Όπου και να σκάψεις η Ελλάδα σε εκπλήσσει. Ποια είναι όμως τα “άγια δισκοπότηρα” που αναζητούν οι Έλληνες αρχαιολόγοι και οι ξένες αποστολές
«Η αρχαιολογία δεν θυμίζει λειτούργημα αλλά βεντέτα» συνηθίζουν να λένε οι μεγαλύτερης ηλικίας αρχαιολόγοι.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι εκτός από λίγες μάλλον περιπτώσεις όπου υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία για την ταυτότητα μιας ανακάλυψης, σε όλες τις άλλες, θα βρεθεί κάποιος συνάδελφος να αμφισβητήσει την σημασία του μικρού ή μεγάλου ευρήματος. Αυτός που θα δεχθεί την κριτική, θα περιμένει με την σειρά του στην γωνία, για να εκφράσει τον σκεπτικισμό του για τις ανακαλύψεις του επικριτή του, πληρώνοντάς τον με το ίδιο νόμισμα.
Η Ελλάδα είναι από τα προνομιακότερα πεδία για τους φιλόδοξους «Ιντιάνα Τζοουνς», καθώς τόσο στο έδαφός της όσο και στον βυθό κρύβονται σπουδαίες πόλεις, μνημεία, ναυάγια. Ακόμα και στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης, οι άνθρωποι έχουν τεράστιο ενδιαφέρον να μάθουν τι έγινε στο παρελθόν και να δουν να αποκρυπτογραφούνται μερικά από τα άλυτα μυστήρια της αρχαιότητας. Το μεγαλύτερο βεβαίως εξ αυτών είναι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που σύμφωνα με τις εγκυρότερες πηγές βρισκόταν για επτά τουλάχιστον αιώνες στην Αλεξάνδρεια και ύστερα χάθηκαν τα ίχνη του αλλά αυτό δεν εμποδίζει ορισμένους να εκφράζουν άλλες θεωρίες και να τον τοποθετούν ακόμα και στην Ελλάδα, όπως είδαμε τελευταία με όλα όσα ακούστηκαν σχετικά με το μνημείο της Αμφίπολης. Μόνο στην Αίγυπτο πάντως, τo Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων έχει αναγνωρίσει περισσότερες από 140 απόπειρες για την εύρεση του θρυλικού μνημείου. Πριν από μερικά χρόνια, η Ελληνίδα αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή ισχυρίστηκε ότι τον εντόπισε στην Οαση της Σίβας, για να δεχθεί την αμφισβήτηση από πολλούς Ελληνες και ξένους συναδέλφους της.
Από τον Κολοσσό της Ρόδου στην ομηρική Ιθάκη
Ακόμα και εντός συνόρων, τα «δισκοπότηρα» που αναζητούν οι αρχαιολόγοι είναι πολλά: Ο κολοσσός της Ρόδου ήταν μαζί με το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός στην Ολυμπία τα δύο από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, που βρίσκονταν στο έδαφος της σημερινής ελληνικής επικράτειας. Η «ανακάλυψη» του Κολοσσού που εξελίχθηκε σε τεράστιο φιάσκο το 1987 εκθέτοντας μας διεθνώς, ήταν ένα καλό μάθημα για όσους σπεύδουν να μιλήσουν δημοσίως για τέτοιες υποθέσεις χωρίς πρώτα να έχουν γνωμοδοτήσει οι ειδικοί.
Μεγάλη δημοσιότητα έχει λάβει κατά καιρούς το ερώτημα, ποια είναι η πραγματική ομηρική Ιθάκη του Οδυσσέα. Το 2005 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Ρόμπερτ Μπίτλστοουν «Οδυσσέας Λυόμενος. Η αναζήτηση της ομηρικής Ιθάκης», με τη θεωρία του ότι η ομηρική Ιθάκη ήταν στην πραγματικότητα ένα τμήμα της σημερινής Κεφαλονιάς. Κινητήριος δύναμη πίσω από το πρωτότυπο έργο που έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά είναι ο επιφανής Βρετανός επιχειρηματίας που αγαπά την αρχαία Ελλάδα και έχει πειστεί πως στο τέλος θα βρει όλα τα στοιχεία που στηρίζουν την άποψή του. Συνεργάστηκε μάλιστα με τον Τζον Αντερχιλ, γεωλόγο, καθηγητή Στρωματογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Είχε προηγηθεί ο γνωστός Γερμανός αρχαιολόγος Βίλχελμ Ντεπφελντ που πίστευε ότι η Ομηρική Ιθάκη, είναι η Λευκάδα
Το Ανάκτορο του Μενέλαου.
Υπάρχει; Και αν ναι, που; Τον Μάρτιο του 2002 ο καθηγητής της Αρχαιολογίας και επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων Σπάρτης Θεόδωρος Γ. Σπυρόπουλος ανακοίνωσε την ανακάλυψη του μυκηναϊκού ανακτόρου του Μενελάου και της Ελένης στην ομηρική πόλη Λακεδαίμονα, κοντά στη σημερινή κωμόπολη της Πελλάνας, 25 χλμ. ΒΔ της Σπάρτης, και κοντά στην κοίτη του Ευρώτα. Ο αρχαιολόγος υποστήριξε ότι επρόκειτο για την πρωτεύουσα της αρχαίας Σπάρτης στις ανατολικές υπώρειες του Ταϋγέτου και συγκεκριμένα στον λόφο Παλαιόκαστρο. Η τοποθέτησή του έγινε δεκτή με αντίδραση ή σιωπή από τους άλλους αρχαιολόγους.
