H ΝΔ ιδρύθηκε το 1974 και από τότε μετρά οκτώ επτά αρχηγούς, από τους οποίους οι πέντε έγιναν πρωθυπουργοί. Πλούσιο ήταν κάθε φορά το εσωκομματικό παρασκήνιο για τον νέο πρόεδρο: κόντρες, διαγραφές, νέα κόμματα, συμμαχίες μικρής και μεγάλης διάρκειας. Αυτή είναι η ιστορία τους.
Η Νέα Δημοκρατία ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στις 4 Οκτωβρίου 1974, λίγους μήνες μετά την πτώση της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, ως μετεξέλιξη της ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις), που ο ίδιος είχε ιδρύσει το 1956.
Τα γραφεία της στεγάστηκαν για πολλές δεκαετίες σε ένα νεοκλασσικό στην οδό Ρηγίλλης. Έμβλημά της ήταν επίσης για πολλές δεκαετίες ο πυρσός.
Η Ρηγίλλης έδωσε τη θέση της σε ένα κτίριο γραφείων επί της λεωφόρου Συγγρού, ενώ ο πυρσός σε ένα πιο αφαιρετικό και μοντέρνο έμβλημα.
Η πρώτη μονομαχία για την ηγεσία της ΝΔ έγινε το 1980, όταν ο ιδρυτής και πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής αποφάσισε να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Τη μάχη για την προεδρία και την πρωθυπουργία έδωσαν δύο ιστορικά στελέχη και στενοί συνεργάτες του ιδρυτή: ο Ευάγγελος Αβέρωφ (τότε υπουργός Άμυνας) και ο Γεώργιος Ράλλης (τότε υπουργός Εξωτερικών).
Αμφότεροι είχαν μακρά πολιτική διαδρομή από τα χρόνια της ΕΡΕ, στις κυβερνήσεις της οποίας ήταν υπουργοί. Ο Αβέρωφ είχε επίσης και σημαντικό συγγραφικό έργο.
Το προφίλ των δύο υποψηφίων ήταν πολύ διαφορετικό. Ο ίδιος ο Γεώργιος Ράλλης έγραψε αρκετά χρόνια αργότερα στο βιβλίο του «Ώρες Ευθύνης» (1983), ότι ο Αβέρωφ θεωρούσε ότι το κόμμα έπρεπε να στραφεί στα δεξιά, ενώ εκείνος θεωρούσε ότι η ΝΔ έπρεπε να φτιάξει μια τάφρο που θα την χώριζε από ακροδεξιές πρακτικές και ιδέες.
Η μάχη δόθηκε στην Κοινοβουλευτική Ομάδα και ήταν αμφίρροπη. Έληξε τελικά με νικητή τον Γεώργιο Ράλλη, ο οποίος έλαβε 88 ψήφους, έναντι 84 του Αβέρωφ και 3 λευκών.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, μιλώντας αρκετά χρόνια αργότερα για εκείνα τα γεγονότα, είχε εκφράσει την άποψη ότι η υποψηφιότητα Αβέρωφ «κάηκε», λόγω υπερβολικής σιγουριάς και κακών συμβούλων.
Ο Γεώργιος Ράλλης έθεσε θέμα εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του το 1981, μετά την εκλογική ήττα της ΝΔ στις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου που έφεραν για πρώτη φορά στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου.
Πράγματι, η ΚΟ του κόμματος κλήθηκε να εκλέξει τον τρίτο αρχηγό της ΝΔ. Τη μάχη έδωσε και πάλι ο Ευάγγελος Αβέρωφ, έχοντας απέναντι του τον Κωστή Στεφανόπουλο και τον Ιωάννη Μπούτο, επίσης ιστορικά στελέχη της παράταξης. Ο Αβέρωφ έλαβε 67 ψήφους (Στεφανόπουλος 32 και Μπούτος 12). Πήρε κατά κάποιο τρόπο την ρεβάνς και έγινε αρχηγός.
Η θητεία του κράτησε μία τριετία, διάστημα κατά το οποίο το κόμμα δοκιμάστηκε μία φορά στις κάλπες και αυτές ευρωπαϊκές. Το 1984 σε συνθήκες ακραίας πόλωσης με το ΠΑΣΟΚ, η ΝΔ έλαβε 38%, αυξάνοντας το ποσοστό της σε σχέση με το 1981 (36% στις εθνικές εκλογές και 31% στις Ευρωεκλογές), μένοντας όμως και πάλι στη δεύτερη θέση.
