Ο μεγαλύτερος επεξεργαστής σησαμιού στην Ευρώπη

Βάσει της δυναμικότητάς της σήμερα η Αφοί Χαϊτογλου είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία επεξεργασίας σησαμιού σε όλη την Ευρώπη. Σε ετήσια βάση χρησιμοποιεί πάνω από 20.000 τόνους σουσάμι, το οποίο επεξεργάζεται σε σύγχρονες εγκαταστάσεις, συνολικής στεγασμένης επιφάνειας 70.000 τ.μ., που διατηρεί στο Καλοχώρι της Θεσσαλονίκης.

«Ο χαλβάς παράγεται από το ταχίνι, δηλαδή 100% αλεσμένο σουσάμι, με αποτέλεσμα να διατηρεί ακέραιες όλες τις ευεργετικές ιδιότητες του πολύτιμου αυτού σπόρου», μας εξηγεί η κ. Λήδα Παπάζογλου, marketing manager της Αφοί Χαϊτογλου, διευκρινίζοντας ότι «στην παραγωγή του ταχινιού, η επιχείρηση χρησιμοποιεί αποκλειστικά σουσάμι αρίστης ποιότητας, το οποίο αφού επεξεργαστεί μέσα από μηχανικές μεθόδους, όσον αφορά στο πλύσιμο, την απομάκρυνση ξένων σωμάτων κ.λπ., αλέθεται σε πέτρινους μύλους, χωρίς τη χρήση χημικών ή άλλων ουσιών και καβουρδίζεται».

Η Ελλάδα, βέβαια, από το 1965 και εντεύθεν δεν είναι αυτάρκης σε σουσάμι, με συνέπεια η πρώτη ύλη να εισάγεται από το Σουδάν και την Αιθιοπία, όπου η Αφοί Χαϊτογλου έστησε ένα σύστημα παρακολούθησης της καλλιέργειας με τη δική της τεχνογνωσία, σε περιοχές και ποικιλίες που έχει καθορίσει, για να ανταποκρίνονται στα ποιοτικά standard που θέτει.

Στο πρόσφατο παρελθόν η επιχείρηση αποπειράθηκε την ανασύστασης της καλλιέργειας σησαμιού στην Ελλάδα, με εγκλιματισμό σπόρου και τη βοήθεια ειδικών της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, αλλά το πρόγραμμα δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Αδύνατο σημείο, το γεγονός ότι η συλλογή του σησαμιού δεν μηχανοποιείται (σ. σ. χαλάει την ποιότητα η χρήση μηχανικών μέσων), που σημαίνει ότι θα έπρεπε να υιοθετηθεί η λύση της συλλογής στο χέρι, η οποία, όμως, όπως έχει αναφερθεί, ήταν εκτός κλίμακας ελληνικής οικονομίας.Πέραν του ταχινιού, που αποτελεί το βασικό συστατικό του, ο χαλβάς περιέχει επίσης ένα μείγμα γλυκαντικών, όπως σιρόπι γλυκόζης – φρουκτόζης ή φρουκτόζη ή μέλι, ενώ κατά περίπτωση και αναλόγως τη γεύση, προστίθεται κακάο, αμύγδαλα ή άλλοι ξηροί καρποί.

Ζύμωμα στο χέρι, όπως επιτάσσει η παράδοση

Παρά το σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό και την εν γένει αυτοματοποίηση της μονάδας της Αφοί Χαϊτογλου, στην παραγωγή του χαλβά ακολουθείται και σήμερα η μέθοδος του ζυμώματος στο χέρι. Μάστορες με εμπειρία και με μυστικά που περνάνε από πατέρα σε γιό και από γενιά σε γενιά, πλάθουν υπομονετικά την καυτή πρώτη ύλη (θερμαίνεται στους 70 βαθμούς Κελσίου πριν την πιάσουν στα χέρια τους), μέσα σε μεγάλες λεκάνες, μέχρι να δώσουν στο χαλβά την κατάλληλη ινώδη και μαστιχωτή μορφή, ώστε να διασφαλίζεται το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, με βάση την ελληνική παράδοση. Όσοι έχουν δοκιμάσει ζεστό χαλβά, που ζυμώνεται εκείνη την ώρα, μιλούν για ανεπανάληπτη γευστική εμπειρία με βουτυράτο άρωμα, που ξυπνά μνήμες από την παιδική ηλικία.

