Πόσο χρήσιμη είναι η αξιολόγηση στο δημόσιο; Γιατί έφτασε στα άκρα η σύγκρουση κυβέρνησης και συνδικάτων; Οι θέσεις των δύο πλευρών.
Η αγωγή του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και η προσφυγή του στην δικαιοσύνη, για να κηρυχτεί παράνομη και καταχρηστική η αποχή των εργαζομένων στη διαδικασία αξιολόγησης, έφτασε στα άκρα τη σύγκρουση της κυβέρνησης με τα συνδικάτα στο Δημόσιο.
Το θέμα της αξιολόγησης έχει μπει στην κορυφή της κυβερνητικής ατζέντας για τις μεταρρυθμίσεις στο κράτος και η αντιπαράθεση με τους συνδικαλιστές έρχεται σε μια κρίσιμη καμπή για την εφαρμογή σημαντικών αλλαγών στον δημόσιο τομέα.
Εργαλεία τα συστήματα αξιολόγησης στην Ευρώπη
Τα συστήματα αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων στην Ευρώπη αξιοποιούνται ως εργαλεία για την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινο δυναμικού.
Το ίδιο υποστηρίζει και το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης για το σύστημα των ποσοστών που εισήγαγε στη βαθμολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων.
Ομως από την πλευρά τους οι συνδικαλιστές βλέπουν πίσω από το νέο καθεστώς μία προσπάθεια της κυβέρνησης να δημιουργήσει νέες δεξαμενές απολύσεων και διαθεσιμότητας.
Ποια είναι όμως η πραγματικότητα με βάση το καθεστώς που ίσχυε μέχρι σήμερα στο Δημόσιο;
Ολοι έπαιρναν άριστα
Στην ετήσια υποχρεωτική αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων που πραγματοποιούνταν στο ελληνικό δημόσιο μέχρι και τέλη το 2013, οι εργαζόμενοι κρίνονταν από τους προϊσταμένους τους για την αποδοτικότητα τους, την συνεργασία με του συναδέλφους, την γνώση του αντικειμένου εργασίας.
Η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζόμενων σε ποσοστό πάνω από 90% λάμβαναν στη δεκαβάθμια κλίμακα της αξιολόγησης, συνήθως 8 ή 9, δηλαδή βαθμολογούνταν με άριστα. Στο ελληνικό δημόσιο όπου υπάλληλοι και διοίκηση συμφωνούσαν πως αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λειτουργίας, η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων ήταν «άριστοι» με βάση την αξιολόγηση του προσωπικού, διαμορφώνοντας μία στρεβλή εικόνα για το ανθρώπινο δυναμικό του κρατικού μηχανισμού.
Μάλιστα σύμφωνα με μαρτυρίες υπαλλήλων δεν λάμβαναν ως βαθμό 10 γιατί ο νόμος απαιτούσε αιτιολογική έκθεση του προϊσταμένου για τον υπάλληλο και αποτελούσε σπάνιο φαινόμενο ένας τμηματάρχης, διευθυντής ή γενικός διευθυντής να έχει την διάθεση να καταγράψει τους λόγους για τους οποίους έχει δώσει το απόλυτο άριστα στον συνάδελφό του.
Ετσι περιορίζονταν στο 8 ή στο 9 ενώ οι εργαζόμενοι αποτελούσαν εύκολο στόχο για προϊσταμένους διαφορετικών πολιτικών αποχρώσεων αφού και αυτοί ως αξιολογητές δεν είχαν επιλεγεί με αξιοκρατικά κριτήρια.
Η άποψη του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης
Με τον νόμο 4250/2014 το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης εισήγαγε την συγκριτική αξιολόγηση για να μην μπορούν όλοι οι υπάλληλοι να λαμβάνουν άριστα. Καθορίστηκαν συγκεκριμένα ποσοστά σύμφωνα με τα οποία:
- Με βαθμούς 9 έως 10 αξιολογείται έως και 25% των υπαλλήλων.
- Με βαθμούς 7 έως 8 αξιολογείται έως και 60% των υπαλλήλων.
- Με βαθμούς 1 έως 6 αξιολογείται έως και 15% των υπαλλήλων.
Το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης υποστηρίζει ότι το νέο σύστημα αξιολόγησης δεν συνδέεται με απολύσεις και παρά το γεγονός ότι υποχρεώνει να βαθμολογείται το 15% κάτω από την βάση, δίνει την δυνατότητα για βελτίωση των εργαζομένων που υστερούν μέσω σεμιναρίων και επανεκπαίδευσης από το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης.
Χαρακτηρίζει το σύστημα μεταβατικό μέχρι να ψηφιστεί ο μόνιμος μηχανισμός αξιολόγησης από την ελληνική Βουλή στα τέλη του χρόνου, όπου θα συνδέεται η βαθμολόγηση του υπαλλήλου με την αποδοτικότητά του βάση συγκεκριμένων δεικτών.
Κύκλοι του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης σημειώνουν ότι όλα τα συστήματα αξιολόγησης έχουν κενά είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα. Χαρακτηρίζουν όμως την θεσμοθέτηση της ποσόστωσης ως επιβεβλημένη για ένα χρόνο, καθώς αποτελούσε – σύμφωνα με τις ίδιες πηγές – τον μοναδικό τρόπο να μην βαθμολογούνται όλοι με άριστα μέχρι τη θεσμοθέτηση του μόνιμου συστήματος αξιολόγησης.
Παράλληλα τονίζουν ότι η αξιοκρατική επιλογή των προϊσταμένων με εξετάσεις και συνέντευξη θα αποτελέσει την βάση για να τεθούν θεμέλια αξιοκρατίας στην αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων στο μέλλον.
Τι υποστηρίζουν τα συνδικάτα
Η επιβολή του 15% που λαμβάνουν κάτω από την βάση επιβάλλεται από την κυβέρνηση προκειμένου να δημιουργηθεί μία νέα δεξαμενή απολύσεων και διαθεσιμότητας.
Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στο δημόσιο διαφωνούν με το νέο σύστημα αξιολόγησης με την ποσόστωση γιατί υποστηρίζουν ότι:
- Η επιβολή ποσοστού εργαζομένων που λαμβάνουν κάτω από την βάση (15%) επιβάλλεται από την κυβέρνηση προκειμένου να δημιουργηθεί μία νέα δεξαμενή απολύσεων και διαθεσιμότητας στο μέλλον που δεν θα μπορεί να καταρριφθεί στα δικαστήρια, αφού θα «στηρίζεται» σε εξατομικευμένη αξιολόγηση.
- Δεν μπορούν να επιβληθούν εξ αρχής ποσοστά καλών, μέτριων και κακών δημοσίων υπαλλήλων που θα «διαλύσουν» περαιτέρω την δημόσια διοίκηση.
- Οι προϊστάμενοι που υπηρετούν σήμερα και έχουν οριστεί από τις πολιτικές ηγεσίες των υπουργείων, υπάρχει κίνδυνος να επιμερίσουν τους υπαλλήλους στα ποσοστά της αξιολόγησης χωρίς να αξιοποιήσουν αντικειμενικά και αξιοκρατικά κριτήρια, δημιουργώντας πρόβλημα στην εξέλιξη ικανών και αποδοτικών υπαλλήλων.
- Πρέπει να θεσμοθετηθεί σύστημα αξιολόγησης με βάση την παραγωγικότητα και την επίτευξη στόχων προκειμένου να έχει αντικειμενικά και αξιοκρατικά χαρακτηριστικά.
