουμάντο» στη Συρία, σε βάρος των τουρκικών συμφερόντων. Για έναν «Τσάρο», αυτό μπορεί να σήμανε τύμπανα πολέμου. Για τον Βλαντιμιρ Πούτιν όμως οι πιθανότητες να απαντήσει με στρατιωτικά μέσα μοιάζουν λιγοστές.
Πόσο παράτολμος είναι ο Βλαντιμιρ Πούτιν;
«Ο Πούτιν έχει μεγαλοϊδεατικές τάσεις, βλέπει τον εαυτό του σαν έναν Τσάρο της αυτοκρατορικής Ρωσίας ή έναν ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να πατήσει τη ‘σκανδάλη’. Γνωρίζει πολύ καλά που φτάνει, που δεν φτάνει, πόσο ισχυρή είναι η οικονομία του και τα προβλήματα που έχει η οικονομία του» τονίζει ο κύριος Λουκόπουλος και προσθέτει: «Αν η Ρωσία ανταποδώσει στρατιωτικά, αυτό θα την φέρει αντιμέτωπη με το σύνολο της Δύσης, και αυτό δεν το θέλει τη δεδομένη στιγμή, ειδικά μετά την ουκρανική κρίση. Παρά την προσωπική ιδιομορφία του Πούτιν, υπάρχουν ρεαλιστικές φωνές στα ρωσικά υπουργεία, όπως ο Λαβρόφ, τα ίδιο και στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Ουκρανίας, όταν πιέστηκαν με τις οικονομικές κυρώσεις, χαλάρωσαν τη στάση τους». Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι δυτικές κυρώσεις, σε συνδυασμό με τις χαμηλές τιμές πετρελαίου έχουν πλήξει σημαντικά τη ρωσική οικονομία, η οποία αναμένεται φέτος να συρρικνωθεί κατά 3,8%.
Επιπλέον, ο κ. Λουκόπουλος επισημαίνει ότι στη δεδομένη χρονική συγκυρία, παρατηρείται μια σύγκλιση των συμφερόντων Δύσης – Ρωσίας ταυτόχρονα με απόκλιση των συμφερόντων Δύσης – Τουρκίας, σε ό,τι αφορά στην καταπολέμηση του ISIS. «Αν το περιστατικό αυτό συνέβαινε πριν από ενάμιση μήνα, τα πράγματα ενδεχομένως να ήταν διαφορετικά, διότι η Ρωσία ήταν πιο περιθωριοποιημένη και το ISIS δεν θεωρείτο τόσο μεγάλη απειλή. Σήμερα που η νίκη έναντι του ISIS είναι ο νούμερο ένα στόχος, τα συμφέροντα που διακυβεύονται από πλευράς Ρωσίας και Δύσης είναι πολύ πιο σημαντικά από τα οποιαδήποτε συμφέροντα έχει η Τουρκία στην περιοχή, σαν επίδοξη ηγεμονική περιφερειακή δύναμη. Θεωρώ ότι η Ρωσία δεν αναπτύχθηκε στη Συρία χωρίς τη σιωπηρή τουλάχιστον συγκατάθεση της Δύσης. Αφήστε που ήδη συνεργάζονται σε στρατιωτικό τακτικό επίπεδο σε ό,τι αφορά τις επιδρομές με τη Γαλλία και την Αγγλία. Βέβαια οποιαδήποτε αεροπορική εκστρατεία μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα του ISIS αλλά δεν μπορεί να τον εξαλείψει. Η εξάλειψη γίνεται με χερσαίες δυνάμεις. Υπάρχει προθυμία να στείλει κανείς στρατό στη Συρία; Σίγουρα όχι οι Αμερικανοί. Θα χρησιμοποιήσουν άλλους για να το κάνουν. Εν προκειμένω χρησιμοποιούν τους Κούρδους. Οι Κούρδοι αυτή τη στιγμή είναι οι πιο αξιόπιστοι σύμμαχοι της Δύσης και αυτό δεν αρέσει στην Τουρκία. Διότι οι Κούρδοι θα ζητήσουν ανταλλάγματα, όταν περάσουμε σε μια πολιτική διευθέτηση της κρίσης . Συμπερασματικά, έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί σήμερα οι ισορροπίες, η Ρωσία δεν έχει κανένα λόγο τη δεδομένη χρονική στιγμή να απαντήσει στρατιωτικά στην Τουρκία και να βρεθεί απέναντι στο ΝΑΤΟ και το σύνολο της Δύσης».