Ακολουθώντας αυτή την παραδοσιακή πρακτική η βορειοελλαδική επιχείρηση παράγει 17 διαφορετικές γεύσεις χαλβά, οι οποίες κυκλοφορούν σε μια ευρεία γκάμα συσκευασιών, καλύπτοντας όλες τις ανάγκες και τις προτιμήσεις των καταναλωτών. «Οι συσκευασίες ποικίλλουν. Υπάρχουν ατομικές μερίδες (bars) των 40 γραμμαρίων, που είναι πολύ πρακτικές για το γραφείο, το σχολείο και το γυμναστήριο ή την εκδρομή, συσκευασίες των 400 γραμμαρίων, που είναι και οι πιο συνηθισμένες στα ράφια των super markets, καθώς και μεγαλύτερες συσκευασίες, που πωλούνται τμηματικά στα ψυγεία των αλυσίδων», εξηγεί η κ. Παπάζογλου. Παραδέχεται δε, ότι κάθε χρόνο την περίοδο της Σαρακοστής, που αποτελεί κατεξοχήν περίοδο αιχμής για την εταιρία, παρατηρείται αύξηση των πωλήσεων στο χαλβά, στο ταχίνι, στα spreads ταχινιού (με κακάο, με φρουκτόζη, πρoβιοτικές ίνες, με μέλι, πορτοκάλι), στα παστέλια, στο σησαμέλαιο και σε διάφορα άλλα νηστίσιμα προϊόντα.

Για να καλυφθεί η ενισχυμένη ζήτηση την περίοδο της νηστείας, η Αφοί Χαϊτογλου αυξάνει την παραγωγή της, αλλά η διαφοροποίηση δεν είναι και ιδιαίτερα μεγάλη σε σχέση με τους όγκους παραγωγής κατά τις περιόδους εκτός αιχμής. Και αυτό γιατί, όπως τονίζεται, τα τελευταία χρόνια ο καταναλωτής έχει αναγνωρίσει τη διατροφική αξία του χαλβά και του ταχινιού, καθώς πρόκειται για υγιεινή τροφή, πολύ πλούσια σε ενέργεια, με αποτέλεσμα να τα εντάσσει ολοένα και περισσότερο στην καθημερινή του διατροφή, διατηρώντας τη ζήτηση –κατά συνέπεια και την παραγωγή- σε υψηλά επίπεδα σχεδόν όλο το χρόνο.Εκτός από την εσωτερική αγορά τα προϊόντα της εταιρίας εξάγονται και σε περισσότερες από 52 χώρες σε όλο τον κόσμο με τις πωλήσεις εξωτερικού να καλύπτουν περίπου το μισό του ετήσιου κύκλου εργασιών. Βασικοί προορισμοί για τα προϊόντα της Αφοί Χαϊτογλου, είναι αγορές όπως αυτές των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας, των χωρών της Ευρώπης, ενώ σημαντικές ποσότητες απορροφώνται στη Μέση Ανατολή και στην Ασία. Ειδικά στην Ευρώπη η αγορά που ξεχωρίζει με διαφορά είναι η γερμανική, ενώ καλή πορεία γενικότερα καταγράφουν οι πωλήσεις όπου υπάρχουν μεγάλες ομογενειακές κοινότητες.

Αφήνει πίσω την κρίσηΣτην εσωτερική αγορά, από την άλλη πλευρά, η κρίση των τελευταίων χρόνων δεν άφησε αλώβητη την Αφοί Χαϊτογλου, αν και φαίνεται ότι έχει αρχίσει, πλέον, να την αφήνει πίσω. Η στροφή των καταναλωτών σε υγιεινά, φυσικά προϊόντα, που είναι πλήρως ενταγμένα στη Μεσογειακή διατροφή, έχει άμεσο αντίκτυπο στην αύξηση των πωλήσεων της επιχείρησης και σε συνδυασμό με την άνοδο των εξαγωγών, δημιουργεί ξεκάθαρη αισιοδοξία για την πορεία της στο μέλλον. «Σαφώς και επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση η επιχείρηση και πράγματι υπήρξε μια ανακοπή στο ρυθμό ανάπτυξής της. Ωστόσο, με αφετηρία το 2013 αλλά και ιδιαιτέρως το 2014, έχει πλέον επανέλθει στους ρυθμούς ανάπτυξης που είχε και προ κρίσης, με αξιόλογη αύξηση σε επίπεδο πωλήσεων και με βελτίωση αποτελεσμάτων» αναφέρεται χαρακτηριστικά. Και πράγματι το 2013 η εταιρεία κατάφερε να αυξήσει τον κύκλο εργασιών της στα 73,2 εκατ. ευρώ, από τα περίπου 65,8 εκατ. ευρώ, το 2012 και να επιστρέψει και σε λειτουργικά κέρδη, δίδοντας ένα καθαρό σημάδι ανάκαμψης. Το υψηλό κόστος πρώτων υλών, όμως, σε συνδυασμό με τον ανταγωνισμό και τα χαμηλά περιθώρια κέρδους, την κράτησαν και το 2013 σε αρνητικό έδαφος σε επίπεδο αποτελέσματος, ενώ άνοδος καταγράφηκε και στις δανειακές υποχρεώσεις που υπερβαίνουν τα 127 εκατ. ευρώ και φτάνουν τα 160 εκατ. ευρώ, αν υπολογιστούν οι λοιπές υποχρεώσεις και προβλέψεις.