Από την άλλη υπάρχει η μεγάλη πρόσφατη ανακάλυψη στην περιοχή Αγιος Βασίλειος της Σπάρτης, από την αρχαιολόγο Αδαμαντία Βασιλγάμβρου, η οποία κατάφερε να φέρει στο φως ευρήματα, που μαρτυρούν την ύπαρξη ενός σπουδαίου κέντρου του μυκηναϊκού πολιτισμού στην πλήρη ακμή του. Συγκεκριμένα εντόπισε αρχείο με πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής (οι πρώτες που βρέθηκαν στην Λακωνία), στις οποίες αναγράφονται παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες, πλήθος όπλων καθώς και οικοδομήματα τοιχογραφημένα με χαρακτηριστικά μυκηναϊκά θέματα.
Ανθρωποθυσίες στην αρχαία Κρήτη
Μια από τις μεγαλύτερες διαμάχες των Ελλήνων αρχαιολόγων πάντως αφορά το θέμα της τέλεσης ανθρωποθυσιών. Ο πρώτος υποστηρικτής αυτής της θέσης ήταν ο αείμνηστος καθηγητής Γιάννης Σακελλαράκης, που έχαιρε της εκτίμησης πολλών συναδέλφων του. Το ανασκαφικό του έργο εστιάστηκε κυρίως στην Κρήτη. Μαζί με τη σύζυγο του Έφη Σακελλαράκη έκανε έρευνα στις Αρχάνες. Εκεί, σε ένα «βύθισμα» ανακάλυψε ένα μικρό θαλαμωτό τάφο που ωστόσο δεν διέθετε ευρήματα. Έτσι ξεκίνησε την αναζήτηση του Ανακτόρου των Αρχανών, το οποίο κατάφερε να εντοπίσει. Στη συνέχεια ανακάλυψε το αρχαίο νεκροταφείο στο Φουρνί και τον ναό στα Ανεμόσπηλια.
Για τα ευρήματα στα Ανεμόσπηλια ο ίδιος έγραψε: «Πριν από 37 αιώνες, σε μιά εποχή που άγριοι σεισμοί σάρωναν την Κρήτη, ένας Μινωίτης ιερέας προσπάθησε να εξορκίσει τη μεγάλη καταστροφή με μια σπάνια απελπισμένη πράξη. Στη θεότητα του ναού της λοφοπλαγιάς πρόσφερε την πιο μεγάλη θυσία: μια ανθρώπινη ζωή. Θύμα και θύτης θάφτηκαν την ίδια στιγμή από σεισμική δόνηση, που γκρέμισε το ιερό». Η άποψή του δίχασε τους αρχαιολόγους και προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις από ορισμένους που απέρριψαν εξ αρχής την θεωρία του. Ο Σακελλαράκης έφυγε από την ζωή το 2010, αφήνοντάς μας πλούσια πεπραγμένα.
Από τους μύθους στην πραγματικότητα
Πέρα από τα ζητήματα που κάνουν τους αρχαιολόγους να διαφωνούν μεταξύ τους, υπάρχουν αυτήν την περίοδο εν εξελίξη έρευνες που μπορεί να μας αποκαλύψουν ενδιαφέροντα στοιχεία για το παρελθόν. Ελληνες και Ελβετοί αρχαιολόγοι συμμετέχουν στην αποστολή Terra Submersa στην Κοιλάδα Αργολίδας που επικεντρώνεται στον βυθό της περιοχής κοντά στο σπήλαιο Φράγχθι, το οποίο έχει ίχνη ανθρώπινης κατοίκησης από το 35.000 π.Χ. . Η ανασκαφή που έγινε εντός του σπηλαίου δεν μπορούσε να συνεχιστεί εις βάθος για τεχνικούς λόγους και έτσι δεν θα μάθουμε εάν εζησαν εκεί και οι Νεάτερνταλ που συναντήθηκαν με τον Homo Sapiens κοντά στο 40.000 π.Χ. Αν επίσης βρεθεί ο καταβυθισμένος οικισμός, που μπορεί να είναι ένας από τους αρχαιότερους στην Ευρώπη, οι επιστήμονες θα έχουν περισσότερα στοιχεία για το αν η Ελλάδα κατοικήθηκε πρώτα στο Βορρά και ύστερα στην Πελοπόννησο ή το αντίστροφο.
Στις 15 Σεπτεμβρίου ξεκινά και η διεθνής αποστολή στα Αντικύθηρα. Αμερικανοί, Ελληνες και Ελβετοί επιστήμονες θα ερευνήσουν σπιθαμή προς σπιθαμή τον βυθό για να βρουν υπολείμματα του μηχανισμού, από τον οποίον λείπουν κάποια τμήματα αλλά και άλλα αντικείμενα που μπορεί να έχουν μείνει κάτω από την θάλασσα. Επίσης έχει εντοπιστεί κοντά στο αρχαίο κουφάρι, ακόμα ένα αρχαίο πλοίο που έχει κεραμική της ίδιας εποχής και μπορεί να βυθίστηκε στο ίδιο ταξίδι με το πλοίο που έφερε το λαμπρό φορτίο και το τεχνούργημα με τα γρανάζια.
