Με εντολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου φαίνεται πως ανεγέρθηκε ο τύμβος της Αμφίπολης, προς τιμήν του αγαπημένου φίλου του, στρατηγού Ηφαιστίωνα που έχασε τη ζωή του στη μακρινή Ασία! Η αποκάλυψη ότι το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα εντοπίστηκε σε επιγραφές στο ταφικό μνημείο αφήνει έκθετους τόσο την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού όσο και τους αρχαιολόγους που αμφισβήτησαν τη σημασία του.

Σημαντικές ενδείξεις για την προέλευση του μνημείου δίνουν οι τρεις επιγραφές που εντοπίστηκαν, τόσο μέσα στον περίβολο όσο και μέσα στο ταφικό μνημείο. Η μία από αυτές γράφει «Παρέλαβον Ηφαιστίωνος ηρώον», γεγονός που αποκαλύπτει ότι το έργο ήταν στην ουσία ένα γραπτό οικοδομικό «συμβόλαιο», μια πλούσια εργολαβία και κατασκευάστηκε προς τιμήν του στρατηγού και φίλου του Αλεξάνδρου, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι εκεί βρίσκεται θαμμένος ο Ηφαιστίωνας.

Η επικεφαλής της ανασκαφικής έρευνας Κατερίνα Περιστέρη δεν μπορούσε να κρύψει τη συγκίνησή της για τα νέα δεδομένα, τα οποία παρουσίασε κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τελετών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης την περασμένη Τετάρτη. Σύμφωνα με αυτά, στα σπλάχνα του λόφου Καστά κρύβεται ένα ηρώο που κατασκευάστηκε κατ’ εντολήν του μεγάλου Ελληνα στρατηλάτη στη μνήμη του αδελφικού φίλου του. Μετά τις επιθέσεις που δέχτηκε από συναδέλφους της πολλοί περίμεναν με αδημονία να ακούσουν την ανασκαφέα να ανοίγει τα χαρτιά της στην ομιλία της.

Νέα Θεωρία

Στη νέα θεωρία που παρουσίασε η κυρία Περιστέρη αναφέρεται πως το μνημείο συγκροτεί ένα ενιαίο σύνολο μαζί με τον περίβολο και τον Λέοντα της Αμφίπολης και αποτελούν δημιούργημα του φημισμένου αρχιτέκτονα της εποχής Δεινοκράτη. Σε ένα μαρμάρινο θραύσμα βρέθηκε το εγχάρακτο μονόγραμμα «ΑΝΤ», το οποίο οι ανασκαφείς θεωρούν ότι ανήκει στον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο και αποδεικνύει ότι εκείνος ανέλαβε να παραλάβει από τον Δεινοκράτη το έργο μετά την αποπεράτωσή του. Μάλιστα το ίδιο μονόγραμμα βρέθηκε και σε τουλάχιστον δύο μαρμάρινα μέλη, σε απόσταση αναπνοής από τον Λέοντα της Αμφίπολης, για τον οποίο υποστηρίχτηκε ότι βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου.

Παρών στην εκδήλωση ήταν και ο υπεύθυνος αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής, ο οποίος υποστήριξε μετά βεβαιότητας στην εισήγηση του ότι το ταφικό μνημείο χρονολογείται το τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα. Ο κ. Λεφαντζής ήταν εκείνος που είχε επιμεληθεί και την ανασύνθεση της παράστασης της ζωφόρου, που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης. Οι εντυπωσιακές παραστάσεις που ζωντάνεψαν χάρη στη φαντασία του εμπνευστή (αφού στο μνημείο ήταν εντελώς δυσδιάκριτες, λόγω φθοράς) είχαν φτερωτές μορφές αλλά και τον «ένοικο» του μνημείου, ο οποίος παρουσιάστηκε έφιππος, φορώντας μια λεοντοκεφαλή. Σε άλλο σημείο της παράστασης εμφανίζονται Κένταυροι και άλλοι ιππείς, που ίσως -κατά την κυρία Περιστέρη- αφορούν έναν δεύτερο νεκρό.