Την περίοδο (σ. σ. 2011 – 12) της υποχώρησης του κύκλου εργασιών της, μάλιστα, λόγω και της υψηλής δανειακής επιβάρυνσης της εταιρείας, είχαν κυκλοφορήσει διάφορα σενάρια, περί συζητήσεων της ιδιοκτησίας με fund, για να αποκτήσει το τελευταίο θέση στο μετοχικό κεφάλαιο, αλλά οι φήμες αυτές διαψεύστηκαν από την οικογένεια Χαϊτογλου όσο και από τα γεγονότα. Όπως διαβεβαιώνει η κ. Παπάζογλου «η Αφοί Χαϊτογλου παραμένει αμιγώς ελληνική, οικογενειακή επιχείρηση και δεν υπάρχουν συζητήσεις τέτοιου είδους».

Τα επόμενα σχέδια της εταιρίας εστιάζονται στην ανάπτυξη των εξαγωγών των προϊόντων που παράγει, με κύριο όχημα την τεχνογνωσία και την πολύ υψηλή ποιότητα που διαθέτει. Σε συνδυασμό δε, με τη διαπίστωση ότι και οι Έλληνες καταναλωτές, αν και συγκρατημένα, στρέφονται όλο και περισσότερο στα παραδοσιακά ελληνικά τρόφιμα, η εταιρεία εκφράζει την πεποίθηση ότι και το 2015 θα είναι μια καλή χρονιά σε επίπεδο οικονομικών μεγεθών.

Από ένα μικρό εργαστήριο

Για να βρούμε τα «θεμέλια» του σημερινού οικοδομήματος της οικογενειακής επιχείρησης Αφοί Χαϊτογλου, θα πρέπει να ανατρέξουμε πίσω στο 1924. Είναι η χρονιά που τα αδέλφια Κωνσταντίνος, Ελευθέριος και Σάββας Χαϊτογλου αφήνουν, βιαίως, το Ικόνιο της Μικρά Ασίας και εγκαθίστανται στη Θεσσαλονίκη. Κουβαλώντας, μαζί τους και την παράδοση της οικογένειας και κυρίως την τέχνη του παππού τους Νίκου, ο οποίος ασκούσε το επάγγελμα του χαλβαδοποιού στη γενέτειρά τους, αποφασίζουν να στήσουν ένα εργαστήριο στην πλατεία Άθωνος, στην «καρδιά» της Θεσσαλονίκης. Άλεθαν το σησάμι στις μυλόπετρες και παρήγαγαν το ταχίνι, στο οποίο πρόσθεταν γλυκαντική ύλη και κατόπιν άρχιζε το ζύμωμα του χαλβά στο χέρι, όπως γίνεται και σήμερα. Η μικρή οικοτεχνία, έξι χρόνια μετά έγινε μικρή βιομηχανία. Η ζήτηση για το προϊόν χρόνο με το χρόνο αύξανε και έτσι το 1930 ο Κωνσταντίνος Χαϊτογλου αγόρασε ένα οικόπεδο 450 τ.μ., που πωλούσε η Εθνική Τράπεζα, στην οδό Δάμωνος 33, κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό. Εκεί έχτισε το πρώτο ιδιόκτητο εργοστάσιο της οικογενειακής επιχείρησης, το οποίο τέθηκε σε λειτουργία το 1931. Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, το εργοστάσιο επιτάχθηκε και επί 24ώρου βάσεως παρήγαγε χαλβά από θρεψίνη αποκλειστικά για το στρατό.

Ξανα-ξεκινώντας από το… μηδένΜεσολαβεί η κατοχή, στη διάρκεια της οποίας το εργοστάσιο παρήγαγε χαρουπόμελο γιατί οι Γερμανοί είχαν επιτάξει όλες τις ποσότητες σταφίδας, και έτσι δεν υπήρχε η απαραίτητη πρώτη ύλη, ενώ η μονάδα επανέρχεται στην ομαλότητα μετά την απελευθέρωση, όταν ξανα-ξεκινά ουσιαστικά (κάτω) από το… μηδέν, αφού το δημόσιο όφειλε στην εταιρεία το ποσό των 2,5 εκατ. ευρώ, που παραγράφηκε με απόφαση της τότε κυβέρνησης.

