Η Ιερά Μονή Κλεισούρας βρίσκεται χτισμένη σε μια εύφορη κοιλάδα, σε υψόμετρο 970 μ. κάτω από το χωριό Κλεισούρα, 35 χλμ. ανατολικά από την Καστοριά, στα όρια με το νομό Φλωρίνης.

Αποτελεί σημαντικό θρησκευτικό προσκύνημα της περιοχής και ιδιαίτερα γνωστό τα τελευταία χρόνια λόγω της Οσίας Σοφίας της Νέας.

Ιδρύθηκε περίπου στα 1314 από τον Κλεισουριώτη ιερομόναχο Νεόφυτο και ανακαινίστηκε το 1813 από τον Κλεισουριώτη ιερομόναχο της Μονής Ιβήρων Ησαΐα μετά από όραμα της Παναγίας. Το συγκρότημα, με τον φρουριακό του χαρακτήρα, σώζεται στο σύνολο του. Τα υπάρχοντα κτίσματα είναι του 18ου και 19ου αιώνα.

Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα η Μονή φιλοξένησε και περιέθαλψε πολλούς Μακεδονομάχους με πρώτο τον Παύλο Μελά, αλλά και κατά τη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε κρησφύγετο όλων ταλαιπωρημένων από τους Γερμανούς κατοίκων της περιοχής. Στα νεότερα χρόνια, το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε για να επαναλειτουργήσει από το 1992 ως γυναικεία κοινοβιακή Ιερά Μονή. Έτσι, στην μονή εγκαταβιώνει σήμερα γυναικεία μοναστική αδελφότητα υπό την Γερόντισσα Ευφραιμία, η οποία εργάζεται ακαταπόνητα με όλες τις δυνάμεις να αναστήσει το σημαντικό αυτό λατρευτικό κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας, σύμφωνα με το ορθόδοξο τυπικό, τηρώντας τους ιερούς κανόνες των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, που αφορούν στον ορθόδοξο μοναχισμό, οργανώνοντας την μονή πνευματικά και υλικοτεχνικά εν μέσω πολλών δυσχερειών.

Η Αγία Σοφία της Κλεισούρας

Η Οσία Σοφία καταγόταν από τον Πόντο. Όταν απεβίωσε το παιδί της και πήρανε το σύζυγό της στα τάγματα εργασίας, κατέφυγε στα βουνά, όπου ζούσε ασκητικά. Στην ανταλλαγή των πληθυσμών το καράβι που μετέφερε τους συγχωριανούς της σώθηκε από τα κύματα χάρη στη Σοφία. Η Παναγία την έστειλε, έπειτα, στο μοναστήρι της στην Κλεισούρα της Καστοριάς όπου έζησε οσιακά για μισό περίπου αιώνα.

Άλειφε με στάχτη το πρόσωπό της για να μη φαίνεται η ομορφιά του, κυκλοφορούσε χειμώνα-καλοκαίρι ξυπόλητη με φτωχική ενδυμασία, όμως ευωδίαζε. Είχε παραδεισένια σχέση με τα ζώα, ενώ κάποιες φορές έκανε αλλοπρόσαλλα πράγματα, για να μην αποκτήσει φήμη ανάμεσα στους ανθρώπους κι έτσι πολλοί την παρεξηγούσαν και την αποκαλούσαν «παλάλα», παλαβή. Κάποτε αρρώστησε βαριά, από σκωληκοειδίτιδα ή κήλη, ώστε να διπλωθεί στα δύο από τον πόνο. Της εμφανίστηκε η Παναγία με τον αρχάγγελο Γαβριήλ και τον άγιο Γεώργιο.Της είπε ο αρχάγγελος: «Θα σε κόψουμε τώρα». Αυτή απάντησε: «Είμαι αμαρτωλή, να εξομολογηθώ, να κοινωνήσω, και να με κόψεις». «Μια εγχείρηση θα σου κάνουμε», της απάντησε. Έγινε η επέμβαση, η Σοφία έγινε καλά και συχνά σήκωνε χωρίς ντροπή την μπλούζα ή το φόρεμά της, για να δείξει στον κόσμο την τομή που έκλεισε μόνη της.

Η οσία, που συνεχώς τόνιζε τη σημασία της υπομονής, κοιμήθηκε στις 6 Μαΐου 1974, ημέρα μνήμης του πολύαθλου Ιώβ. Η ανακομιδή των λειψάνων της έγινε το 1982, και για μέρες ευωδίαζαν βασιλικό. Την 1η Ιουλίου 2012 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος παρέστη στις εορταστικές εκδηλώσεις αγιοκατατάξεώς της.

Τα λείψανά της σώζονται στο μοναστήρι και εκτίθενται προς προσκύνηση στους επισκέπτες, αν το ζητήσουν από τις μοναχές.