Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου, αντιπρόεδρος του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”
Το βιβλίο Δίπορον Γρεβενών (Ιστορία-Λαογραφία) 295 σελίδων με πλήθος φωτογραφιών, αρχειακών πηγών, του συγγραφέα Αριστείδη Λαναρά είναι απόρροια μιας επίπονης και πολύχρονης προσπάθειας του συγγραφέα για την ανάδειξη της ιστορίας του γενέθλιου τόπου. Εκδόθηκε το 2015 και παρουσιάσθηκε στο Δίπορο, ανήμερα του Πάσχα στις 12 Απριλίου 2015.
Σύμφωνα με το συγγραφέα “Η συγγραφή του παρόντος βιβλίου είναι μια αφιλοκερδής προσπάθεια και τα όποια έσοδα προκύψουν θα διατεθούν για χρήσεις του πολιτιστικού συλλόγου Διπόρου” , “…θα ήθελα να αφιερώσω το παρόν εγχείρημα στη μνήμη του παππού μου Λαναρά Αριστείδη, οι διηγήσεις του οποίου αποτέλεσαν και το έναυσμα της όλης προσπάθειας”.
Μερικές από τις ενότητες του βιβλίου:
Αρχαιολογικά: Πρόκειται για έναν οικισμό της περιφέρειας Βεντζίων ο οποίος κατοικήθηκε από πολύ παλιά. Σημαντικά τα ευρήματα μετά από αρχαιολογικές ανασκαφές όπως όστρακα, κλίβανοι, πιθάρια, αντικείμενα υφαντικής, χάλκινα, σιδερένια είδη, μαρμάρινα αγάλματα, νομίσματα, ενεπίγραφες στήλες, τα οποία ανάγονται στα νεολιθικά χρόνια, στην εποχή χαλκού, κλασικά χρόνια, ελληνιστικούς χρόνους.
Τουρκικό φορολογικό κατάστιχο 1564-1579: α) Αποτελεί μία σημαντική καταγραφή των οικισμών της επαρχίας Γρεβενών. Οι πληροφορίες που λαμβάνουμε είναι πάρα πολύ σημαντικές. Σύμφωνα με το κατάστιχο του 1.564 οι 146 οικισμοί, όλοι χριστιανικοί, με αριθμό φορολογουμένων κατοικιών 5.562 και σύμφωνα με το κατάστιχο του 1579 εκατόν πενήντα ένα (αρ.151) οικισμοί με συνολικό αριθμό φορολογουμένων κατοικιών 7534. Στο κατάστιχο του 1564 οι μεγαλύτεροι οικισμοί ήταν: Κέντρο 151, Σαμαρίνα 128, Δίπορο 126, Σειρήνι 125, Μέγαρο 100, Σαρακήνα 102, Φιλιππαίοι 117, Α.Γεώργιος 117, Ποντινή 100, το istilo εγκαταλειμμένο με 121 κατοικίες.
β) Τα φορολογικά έσοδα προέρχονταν από φόρο γης για μη μουσουλμάνους (χαρακτηριστικό της περιφέρειας Γρεβενών ήταν ότι υπήρχαν μόνο 2 μουσουλμανικές οικογένειες στο χωριό Βούρμποβο), σιτάρι, σίκαλη, χόρτο, αμπελουργία, λαχανόκηποι, καρύδια, φρούτα, 110 μύλοι σε 64 χωριά, κουκούλια σε 16 χωριά, κρόκος (σαφράν) σε 22 χωριά, οικόσιτα πουλερικά, φόρος βοσκής, εκτροφή χοίρων σε 50 χωριά, φόρος αντιβασιλείας, φόρος επί του γάμου, απόκτησης ή καταπάτησης δημόσιας γης.
γ) ποσό φόροι. Οι οικισμοί που δίδανε το μεγαλύτερο φόρο σύμφωνα με το κατάστιχο του 1564 ήταν: Κοκκινιά 37.000, Βέντζι 17.000, Ζάβορδα 12.970, Έλατος 10.099, Καρπερό 10.000 άσπρα. Σύνολο άσπρων για όλους τους οικισμούς Γρεβενών 752.956. Αναφορές υπάρχουν για όλους τους οικισμούς στα δύο κατάστιχα του 1564 και 1579.
Ιστορικά: Μερικά από τα κεφάλαια, απελευθέρωση 1912, εκλογικός κατάλογος του 1914, συμμετοχή των Διποριωτών στους εθνικούς αγώνες, μικρασιατική εκστρατεία, ελληνοϊταλικός πόλεμος, κατοχή, σεισμός του 1995, πληθυσμιακές αναφορές, σημαντικές πληροφορίες για τις κοινοτικές δραστηριότητες περιόδου 1937-1993. Καταγράφονται με λεπτομέρεια τα εννιά ιερά του οικισμού, μεγάλος αριθμός εκκλησιών που δείχνει τη θρησκευτική ευλάβεια και την οικονομική ευμάρεια των κατοίκων, ακόμη τα πέντε εικονοστάσια, οι ιερείς. Στενή σχέση ο οικισμός είχε με τη μονή του Αγίου Νικάνορα με το μεγαλύτερο αριθμό αφιερωτών (465) προς το μοναστήρι, ακολουθεί η Σαρακήνα με 422, η Κοπρίβα με 295.