Ο δυαδισμός που εντόπισε η κυρία Περιστέρη και στις Σφίγγες αλλά και στις Καρυάτιδες που βρέθηκαν στο μνημείο γεννά σκέψεις για ένα σενάριο διπλού τάφου που ενδεχομένως θα «φιλοξενούσε» τον Ηφαιστίωνα και τον Αλέξανδρο. Πάντως κακή εντύπωση έκανε το γεγονός ότι η επικεφαλής των ερευνών δεν αναφέρθηκε στο σκελετικό υλικό που εντοπίστηκε πριν από μερικούς μήνες στο μνημείο υποστηρίζοντας λακωνικά: «Αναμένουμε τις πρώτες εκτιμήσεις».

Οι ενστάσεις της (μαθήτριας του ΑΝδρόνικου) Αγγελικής Κοτταρίδη

Οι προχθεσινές ανακοινώσεις της Κατερίνας Περιστέρη προκάλεσαν την έντονη αντίδραση της διακεκριμένης αρχαιολόγου και διευθύντριας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελικής Κοτταρίδη. Μιλώντας σε ραδιοφωνική εκπομπή, η μαθήτρια του Μανόλη Ανδρόνικου αμφισβήτησε τη χρονολόγηση του μνημείου αλλά και τις εκτιμήσεις για τα ιστορικά δεδομένα.

«Αλλο πράγμα είναι τι υποθέτω και τι ερμηνεύω, και άλλο τι στοιχεία έχω για να οδηγηθώ σε οποιαδήποτε ερμηνεία» είπε τονίζοντας πως το μνημείο δεν είναι του 4ου αλλά του 2ου π.Χ. αιώνα. Σύμφωνα με την κ. Κοτταρίδη (έχει εργαστεί στις ανασκαφές των Αιγών, στη Βεργίνα), το συγκεκριμένο μνημείο δεν θυμίζει μακεδονικό τάφο, αλλά τα στοιχεία του παραπέμπουν στα ελληνιστικά χρόνια. Ακόμη, η διαπρεπής αρχαιολόγος αμφισβητεί ανοιχτά την ερμηνεία της επιγραφής, η οποία φέρεται ότι αναφέρει τον Ηφαιστίωνα.

«Είδαμε κάποια γράμματα που μπορεί να θυμίζουν τη λέξη «έλαβον», όχι καθαρά και καλογραμμένα, σε αδρά δουλεμένη επιφάνεια. «Ηφαιστίωνας» δεν γράφεται πουθενά, ούτε «παρέλαβον Ηφαιστίωνος»…» υποστηρίζει αφήνοντας αιχμές για την επιλογή της ανασκαφικής ομάδας να δείξει φωτογραφίες που δεν είναι καθαρές. «Αυτό που παρουσίασε χθες η κυρία Περιστέρη είναι ένα σχέδιο του κ. Λεφαντζή. Να καθαριστεί ο χώρος για να δούμε ποιο από τα σχέδια αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Αυτό που συμβαίνει συνεχώς σε αυτή την ανασκαφή είναι ότι τα σχέδια του κ. Λεφαντζή παρουσιάζονται ως δεδομένα» υπογράμμισε.
Την έντονη αντίθεσή του με τα στοιχεία που παρουσίασε η κυρία Περιστέρη εξέφρασε και ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Παναγιώτης Φάκλαρης, ο οποίος επισήμανε πως δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ότι ο Μέγας Αλέξανδρος έδωσε εντολή να χτιστεί αυτό το μνημείο.

