Η σχέση που συζητήθηκε, μελετήθηκε και στιγμάτισε όσο καμία άλλη, αυτή της μητέρας με το γιο, είναι μια σχέση που δημιουργείται φυσικά, εξελίσσεται έντονα και θα έπρεπε να καταλήγει ισορροπημένα. Τι συμβαίνει, όμως, στην πραγματικότητα;
Στην αρχή μού φάνηκε ωραία ιδέα: Ένα άρθρο για τους άνδρες και τη σχέση τους με τη μαμά τους. Ένα θέμα που φαίνεται να ενδιαφέρει όλες τις γυναίκες και το οποίο κανονικά θα έπρεπε να ιντριγκάρει και τους άνδρες. Επιπλέον, κι εγώ αγόρι μεγαλώνω, αν μη τι άλλο θα μπορούσε να μου φανεί χρήσιμο. Σύντομα αναθεώρησα, όχι επειδή δεν μου φαινόταν πια ενδιαφέρον το άρθρο, αλλά επειδή συνειδητοποίησα ότι οι περισσότεροι άνδρες έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τη μαμά τους, που είναι πολύ δύσκολο να διερευνήσουμε, να κατανοήσουμε και τελικά να επηρεάσουμε. Κι έτσι σκέφτηκα να αφήσω το εγχείρημα. Και τότε θυμήθηκα όλα αυτά που θέλω ή δεν θέλω να γίνει ο γιος μου: ούτε «μαμάκιας» αλλά ούτε και αδιάφορος για τους γονείς του, ούτε σκληρός με τις γυναίκες αλλά ούτε και προσκολλημένος στην αγαπημένη του, ούτε ανίκανος να κάνει μία καλή σχέση αλλά ούτε και θύμα… Και σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν τα λόγια των ειδικών: Η σχέση της μάνας με το γιο είναι καταλυτική όσον αφορά στο πώς θα εξελιχθεί ως άνδρας και επιπλέον επηρεάζεται από τη σχέση που είχε η μητέρα με τους γονείς της. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Τα πρώτα 3 χρόνια
Τον πρώτο χρόνο της ζωής του μωρού υπάρχει γι’ αυτό μόνο η μητέρα, ως ο άνθρωπος που το φροντίζει. Ακόμα κι αν ασχολείται μαζί του και ο πατέρας, το βρέφος δεν τον διαχωρίζει˙ για το μωρό η σχέση με τους γονείς είναι μία και ενιαία. Μετά τον πρώτο χρόνο μπαίνει στην «εξίσωση» και ο πατέρας, ως διαφορετικός από τη μητέρα και με ξεχωριστό ρόλο. Εκείνη την εποχή είναι πολύ σημαντικό η μητέρα -που έχει μέχρι τότε την αποκλειστική σχέση με το μωρό- να δώσει τον απαραίτητο χώρο στον πατέρα. Έτσι, το παιδί αρχίζει να δημιουργεί μια δεύτερη σχέση, με τον πατέρα του.
Το οιδιπόδειο σύμπλεγμα
Ο Φρόιντ, εμπνευσμένος από την ιστορία του Οιδίποδα, που σκότωσε τον πατέρα του Λάιο και παντρεύτηκε τη μητέρα του Ιοκάστη, ονόμασε οιδιπόδειο σύμπλεγμα τη φάση που φυσιολογικά περνούν όλα τα παιδιά (περίπου από τα 3 τους μέχρι τα 6 τους χρόνια), όταν αντιλαμβάνονται για πρώτη φορά τη σεξουαλικότητα και το φύλο τους. Σε εκείνη τη φάση το αγόρι νιώθει μεγάλη αναστάτωση, διεκδικεί ακόμα περισσότερο τη μητέρα, που ούτως ή άλλως ήταν το πρόσωπο της προσκόλλησης στη βρεφική του ηλικία, και επιπλέον βλέπει ανταγωνιστικά τον πατέρα, που -στα μάτια του- αποτελεί εμπόδιο στη σχέση τους. Δεν είναι καθόλου απίθανο το παιδί να λέει στη μητέρα του ότι θα την παντρευτεί και ότι θα ξεφορτωθεί τον αντίζηλο μπαμπά.