Οι πλούσιοι υδάτινοι πόροι συνέβαλαν τα μάλα στην οικονομική ανάπτυξη με τη λειτουργία νερόμυλων, την καλλιέργεια ποτιστικών αγρών, την εκτροφή αιγοπροβατοτροφίας. Εντυπωσιάζει ο συνεταιριστικός αμυγδαλεώνας που δημιούργησε προπολεμικά ο δάσκαλος Σάββας Παπαδόπουλος.
Αναφορά στο κύμα μετανάστευσης στην Αμερική, Αυστραλία και κυρίως στη Δ. Γερμανία, συνολικά τεσσαράκοντα δύο.
Εθιμική ζωή: Σημαντικά τα κεφάλαια που αφορούν την παράδοση όπως έθιμα του γάμου, βαπτίσεως, θεμελίωση οικίας, πανηγύρι της Αγίας Μαρίνας στις 17 Ιουλίου, έθιμα του δωδεκάμερου (κόλιαντα, σφαγή του γουρουνιού, σούρβα, βασιλόπιτα, λογκατσάρια, κυριαλέησον), αποκριές, λαζαρίνες, πάσχα. Σε είκοσι δύο σελίδες καταγράφεται το λεξιλόγιο της περιοχής. Δε λείπουν και τα τοπωνύμια που προσδιορίζουν την ιστορία του τόπου.
Εκπαίδευση: Αναλυτική αναφορά για τη λειτουργία του σχολείου, είκοσι μία σελίδες, σημαντικό το εβδομαδιαίο σχολικό πρόγραμμα του 1919 όπως αποτυπώθηκε από το διδάσκαλο σε μηναίο της εκκλησίας, οικονομικά στοιχεία, υπηρετήσαντες διδάσκαλοι, σχολική εφορεία, νηπιαγωγείο. Σημαντική μόρφωση είχαν οι κάτοικοι του χωριού την περίοδο της τουρκοκρατίας καθότι λειτουργούσε δημοτικό σχολείο με χρηματοδότηση από τη μονή του Αγίου Νικάνορα. Συνέπεια τούτου να εργάζεται ως διδάσκαλος στη γενέτειρά μου στον Έξαρχο ο Δημήτριος από Χωλένηστα, ο οποίος ήταν και αναγνώστης (ψάλτης) το 1896.
Οι κάτοικοι: Το βιβλίο συνεχίζει με τις οικογένειες του οικισμού οι οποίες κατά σειρά είναι: Αργυρόπουλου, Γιαννουλόπουλου, Γκανά, Γκουλιαβέρα, Γραμμένου, Ζήνδρου, Ζολώτα, Κατσιούμπα, Κοτιοπούλου, Κώτσια, Λαγιώτη, Λαναρά, Λιούτα, Μπαλάφα, Μπαντή, Μπέλτσιου, Νασιόπουλυ, Ντίνα, Παλέγκα, Παπαδόπουλου, Παππά, Παράσχου, Σαράντη, Σουγλέρη, Τέγου, Τιρλίκα, Τζήκα, Τσιμηνάκη, Τσιτσέλη, Χρυσόπουλου.
Επίλογος: Συνεχίζει με αναφορά προς τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού με έτος ιδρύσεως το 1980 του οποίου αξίζουν πολλά συγχαρητήρια και ευχαριστίες για τη χρηματοδότηση του βιβλίου “ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ”. Κλείνει με πίνακα οικισμών της Π.Ε Γρεβενών, ευχαριστίες σε όσους βοήθησαν στην έκδοση του πονήματος, τις πηγές.
Ο κάθε οικισμός έχει την ιστορία του η οποία συμπληρώνεται καθημερινά με νέα στοιχεία. Ο Άρης με την παρούσα έκδοση κατέγραψε την ιστορία της γενέτειράς του, επεκτάθηκε στην περιφέρεια Βεντζίων, των Γρεβενών. Η έκδοση ενός βιβλίου είναι μια εργασία με πολλές δυσκολίες, χρειάζεται αρκετός χρόνος, παίρνεις υπόψη σου πολλές πηγές, κυρίως αρχειακές, προκειμένου να τεκμηριώσεις τα γραφόμενα. Πρωτίστως για να συγγράψεις ένα πλήρες βιβλίο χρειάζεται αποφασιστικότητα, εργατικότητα, ενθουσιασμός, αγάπη, μεθοδικότητα και προπάντων μεράκι. Όλα αυτά τα είχε ο Αριστείδης. Θυμάμαι το 2008 όταν ετοιμαζόμουνα να εκδώσω το πρώτο τεύχος του περιοδικού “ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ” είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του για την ιστορία της περιφέρειας Βεντζίων.
Όλοι μας είμαστε περήφανοι με την έκδοση του βιβλίου γιατί ακόμη ένας οικισμός των Γρεβενών, των Βεντζίων απέκτησε το 6ο βιβλίο. Προηγήθηκαν τα βιβλία των οικισμών Πυλωροί (Καρακίτσιος Ανδρέας σελ.126), Παλαιοχώρι (Ευθύμιος Σκρέκας 2004 σελ.464), Κνίδη (Σταυρόπουλος Κων/νος 2010 σελ.189), Έξαρχος (Αποστόλου Βασίλειος 2011 σ. 304), Παλαιόκαστρον (Αποστόλου Βασίλειος 2014 σελ. 96. Ο οικισμός αποσπάστηκε από την επαρχία Γρεβενών και εντάχθηκε στο Ν.Κοζάνης στις 2-7-1974). Ευχαριστώ για την ευγενική προσφορά για τη διάθεση ενός αντιτύπου βιβλίου προς εμένα και για το σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”.
Το βιβλίο διατίθεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Διπόρου, τηλέφωνο: 6973827444