Η ΝΔ στα χρόνια του Κ.Μητσοτάκη
Το 1984, ο 74χρονος Αβέρωφ αποφάσισε να αποσυρθεί από την ηγεσία. Τότε ξεκίνησε η μακρά περίοδος της προεδρίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, μιας τολμηρής επιλογής για τα δεδομένα του κόμματος, δεδομένου ότι εκείνος προερχόταν από την Ένωση Κέντρου και είχε προσχωρήσει στη ΝΔ μόλις το 1978.
Ο κ. Μητσοτάκης έδωσε τη μάχη στην Κοινοβουλευτική Ομάδα απέναντι στον Κωστή Στεφανόπουλο, ο οποίος διεκδικούσε για δεύτερη φορά την ηγεσία. Έλαβε 70 ψήφους, έναντι 41 του αντιπάλου του.
Από την πλευρά του ο Κωστής Στεφανόπουλος, ο ηττημένος εκείνης της μάχης, μιλούσε ανοικτά για χτυπήματα κάτω από τη μέση.
Σχεδόν θρυλική είναι η στιχομυθία των Μητσοτάκη και Στεφανόπουλου την ώρα που γινόταν η καταμέτρηση των ψήφων για τον νέο πρόεδρο. Ο Μητσοτάκης φέρεται να είπε στον Στεφανόπουλο ότι θα έπαιρνε 41 ψήφους, όσες ακριβώς πήρε…
Το κλίμα πόλωσης εκείνης της εποχής ήταν τέτοιο που ο Ανδρέας Παπανδρέου με το που έγινε γνωστή η επικράτηση του κ. Μητσοτάκη μίλησε για «εφιάλτη». Η αναφορά του είχε να κάνει με το ρόλο του Μητσοτάκη στα γεγονότα του Ιουλίου του 1965 που οδήγησαν στην πτώση της κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έχασε τις βουλευτικές εκλογές του 1985 (παρά το αυξημένο ποσοστό της ΝΔ) και έθεσε θέμα εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του. Έλαβε 82 θετικές ψήφους, 37 λευκά και 1 απουσία, εκείνη του Κωστή Στεφανόπουλου, ο οποίος ετοίμαζε την έξοδο του από το κόμμα.
Τελικά, κατάφερε να κερδίσει τον Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές του 1989, σχηματίζοντας κυβέρνηση ειδικού σκοπού με τον τότε Συνασπισμό της Αριστεράς (και άλλο πρωθυπουργό) προκειμένου να στείλει τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο για υποθέσεις σκανδάλων.
Από το κόμμα είχε αποχωρήσει ο Κωστής Στεφανόπουλος, ιδρύοντας την ΔΗΑΝΑκαι ας είχε πει ο Ευάγγελος Αβέρωφ μια ιστορική (και προφητική) φράση για όσους εγκαταλείπουν τα μεγάλα κόμματα: «όποιος φεύγει από το μαντρί, τον τρώει ο λύκος».
Τελικά, ο κ. Μητσοτάκης κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές του 1990 και να σχηματίσει την πρώτη κυβέρνηση της ΝΔ από το 1981. Η ειρωνεία της τύχης: η κυβέρνηση είχε οριακή πλειοψηφία και στηρίχθηκε σε έναν βουλευτή της ΔΗΑΝΑ.
Δύσκολη κυβερνητική αποστολή με απανωτά εσωκομματικά χτυπήματα. Το πλέον δυνατό -και μοιραίο- η αποπομπή του Αντώνη Σαμαρά από το υπουργείο Εξωτερικών, το 1992, για το θέμα των Σκοπίων. Ο κ. Σαμαράς προχώρησε στη συνέχεια στην ίδρυση της Πολιτικής Άνοιξης.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη κατέρρευσε το 1993, όταν βουλευτές του περιβάλλοντος Σαμαρά απέσυραν τη στήριξή τους.
Η εποχή Έβερτ, η διαμάχη με τον Σουφλιά και ο Κ.Καραμανλής
Η ΝΔ έχασε τις πρόωρες εκλογές του 1993 με αποτέλεσμα ο Κ.Μητσοτάκης να θέσει θέμα ηγεσίας. Μπροστά βγήκε τότε ένα πρόσωπο που είχε αναδειχθεί από τα χρόνια της σκληρής κόντρας με το ΠΑΣΟΚ.
