Στις 8 Φεβρουαρίου 1980 έφυγε για πάντα ο Ν. Ξυλούρης

Ο Αρχάγγελος της Κρήτης μπορεί να σιώπησε για πάντα πριν από τριάντα χρόνια, όμως, ο μύθος του παλικαριού με τη στεντόρεια και την αισθαντική φωνή, την καθαρή ματιά, δεν έπαψε ούτε στιγμή να φουντώνει και να θεριεύει στην καρδιά και τη συνείδηση του κόσμου.

Ο Νίκος Ξυλούρης ή Ψαρονίκος υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες φωνές της σύγχρονης Ελλάδας, ένας καλλιτέχνης που το όνομά του έχει ξεφύγει από τα στενά όρια της Κρήτης και έχει συνδεθεί με την έννοια του αγώνα και της επανάστασης. Η κληρονομιά του δεν είναι μόνο τα τραγούδια του αλλά και η γενικότερη παρουσία του στα καλλιτεχνικά, κοινωνικά και πολιτικά πράγματα, σε ταραγμένες εποχές για τον τόπο μας.

Τα πρώτα βήματα

Ο Νίκος Ξυλούρης γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 1936 στα Ανώγεια, από οικογένεια με μουσική παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Στα πέντε του χρόνια, όταν οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό του, ξεριζώθηκε από τον τόπο του μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους, οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου, όπου παρέμειναν μέχρι και την απελευθέρωση της Κρήτης.

Σε νεαρή ηλικία, στην τρίτη μόλις τάξη, παρακαλεί τους γονείς του να του πάρουν μια λύρα και να τον αφήσουν να συνεχίσει την δουλειά του παππού του. Αλλά ο πατέρας του, Γιώργος Ξυλούρης, είναι ανένδοτος, θέλει ο γιος του να μάθει γράμματα και να σπουδάσει. Τελικά όμως ο Νίκος, με τη βοήθεια του δασκάλου του, ο οποίος πίστεψε στο ταλέντο του, καταφέρνει να πείσει τον πατέρα του. Έτσι ένα πρωινό αγοράζει από το Ηράκλειο την πιο όμορφη λύρα. Τα όνειρα του Νίκου παίρνουν σάρκα και οστά. Το τραγούδι γίνεται από εκείνη τη στιγμή ο σκοπός της ζωής του. Κανείς πια δεν μπορεί να τον εμποδίσει. Αλλά ούτε και ο ίδιος θα μπορούσε να φανταστεί πως με το τραγούδι του θα έφερνε μια μέρα μηνύματα αγάπης και λευτεριάς και θα ξεσήκωνε ολόκληρη την Ελλάδα.

Στα 17 με όπλα τη λύρα και τη φωνή του ζητά την ευχή της μάνας του, χαιρετά τα αγρίμια και το Ψηλορείτη και κατεβαίνει στο Ηράκλειο. Εκεί πιάνει δουλειά στο κέντρο “Κάστρο” και με τα λεφτά που παίρνει πληρώνει ίσα -ίσα την κάμαρα που είχε νοικιάσει. Ο Ξυλούρης την περίοδο αυτή είχε να αντιμετωπίσει τη μουσική εκείνης της εποχής (ευρωπαϊκά βαλς, ταγκό κ.λ.π) καθώς επίσης και τους μεγάλους λυράρηδες που δεν τον έβλεπαν με καλό μάτι. Τα οικονομικά του δεν πήγαιναν καλά, οι καλοί φίλοι όμως που είχε αποκτήσει στο Ηράκλειο τον βοηθούν οργανώνοντας γλέντια.

Την 21η Μαΐου του 1958, ο Νίκος Ξυλούρης παντρεύεται την Ουρανία Μελαμπιανάκη και το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους αποφασίζουν να εγκατασταθούν μαζί στο Ηράκλειο.

Η αναγνώριση

Ο Νίκος συνεχίζει την ανοδική του πορεία και τον Νοέμβριο του 1958 βγάζει τον πρώτο του δίσκο με την εταιρία “Οντεόν” που έχει τίτλο “Μια μαυροφόρα που περνά”. Η αμοιβή του ήταν μόλις 150 δραχμές !! Ο δίσκος είχε επιτυχία και έτσι η εταιρία του τον βοηθάει να κάνει κι άλλους δίσκους, βγάζοντας τον από τις δύσκολες μέρες.

Το 1960 γεννήθηκε ο γιός του, Γιώργος, και το 1966 η κόρη του, Ρηνιώ. Την χρονιά της γέννησης της κόρης του, το κράτος επιλέγει και στέλνει τον Νίκο Ξυλούρη σε φολκλορικό διαγωνισμό στο Σαν Ρέμο οπού ανάμεσα από δεκάδες συγκροτήματα ο Έλληνας λυράρης παίρνει το πρώτο βραβείο για την ερμηνεία του στο συρτάκι που έπαιξε με την λύρα.