Το αγόρι στο οιδιπόδειο
Τόσο ο ρόλος του πατέρα όσο και αυτός της μητέρας είναι ρόλοι πολύ σημαντικοί σε αυτή τη φάση της ζωής του παιδιού. Η μητέρα θα χρειαστεί να αρχίσει να διαχωρίζει τα πράγματα, γιατί διαφορετικά κινδυνεύει να έχει ένα παιδί που δεν θα λύσει το οιδιπόδειο και θα μείνει αγκιστρωμένο επάνω της για πάντα. Να εξηγήσει, για παράδειγμα, στο παιδί της ότι δεν μπορεί να την παντρευτεί, ότι είναι παντρεμένη με τον μπαμπά του και ότι κι εκείνος, όταν μεγαλώσει, θα βρει μια κοπέλα που θα αγαπήσει και θα παντρευτεί. Επίσης, καλό είναι σε εκείνη την ηλικία να σταματήσουν οι γονείς, αν αυτό συνέβαινε πριν, να κοιμούνται μαζί με το παιδί και να κυκλοφορούν γυμνοί μπροστά του. Οι γονείς, όμως, θα πρέπει να μη φτάσουν και στο άλλο άκρο, να γίνουν δηλαδή υπερβολικά αυστηροί με το παιδί. Αν, για παράδειγμα, το αγόρι επιδιώκει υπερβολικά τη σωματική επαφή με τη μαμά του, χρειάζεται να του εξηγήσουν ότι κάποιες συγκεκριμένες χειρονομίες δεν γίνονται ανάμεσα σε ένα παιδί και το γονιό του, αλλά ανάμεσα στη μαμά και τον μπαμπά που είναι ζευγάρι, όπως θα είναι κι αυτό κάποια μέρα με την αγαπημένη του. Όσον αφορά τον πατέρα, που στην προκειμένη περίπτωση είναι το αντικείμενο του θυμού του παιδιού, είναι σκόπιμο να φέρεται στο παιδί με υπομονή και να μην το ανταγωνίζεται, να του λέει και να του δείχνει συνέχεια πόσο το αγαπάει και να του τονίζει ότι το γεγονός ότι αγαπάει τη σύζυγο και μαμά του παιδιού δεν σημαίνει ότι αποκλείει το ίδιο από τη σχέση.
Η λύση του οιδιπόδειου
Η επίλυση του συμπλέγματος επιτυγχάνεται όταν το παιδί αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να «παντρευτεί» τη μητέρα του και να αντικαταστήσει τον πατέρα του. Έτσι, παραιτείται από τη μητέρα του, αποφασίζει ότι θα παντρευτεί αργότερα μία άλλη γυναίκα σαν εκείνη και στη συνέχεια προσπαθεί να μιμηθεί τον πατέρα και να ταυτιστεί μαζί του.
Οι γυναίκες θέλουν γιο;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ναι. Μάλιστα, ακόμα κι αν δεν το λένε, αυτό είναι που συνήθως επιθυμούν. Βέβαια, σε αυτό δεν παίζει ρόλο μόνο η προσωπικότητά τους ή κάποιο άλυτο οιδιπόδειο, αλλά και οι κοινωνικοοικονομικές επιταγές, τα στερεότυπα και η νοοτροπία, αφού στις πατριαρχικές κοινωνίες συνήθως θεωρείται επίτευγμα η γέννηση ενός αγοριού. Φυσικά, υπάρχουν και οι γυναίκες που νιώθουν ότι παίρνουν κάποιο είδος δύναμης όταν αποκτούν αγόρι και επίσης ότι έχουν την ευκαιρία να ασκήσουν μεγάλη επίδραση σε έναν άνδρα. Το βλέπουν σαν την ευκαιρία τους να κάνουν αυτό που πάντα ήθελαν, να διαμορφώσουν τον ιδανικό άνδρα… Συχνά, μάλιστα, «επενδύουν» το γιο τους με έναν έρωτα και αναφέρονται σε αυτόν με εκφράσεις που θα ταίριαζαν μόνο σε μια ερωτική σχέση. Αυτές οι γυναίκες, συνειδητά ή όχι, επιθυμούν να είναι μοναδικές, θαυμαστές και ιδανικές στα μάτια του γιου τους.
Υπό σωστές προϋποθέσεις
Η μητέρα, λοιπόν, χρειάζεται:
* Να μην αποφεύγει το παιδί της από φόβο, αλλά να του δίνει την αγάπη και την ασφάλεια που χρειάζεται.
* Να δουλέψει τα δικά της οιδιπόδεια (τη σχέση με τους γονείς της).
* Να έχει καλή σχέση με το σύντροφο της ζωής της.