Ήταν ο Μιλτιάδης Έβερτ, ιστορικό στέλεχος της ΝΔ (αλλά και της ΕΡΕ) και πολιτικό τέκνο του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Ο Έβερτ εξελέγη το 1986 δήμαρχος Αθηναίων σε μια ιστορική στιγμή. Ήταν η πρώτη σοβαρή ήττα του ΠΑΣΟΚ σε κάλπη, έστω και δημοτική με τους τρεις μεγαλύτερους δήμους της χώρας να βάφονται γαλάζιοι: στην Αθήνα ο Έβερτ, στον Πειραιά ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος και στη Θεσσαλονίκη ο Σωτήρης Κούβελας.
Μετά τη νίκη Μητσοτάκη, το 1990, ο Έβερτ έγινε υπουργός Προεδρίας, αλλά παραιτήθηκε πολύ γρήγορα, συγκροτώντας μια άτυπη εσωκομματική αντιπολίτευση. Οι διαφωνίες του είχαν να κάνουν με την οικονομική πολιτική, ιδίως τις ιδιωτικοποιήσεις.
Σαν έτοιμος από καιρό, έγινε αρχηγός της ΝΔ το 1993, απέναντι στον Ιωάννη Βαρβιτσιώτη από ένα διευρυμένο εκλογικό σώμα (βουλευτές και εκλέκτορες).
Ο Έβερτ έχασε τις εκλογές του 1996 απέναντι στον Κώστα Σημίτη με αποτέλεσμα να θέσει θέμα ηγεσίας. Ο ίδιος δεν παραιτήθηκε του δικαιώματος να παραμείνει, βρίσκοντας απέναντι του τον Γιώργο Σουφλιά.
Επικράτησε με 103 ψήφους, έναντι 84 του αντιπάλου του. Η εσωστρέφεια όμως υπονόμευε το κόμμα.
Θέμα ηγεσίας τέθηκε και στο συνέδριο του 1997. Τότε μια ομάδα ιστορικών στελεχών αποφάσισε να βγάλει μπροστά έναν νέο και άφθαρτο πολιτικό με βαρύ επώνυμο: τον Κώστα Καραμανλή, βουλευτή Θεσσαλονίκης και ανιψιό του ιδρυτή.
Ο νεαρός τότε Κώστας Καραμανλής επικράτησε με συντριπτικό ποσοστό (69,16%) του Γιώργου Σουφλιά (30,8%), στον δεύτερο γύρο, εξασφαλίζοντας και τη στήριξη του ηττημένου στον πρώτο γύρο Μιλτιάδη Έβερτ.
Το 1998, ο Κώστας Καραμανλής ως πρόεδρος της ΝΔ, διέγραψε τον Γ.Σουφλιά, επειδή είχε ταχθεί υπέρ ενός νομοσχεδίου για τις ΔΕΚΟ (επανήλθε το 2001).
Τότε, μαζί με τον Γιώργο Σουφλιά είχε διαγραφεί και ο Στέφανος Μάνος, ο οποίος ίδρυσε δικό του κόμμα, τους Φιλελεύθερους (και αργότερα τη Δράση).
Ο Κώστας Καραμανλής έχασε τις εκλογές του 2000 απέναντι στο ΠΑΣΟΚ με οριακή διαφορά, γεγονός που ελαχιστοποίησε τη γκρίνια.
Πάντως, λίγους μήνες αργότερα, ένα ακόμα στέλεχος του κόμματος διαγραφόταν για να ιδρύσει δικό του κόμμα. Ήταν ο Γιώργος Καρατζαφέρης, ο οποίος πλήρωσε τις δηλώσεις που είχε κάνει για τον Άρη Σπηλιωτόπουλο, στενό συνεργάτη του Κ.Καραμανλή. Ο κ. Καρατζαφέρης στη συνέχεια ίδρυσε τον ΛΑΟΣ.
Κόμμα ίδρυσε το 2001 και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος: το Κίνημα Ελεύθερων Πολιτών, που όμως διαλύθηκε το 2002.
Ο Κώστας Καραμανλής νίκησε το 2004 το ΠΑΣΟΚ του Γ.Παπανδρέου. Η ΝΔ επανήλθε στην εξουσία μετά από 11 «πέτρινα» χρόνια.
Είχαν εν τω μεταξύ επιστρέψει στο κόμμα ο Γ.Σουφλιάς και ο Δ.Αβραμόπουλος, ενώ ο Αντώνης Σαμαράς είχε διαλύσει την Πολιτική Άνοιξη. Η επιστροφή του έγινε σταδιακά: πρώτα εξελέγη ευρωβουλευτής και στη συνέχεια βουλευτής της ΝΔ.