Το 1967, επί δικτατορίας, ανοίγει στο Ηράκλειο το πρώτο κρητικό κέντρο, τον “Ερωτόκριτο” και τον Απρίλη του 1969 κάνει την πρώτη του επίσημη δοκιμαστική εμφάνιση του στην Αθήνα, στο κέντρο “Κονάκι”. Την ίδια χρονιά, ηχογράφησε με μεγάλη επιτυχία το δίσκο “Ανυφαντού”. Ο κόσμος τον αποθεώνει και ο Νίκος Ξυλούρης αποφασίζει να εγκατασταθεί στην Αθήνα. Κάποιο από τα βράδια ο Νίκος γνωρίζεται με τον σκηνοθέτη και ποιητή, Ερρίκο Θαλασσινό, και γίνονται αχώριστοι φίλοι. Μέσω του Θαλασσινού γνωρίζει τον μουσικοσυνθέτη, Γιάννη Μαρκόπουλο, με τον οποίο και συνεργάστηκε. Μετά από ένα χειμώνα επιτυχίας, το καλοκαίρι του ’70 κατεβαίνει στο Ηράκλειο να εργαστεί. Εκείνο το καλοκαίρι γνωρίζεται με τον Τάκη Λαμπρόπουλο, τότε διευθυντή της “Κολούμπια”, ο οποίος και του ζητά να συνεργαστούν. Αυτή η συνάντηση αποτέλεσε την αφετηρία για την καριέρα του Νίκου. Το έργο του με τίτλο τα “Ριζίτικα”, που τόσο καιρό προσπαθούσε να εκδώσει, γίνεται δίσκος και φιγουράρει στις βιτρίνες των αθηναϊκών καταστημάτων.

Τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, με τη φωνή του Νίκου ΞΥΛΟΥΡΗ θα αποκτήσουν μια πανελλήνια εμβέλεια και μια δυναμική που ποτέ δεν είχαν στο παρελθόν, όσο μεγάλοι και αν ήταν οι καλλιτέχνες, τραγουδιστές και οργανοπαίχτες που την υπηρετούσαν.

Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας, η φωνή του περίφημου Νίκου Ξυλούρη, είτε λέει τα τραγούδια του Μαρκόπουλου, είτε παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, γίνεται σημαία αντίστασης «Ποτέ θα κάνει ξαστεριά», «Αγρίμια κι αγριμάκια μου»… Κανείς, αλλά και ούτε ο ίδιος θα μπορούσε να φανταστεί πως με το τραγούδι του θα έφερνε μια μέρα μηνύματα αγάπης και λευτεριάς και θα ξεσήκωνε όλη την Ελλάδα.

Μετά τα κέντρα και τις μπουάτ, έρχεται το θέατρο. Το καλοκαίρι του 1973 η αξέχαστη Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος ανεβάζουν το “Μεγάλο μας Τσίρκο”. Ο Νίκος Ξυλούρης δίνει τον καλύτερο εαυτό του και τα ταμεία δεν προλαβαίνουν να κόβουν εισιτήρια. Η παράσταση μένει σταθμός στην καλλιτεχνική καριέρα του Νίκου.

Ο Νίκος ΞΥΛΟΥΡΗΣ στην ακμή της καριέρας του ζώντας μεγάλες στιγμές δόξας, χάνει την μάχη με την επάρατη νόσο και αφήνει για πάντα τα εγκόσμια την Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 1980 σε ηλικία μόλις 44 χρονών. Η φωνή του όμως παραμένει ζωντανή μέσα στις ψυχές των Κρητών σε όλο τον κόσμο που ακόμη και σήμερα τραγουδούν τα τραγούδια του κρατώντας ζωντανή τη φλόγα της Κρητικής λεβεντιάς.

Δισκογραφία

* Μια μαυροφόρα που περνά (1958) * Ανυφαντού (1969) * Ο Ψαρονίκος (1970) * Μαντινάδες και χοροί (1970) * Χρονικό (1970) * Ριζίτικα (1971) * Διάλειμμα (1972) * Ιθαγένεια (1972) * Διόνυσε καλοκαίρι μας (1972) * Ο τροπικός της Παρθένου (1973) * Ο Ξυλούρης τραγουδά για την Κρήτη (1973) * Ο Στρατής Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους (1973) * Περήφανη ράτσα (1973) * Ακολουθία (1974) * Το μεγάλο μας τσίρκο (1974) * Παραστάσεις (1975) * Ανεξάρτητα (1975) * Κομέντια, η πάλη χωρικών και βασιλιάδων (1975) * Καπνισμένο τσουκάλι (1975) * Τα που θυμούμαι τραγουδώ (1975) * Κύκλος Σεφέρη (1976) * Ερωτόκριτος (1976) * Η συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης (1976) * Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι (1977) * Τα ερωτικά (1977) * Τα Ξυλουρέικα (1978) * Τα αντιπολεμικά (1978) * Σάλπισμα (1978) * 14 χρυσές επιτυχίες (1978)

Μετά Θάνατον Δισκογραφία

* Τελευταία ώρα Κρήτη (1981) * Νίκος Ξυλούρης (1982) * Πάντερμη Κρήτη (1983) * Ο Δείπνος ο μυστικός (1984) * Σταύρος Ξαρχάκος:Θεατρικά (1985) * Ο Γιάννης Μαρκόπουλος στον ελληνικό κινηματογράφο (1988) * Η συναυλία στο Ηρώδειο 1976 (1990) * Το χρονικό του Νίκου Ξυλούρη (1996) * Νίκος Ξυλούρης (2000) * Η ψυχή της Κρήτης(2002) * Ήτανε μια φορά…(2005) * Του Χρόνου Τα Γυρίσματα (2005)

patris