* Να μη συγκρίνει τον πατέρα της, το γιο της και τον άνδρα της.
* Να συνειδητοποιήσει ότι το παιδί δεν είναι ο εαυτός της ή η συνέχειά του.
* Να εκφράζει την αγάπη της στο παιδί της, αλλά να μη χρησιμοποιεί φορτισμένα λόγια, όπως π.χ. «Έρωτά μου».
* Να βοηθήσει τον άνδρα της να χτίσει μία ανεξάρτητη σχέση με το γιο τους.
* Να μη βάζει το γιο της στη μέση της σχέσης της με τον πατέρα του, ως διαιτητή. Ο γιος δεν είναι ούτε φίλος, ούτε σύντροφος βέβαια.
* Να μην «επενδύει» στο αγόρι πιο πολύ από ό,τι στο κορίτσι. Η μητέρα καλό είναι να προσπαθήσει να περνάει χρόνο μόνη με την κόρη της, να μοιράζονται πράγματα οι δυο τους, π.χ. να πηγαίνουν στο κομμωτήριο, για ψώνια κλπ.
Όταν ο γιος μεγαλώνει
Συνήθως τότε ξεκινούν οι προστριβές ανάμεσα στην πεθερά και τη νύφη.
Γιατί; Επειδή:
* Ο άνδρας επηρεάζεται από τη μητέρα του, της δίνει αναφορά για τα πάντα και δεν της λέει όχι.
* Η μητέρα αδυνατεί συχνά να καταλάβει πως ο γιος της ενηλικιώθηκε και κριτικάρει τις επιλογές του, τον τρόπο ζωής του ζευγαριού, τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών κλπ.
* Η νύφη νιώθει ότι η πεθερά εισχωρεί σε πεδία της δικής της κυριαρχίας.
Γιατί συμβαίνουν αυτά όμως;
Η απάντηση των ειδικών συχνά σοκάρει, αφού τονίζουν ότι το ποια γυναίκα θα επιλέξει ο γιος έχει να κάνει με το πώς μεγάλωσε, ποια μητέρα και ποιον πατέρα είχε και τι σχέση είχαν μεταξύ τους, και εξηγούν ότι ένας γιος που έχει μεγαλώσει σωστά, θα επιλέξει μια καλή σύντροφο. Έτσι, η πεθερά και η νύφη που δεν θα έχουν άλλα θέματα, δεν θα έχουν ανταγωνισμό.
Όταν ο πατέρας λείπει
Αν οι γονείς δεν ζουν μαζί, είναι πολύ σημαντικό το παιδί να διατηρεί μια ουσιαστική σχέση και να έχει συχνή επαφή με τον πατέρα του. Αν αυτό δεν είναι εφικτό ή ο πατέρας δεν υπάρχει, είναι σκόπιμο να υπάρχει ένα ανδρικό πρότυπο, για παράδειγμα κάποιος συγγενής ή φίλος. Αν ο πατέρας έχει πεθάνει, το παιδί μπορεί να συνεχίσει να έχει μια σχέση μαζί του, όχι βέβαια με τη φυσική του παρουσία, αλλά με αυτό που ο πατέρας ήταν μέσα από τις αφηγήσεις και τις αναφορές σε αυτόν. Παρ’ όλα αυτά, πολύ σημαντικό είναι η μητέρα, που για τον έναν ή τον άλλο λόγο έχει μείνει μόνη της, να μην προσπαθήσει να κάνει το γιο της τον άνδρα του σπιτιού και της ζωής της, αλλά να βρει ένα σύντροφο. Η γυναίκα αυτή, που θα είναι προσανατολισμένη σωστά με τα ερωτικά της, ακόμα κι αν δεν κάνει αμέσως μία άλλη σχέση, δεν θα δημιουργήσει προβλήματα στο παιδί της. Μπορεί να ακούγεται παράδοξο, αλλά συχνά τα αγόρια που ζουν σε ένα σπίτι όπου οι δύο γονείς δεν έχουν μια πραγματική ερωτική σχέση μεταξύ τους, προσκολλώνται περισσότερο στη μητέρα, συγκριτικά με εκείνα που μεγαλώνουν με μια μητέρα μόνη, η οποία έχει όμως κάποιο σύντροφο (ακόμα κι αν το παιδί δεν γνωρίζει για την ύπαρξή του) ή διατηρεί έστω ζωντανό το ενδιαφέρον να ξαναφτιάξει τη ζωή της.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ, κλινική ψυχολόγο.