Το 1945 καθίσταται καθοριστική χρονιά για την Αφοί Χαϊτογλου, καθώς αρχίζει να παράγει χαλβά από σησάμι και σιγά – σιγά να πουλά τα προϊόντα της και εκτός Θεσσαλονίκης, στην περιοχή της Αττικής. Όπως αναφέρεται σε ιστορικές πηγές, ο αείμνηστος Νίκος Χαϊτογλου (σ.σ. έφυγε από την ζωή σε ηλικία 90 ετών τον περασμένο Αύγουστο)  είχε πει ότι «όλοι περίμεναν το χαλβά από τη Μακεδονία. Αυτό κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα και έτσι καθιερώνεται για πρώτη φορά η επωνυμία Μακεδονικός Χαλβάς». Το brand name της εταιρείας επί της ουσίας, το απένειμαν οι ίδιοι οι καταναλωτές.

Από χύμα, στην τυποποίησηΔέκα χρόνια μετά και αφού στο μεταξύ η επιχείρηση έχει επεκταθεί στην παραγωγή και άλλων προϊόντων, γίνεται μια καινοτομική «επανάσταση», που θα δώσει τη δυνατότητα να ξεκινήσουν και οι εξαγωγές. Για πρώτη φορά η Αφοί Χαϊτογλου τυποποιεί το Μακεδονικό Χαλβά, που μέχρι τότε πουλιόταν χύμα, σε διάφορα μεγέθη, αλλά και ποικιλίες γεύσεων κι αξιοποιώντας την ανάπτυξη της λευκοσιδηρουργίας εκτυπώνει κουτιά σε λιθογραφίες με τη φιγούρα της Μακεδονίτισσας που τον συνοδεύει και σήμερα.

Στη γραμμή παραγωγής μπαίνουν συσκευασίες της μισής οκάς, της μίας, των δυόμιση και των πέντε οκάδων και αρχίζουν πωλήσεις στις χώρες της Ευρώπης και στη συνέχεια στην Αμερική και στον Καναδά, κυρίως με στόχο τις κοινότητες του ελληνισμού. Το 1972 επιλέγεται ως χώρος μετεγκατάστασης του εργοστασίου στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης, ενώ ένα χρόνο μετά μπαίνουν ενεργά στην επιχείρηση τα μέλη της 3ης γενιάς της οικογένειας, ο Αλέξανδρος και ο Κωνσταντίνος Χαϊτογλου, τα δύο αδέλφια που κρατούν το «τιμόνι» της και σήμερα, προετοιμάζοντας την επόμενη γενιά.

Καμπάνια εδραίωσης στο εσωτερικό

Η δεκαετία του 1970, είναι η εποχή που χαρακτηρίζεται ως η «χρυσή» για τις εξαγωγές της Αφοί Χαϊτογλου, και αυτό της επέτρεψε να στρέψει το βλέμμα της και προς την εσωτερική αγορά, όπου ενεργοποίησε μια δυναμική καμπάνια διαφήμισης του προϊόντος, η οποία συνέβαλε στο να αποκτήσει ο χαλβάς μια θέση στην καθημερινή διατροφική συνήθεια του Έλληνα και σε περιοχές όπως είναι η Πελοπόννησος και η Κρήτη, στις οποίες παλαιότερα το προϊόν δεν είχε την ίδια απήχηση, όπως στη Μακεδονία και στη Θράκη.

Στην 70η επέτειο από την ίδρυσή της, το 1994, η εταιρεία θέτει σε λειτουργία την νέα υπερσύγχρονη μονάδα παραγωγής χαλβά, που καλύπτει 12.000 τ.μ., ενώ κάπου εκεί χρονικά η οικογένεια βιώνει, ευτυχώς με καλή κατάληξη, τη γνωστή περιπέτεια με την απαγωγή του Αλέξανδρου Χαϊτογλου. Το περιστατικό δεν επηρεάζει τη λειτουργία της επιχείρησης η οποία προϊόντος του χρόνου αποκτά πιστοποιήσεις από διάφορους φορείς για την εφαρμογή συστημάτων διασφάλισης ποιότητας και περιβαλλοντικής διαχείρισης. Το 2004, ξεκινά η λειτουργία της νέας μονάδας επεξεργασίας σησαμιού και η παραγωγή παρθένου σησαμελαίου, για πρώτη φορά στην Ελλάδα και τρία χρόνια μετά, το 2007, ολοκληρώνεται και η παραγωγική εγκατάσταση της νέας μονάδας επεξεργασίας σησαμιού και συσκευασίας ταχινιού, που αποτελεί πρότυπο στην Ευρώπη.Συνολικά στη διάρκεια των τελευταίων ετών, η Αφοί Χαϊτογλου έχει επενδύσει πάνω από 100 εκατ. ευρώ σε κτηριακό και μηχανολογικό εξοπλισμό στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας σουσαμιού, παραγωγής ταχινιού και παραγωγής χαλβά στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης και αυτό της έδωσε τη δυνατότητα παραγωγής πολλών και εξειδικευμένων προϊόντων στις κατηγορίες που δραστηριοποιείται και μάλιστα σε ευρεία κλίμακα και με τα υψηλότερα δυνατά ποιοτικά standards.