Το χρονικό ενός πολέμου εντυπώσεων
Πάμε όμως να δούμε πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα την εβδομάδα που πέρασε. Το πρώτο «σοκ» από την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού ενίσχυσαν οι δηλώσεις του Βλαντιμιρ Πούτιν για «πισώπλατο μαχαίρωμα» και «έγκλημα που δεν θα επιτρέψουμε να ξανασυμβεί». Την ίδια ώρα ο Τούρκος πρωθυπουργός Νταβούτογλου διεμήνυε πως «ο κόσμος πρέπει να ξέρει ότι η Τουρκία θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο προκειμένου να εγγυηθεί την ασφάλεια της χώρας», ενώ ο Ερντογάν, σε πιο ήπιους τόνους, ζητούσε σεβασμό στο δικαίωμα της χώρας του να υπερασπίζεται τα σύνορά της. Το δικαίωμα αυτό του αναγνώρισε ευθύς αμέσως ο Μπάρακ Ομπάμα, τονίζοντας όμως την ανάγκη αποκλιμάκωσης της έντασης και ζητώντας από τη Ρωσία να επικεντρωθεί στην καταπολέμηση του ISIS (και όχι την υποστήριξη του Άσαντ). «Ψυχραιμία και αποκλιμάκωση» συνέστησε και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ. Ακολούθησε συνάντηση Ερντογάν – Ομπάμα όπου συμφωνήθηκε προσπάθεια για την αποφυγή νέων παρόμοιων περιστατικών, με τους δύο ηγέτες να δεσμεύονται υπέρ μίας διαδικασίας πολιτικής μεταβατικής για ειρήνη στη Συρία, καθώς και την αποφασιστικότητά τους να αγωνισθούν κατά του ISIS.
Η Ρωσία πέρασε στην «αντεπίθεση», με τον πρωθυπουργό Ντμίτρι Μεντβέντεφ, να δηλώνει ευθαρσώς πως «η Άγκυρα προστατεύει το ISIS». «Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη» πρόσθεσε, «αν αναλογιστεί κανείς, τις πληροφορίες που έχουμε για τις οικονομικές βλέψεις Τούρκων αξιωματούχων, σχετικά με την προμήθεια πετρελαίου, από πηγές που ελέγχει το ISIS». Παράλληλα, ο πρεσβευτής της Ρωσίας στη Γαλλία σημείωνε ότι η Μόσχα είναι έτοιμη «για τη σύσταση κοινού επιτελείου» κατά του ISIS με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, της Γαλλίας και ακόμη και της Τουρκίας: «Οι Τούρκοι εάν θέλουν και αυτοί, είναι ευπρόσδεκτοι».
Στη συνέχεια, ο Ερντογάν, πριν καν απορρίψει τις κατηγορίες για προμήθεια πετρελαίου από το ISIS, έσπευσε να ξεκαθαρίσει πως ότι Τούρκοι δεν γνώριζαν την εθνικότητα του ρωσικού αεροσκάφους όταν το κατέρριπταν. «Ενημερωθήκαμε για την παρουσία ενός αεροσκάφους άγνωστης εθνικότητας», είπε χαρακτηριστικά, ρίχνοντας αυτομάτως τους τόνους. Κατόπιν, Τούρκοι στρατηγοί επικοινώνησαν τηλεφωνικά με τις στρατιωτικές Αρχές της Μόσχας και έκαναν λόγο για αυτόματους κανόνες εμπλοκής οι οποίοι ενεργοποιούνται αυτόματα για αεροσκάφη αγνώστου ταυτότητας, ενώ δήλωσαν έτοιμοι για κάθε είδους συνεργασία.
Κάπως έτσι περάσαμε στην αποκλιμάκωση. Εάν η κατάρριψη του αεροσκάφους δεν ήταν πράγματι προμελετημένη ενέργεια ή απλώς η Τουρκία αναγκάστηκε σε αναδίπλωση δεν έχει πλέον ιδιαίτερη σημασία. «Η Ρωσία δεν θα διεξάγει πόλεμο κατά της Τουρκίας», δήλωσε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ και οι σειρήνες σίγησαν. Συνεχίζεται βεβαίως ένας πόλεμος δηλώσεων και εντυπώσεων, με τον έναν ηγέτη να καλεί τον άλλο να ζητήσει συγνώμη, ενώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται η συνάντησή τους στο Παρίσι, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Διάσκεψης για το Κλίμα.
Οικονομικές συνέπειες
Εν τω μεταξύ η Ρωσία ανακοίνωσε την επιβολή μιας σειράς οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, οι οποίες θα λάβουν πιο συγκεκριμένη μορφή τις επόμενες ημέρες. Οι οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών είναι σημαντικές και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ρωσία μπορεί να πλήξει την Τουρκία στους τομείς του τουρισμού, του εμπορίου και κυρίως της ενέργειας. Δεν μπορεί όμως να το κάνει χωρίς να έχει απώλειες και η ίδια. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι οι Τούρκοι εισάγουν κάθε χρόνο από τους Ρώσους φυσικό αέριο αξίας 25 περίπου δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ οι δύο χώρες έχουν υπογράψει μια σειρά από στρατηγικής σημασίας ενεργειακές συμφωνίες.
Το τι μέλλει γενέσθαι θα το δούμε στην πορεία. Προς το παρόν ένα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα. Δεν είναι και τόσο απλό να πατήσεις τη «σκανδάλη». Ακόμα κι αν είσαι ο Βλαντιμιρ Πούτιν. Πόσο μάλλον ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
news247