H νίκη Σαμαρά για πρώτη φορά με την ψήφο της βάσης
Η ΝΔ έχασε τις εκλογές του 2009 και ο Κ.Καραμανλής έθεσε θέμα ηγεσίας. Για πρώτη φορά τέθηκε το ζήτημα της εκλογής απευθείας από τη βάση, στα πρότυπα του ΠΑΣΟΚ.
Την προεδρία διεκδίκησαν αρκετά στελέχη της τελευταίας κυβέρνησης Καραμανλή, όπως η Ντόρα Μπακογιάννη (υπουργός Εξωτερικών), ο Αντώνης Σαμαράς (υπουργός Πολιτισμού), ο Δημήτρης Αβραμόπουλος (υπουργός Υγείας) και ο Άρης Σπηλιωτόπουλος (υπουργός Παιδείας). Επίσης, από τη βόρεια Ελλάδα ο νομάρχης Παναγιώτης Ψωμιάδης.
Οι απαραίτητες συμμαχίες έφεραν στην τελική ευθεία την Ντόρα Μπακογιάννη (στο πλευρό της ο Άρης Σπηλιωτόπουλος), τον Αντώνη Σαμαρά (τον στήριξε ο Δ.Αβραμόπουλος) και τον Παναγιώτη Ψωμιάδη.
Η εκλογική διαδικασία ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη και με μεγάλη συμμετοχή: σχεδόν 800 χιλιάδες νεοδημοκράτες έσπευσαν να ψηφίσουν.
Η βάση είχε να επιλέξει μεταξύ δύο υπουργών της τελευταίας κυβέρνησης Καραμανλή, αλλά και δύο προσώπων με ξεχωριστή ιστορία και διαδρομή:
Η Ντόρα Μπακογιάννη, κόρη του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και χήρα του Παύλου Μπακογιάννη.
Και απέναντι, ο Αντώνης Σαμαράς, ο άνθρωπος που έριξε την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, χάραξε δική του πορεία, έμεινε πολλά χρόνια εκτός πολιτικής για να επιστρέψει στο «μαντρί», όπως έλεγε και ο Ευάγγελος Αβέρωφ.
Οι νεοδημοκράτες προτίμησαν τον Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος έλαβε το 50,06% των ψήφων. Η Ντόρα Μπακογιάννη πήρε το 39,7%, ενώ ο νομάρχης Παναγιώτης Ψωμιάδης κατέγραψε ένα αξιοπρεπές 10,2%, κυρίως χάρη στην επιρροή του στη βόρεια Ελλάδα.
Έτσι ο πολιτικός από τη Μεσσηνία έγινε ο έβδομος αρχηγός της ΝΔ και ο πέμπτος που κατάφερνε να εκλεγεί πρωθυπουργός (Ιούνιος 2012-Ιανουάριος 2015).
Όμως ακόμα και στα χρόνια της δικής του θητείας, υπήρξαν διαγραφές. Το 2010 διεγράφη η Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία ψήφισε το μνημόνιο του Γιώργου Παπανδρέου. Η ίδια αργότερα ίδρυσε τη Δημοκρατική Συμμαχία, αλλά το 2012 επανήλθε στο κόμμα.
Τον Νοέμβριο του 2011 ο βουλευτής Πάνος Καμμένος δεν έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Παπαδήμου και τέθηκε εκτός ΚΟ της ΝΔ. Το Φεβρουάριο του 2012 ο ίδιος και ομάδα 20 βουλευτών διαγράφηκαν από τη ΝΔ, επειδή δεν ψήφισαν μέτρα της δανειακής σύμβασης. Αργότερα ίδρυσε και εκείνος δικό του κόμμα, τους Ανεξάρτητους Έλληνες.
Ο Αντώνης Σαμαράς παραιτήθηκε από την ηγεσία τον Ιούλιο του 2015 μετά την ήττα του «ναι» στο δημοψήφισμα που διοργάνωσε η κυβέρνηση Τσίπρα στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τη νέα συμφωνία με τους δανειστές.
Προσωρινός πρόεδρος ανέλαβε ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, ο οποίος οδήγησε το κόμμα στην εκλογική αναμέτρηση του Σεπτεμβρίου. Μετά την ήττα από τον ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε να κινήσει τη διαδικασία εκλογής νέου προέδρου…
in