Ο γιος του Αμύντορα

Το «πρωτοπαλίκαρο» του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο στρατηγός και αδελφικός φίλος του σπουδαίου Ελληνα στρατηλάτη Ηφαιστίωνας γεννήθηκε στην Πέλλα. Ηταν γιος του Αμύντορα και, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ήταν ένας από τους λίγους και εκλεκτούς που παρακολούθησαν τις εμπνευσμένες διαλέξεις του Αριστοτέλη στη Μίεζα. Από νωρίς συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Αλέξανδρο και γι’ αυτό έγινε μέλος της σωματοφυλακής του. Είχε συμμετάσχει στη μεγάλη εκστρατεία που είχε κάνει ο Μακεδόνας βασιλιάς στην Ασία. Μάλιστα ήταν τόσος ο θαυμασμός που έτρεφε ο Ηφαιστίωνας για τον Αλέξανδρο, που ο τελευταίος τον αποκαλούσε «Φιλαλέξανδρο». Ανήκε στο σώμα επιλέκτων του μακεδονικού στρατού, που ήταν ένα είδος σωματοφυλακής.

Το 332 π.Χ. ο Ηφαιστίωνας ηγήθηκε του στόλου που συνόδευε τον στρατό του Αλεξάνδρου στη Φοινίκη και κατά τη διάρκεια της μάχης στα Γαυγάμηλα τραυματίστηκε βαριά. Οπως αναφέρουν οι πηγές, στα Σούσα ήταν ένας από τους στρατηγούς του Αλεξάνδρου που πήραν μέρος στον ομαδικό γάμο με γυναίκες από την Περσία, αφού παντρεύτηκε την αδελφή της γυναίκας του Αλέξανδρου, της Στάτειρας. Το 324 π.Χ., κατά τη διάρκεια αγώνων και ύστερα από ολοήμερες γιορτές με άφθονο φαγητό και ποτό στα Εκβάτανα της Μηδίας, αρρώστησε βαριά. Εμφάνισε πυρετό και πέθανε ύστερα από αρκετές ημέρες, σε ηλικία 31 ετών.

Σύμφωνα με τις καταγραφές, ο Αλέξανδρος πενθούσε τον φίλο του για τρεις ημέρες. Ηταν τόση η θλίψη του που ούτε έφαγε ούτε περιποιήθηκε το σώμα του. Επιπλέον δεν τον αντικατέστησε στη διοίκηση της χιλιαρχίας του εταιρικού ιππικού, διότι ήθελε να διατηρηθεί το όνομα του νεκρού φίλου του. Στη συνέχεια ανέθεσε στον Περδίκκα να μεταφέρει το σώμα στη Βαβυλώνα για να ταφεί με μεγαλοπρέπεια και κήρυξε πένθος σε όλη την επικράτεια.

Πως εξελίσσονται οι αρχαιολογικές ανασκαφές

Από την ομιλία της την περασμένη Τετάρτη η Κατερίνα Περιστέρη δεν παρέλειψε να αφήσει αιχμές για την έλλειψη στήριξης από το υπουργείο Πολιτισμού, υποστηρίζοντας μάλιστα πως «παρά την έλλειψη πόρων, υποστήριξης και βοήθειας, η δουλειά συνεχίζεται στο Μουσείο Αμφίπολης». Τι συμβαίνει όμως σήμερα σε επίπεδο ανασκαφής στο ταφικό μνημείο;

Οι αρχαιολόγοι βρίσκονται επί αρκετούς μήνες σε κατάσταση αναμονής, μέχρι να οριστικοποιηθούν οι μελέτες συντήρησης και στερέωσης τις οποίες εκπονεί το υπουργείο Πολιτισμού, ώστε να προχωρήσουν οι αναγκαίες εργασίες. Οι μελέτες πέρασαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου και σύντομα υπολογίζεται να ξεκινήσουν οι εργασίες, αλλά και να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας προκειμένου να διασφαλιστεί το μνημείο. Το συνολικό έργο αποκατάστασης του λόφου Καστά έχει προϋπολογισμό 800.000 ευρώ και θα υλοποιηθεί σταδιακά σε βάθος χρόνου. Οπως έχει γίνει γνωστό, το υπουργείο έχει ήδη εξασφαλίσει 260.000 ευρώ για τα έργα.

espressonews