Υπόθεση Κριμαία: Διαβάστε απόψεις που προσπαθούν να σκιαγραφήσουν τον χαρακτήρα της και οι ψυχροπολεμικές μνήμες που ξυπνά
Ο αρθρογράφος των New York times, Peter Baker, αναλύει τις σχέσεις Ουάσινγκτον-Μόσχας και το πόσο επηρεάστηκαν από τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Ουάσινγκτον: Πριν ένα μήνα οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν θα μπορούσαν να βρουν την Κριμαία στον χάρτη. Αλλά οι αστραπιαίες κινήσεις της Μόσχας άλλαξαν τον παγκόσμιο άτλαντα και μπορεί να οδήγησαν μια περίοδο συχνά ταραχωδών αλλά και εποικοδομητικών σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας στο τέλος τους μετά από 25 χρόνια.
Από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, η Ουάσινγκτον και η Μόσχα είχαν καταφέρει να αντικαταστήσουν τις ψυχροπολεμικές τους διαφορές με ένα κλίμα συνεργασίας, που δοκιμάστηκε και άντεξε στις διάφορες κρίσεις που ακολούθησαν. Μετά από κάθε ρήξη, Κόσοβο, Ιράκ, Γεωργία εύκολα ή δύσκολα βρισκόταν μια ισορροπία στις σχέσεις τους.
Η απόφαση του Ρώσου προέδρου Πούτιν, να “αρπάξει” την Κριμαία από την Ουκρανία, που γιορτάστηκε με μια προκλητική τελετή υπογραφής της συνθήκης στο Κρεμλίνο την Τρίτη, απειλεί να εγκαινιάσει μια νέα πιο επικίνδυνη εποχή.
Αν δεν οδηγήσει σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο όπως φοβούνται ορισμένοι, είναι πολύ πιθανό η περίοδος αντιπαράθεσης και αποξένωσης να διαρκέσει τόσο που θα είναι δύσκολο να ξεπεραστεί.
“Πρόκειται για έναν σεισμό, και όχι σεισμό των 4 ρίχτερ”, δηλώνει η Toby T. Gati, ειδικός στα θέματα Ρωσίας, που υπηρέτησε στο State Department στο πλευρό του προέδρου Clinton, και τώρα κάνει επιχειρηματικές συμφωνίες σε δικηγορικό γραφείο. “Αν και δεν αποτελεί επιστροφή στον Ψυχρό Πόλεμο, καταστρέφει τα όνειρα του 1989, για μια Ενιαία και Ελεύθερη Ευρώπη. Λοιπόν αυτή την στιγμή μιλάμε για μια “Ευρώπη τζάμπα για όλους” και δεν ξέρουμε πως να αντιδράσουμε” τονίζει.
Ο Stephen J. Hadley, σύμβουλος σε θέματα εθνικής ασφάλειας του προέδρου Μπους, δήλωσε ότι “θα είναι πιο δύσκολο να ανακάμψουμε από αυτή την σύγκρουση από ότι στο παρελθόν καθώς ο κ. Πούτιν αρνείται τους διεθνείς κανόνες που συστάθηκαν με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης”. “Θέλει να ξαναγράψει την ίδια ιστορία που προέκυψε από τον Ψυχρό Πόλεμο, εμείς έχουμε ριζικά αντίθετες προσεγγίσεις στα θέματα της Ευρώπης” πρόσθεσε.
Στον Λευκό Οίκο την Τρίτη, ο πρόεδρος Ομπάμα, παρουσίασε τις επόμενες κινήσεις του, μια απάντηση “οφθαλμόν αντί οφθαλμού” σε αυτό που ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Joseph R. Biden μιλώντας στην Βαρσοβία αποκάλεσε “Τίποτα παραπάνω από αρπαγή μιας χώρας”.
Σε συζητήσεις τους αξιωματικοί της αμερικάνικής κυβέρνησης αναγνωρίζουν ότι οι πιθανότητες να μην ενωθεί η Κριμαία με την Ρωσία είναι ελάχιστες και ότι το πραγματικό ερώτημα είναι κατά πόσο η Δύση είναι σε θέση να σταματήσει τον Πούτιν από το να αποσταθεροποιήσει, ακόμη και να πάρει τον έλεγχο όλης την Ανατολικής Ουκρανίας.
Ακόμα και αν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεχτούν την διχοτόμηση της χώρας, είναι δύσκολο οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ Δύσης και Ρωσίας να αποκατασταθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η σταθερή θέση της Ρωσίας στην διεθνή κοινότητα, με αποκορύφωμα την είσοδο της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2012 με την στήριξη του Ομπάμα, έρχονται σε σύγκρουση με τα γεγονότα της Τρίτης όπως φαίνεται από την απόφαση η συνάντηση των G8 την επόμενη εβδομάδα να γίνει χωρίς την συμμετοχή της Ρωσίας.
Ο Υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ δήλωσε πως η ομιλία του προέδρου Πούτιν “δεν ταιριάζει με την πραγματικότητα”. “Το ότι η Ρωσία έχει έννομο συμφέρον στην Ουκρανία δεν νομιμοποιεί το να καταλάβεις μια χώρα επειδή έτσι θες ή επειδή είσαι θυμωμένος που τελείωσε ο ψυχρός πόλεμος ή επειδή διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση κτλ.”
Σε κίνδυνο βρίσκονται όλοι οι τομείς στους οποίους οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεργάζονται με την Ρωσία. Οι δυο τους συνεργάζονται στενά για την εξερεύνηση του διαστήματος και η πρόσβαση των Αμερικάνων στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τις ρωσικές εκτοξεύσεις πυραύλων. Τα αμερικανικά στρατεύματα με κατεύθυνση προς και από το Αφγανιστάν πετούν μέσα από το ρωσικό εναέριο χώρο. Οι μυστικές υπηρεσίες των δυο χωρών ανταλλάσσουν συχνά πληροφορίες σχετικά με τρομοκρατικές οργανώσεις, ενώ Αμερικανοί ειδικοί βοηθούν τους Ρώσους να καταστρέψουν παλιά πυρηνικά όπλα.
Ακόμη και οι πρόεδροι των δύο χωρών έχουν διπλωματικές σχέσεις. Διπλωμάτες και από τις δύο πλευρές ήταν σε επαφή την προηγούμενη εβδομάδα για να εξασφαλίσουν ότι θα μπορούσαν να εξακολουθούν να εργάζονται από κοινού για διαπραγματεύσεις με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα.
“Μπορούμε να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε ακόμα και αν έχουμε κάποιες διαφορές ακόμα και σε σοβαρά θέματα. Αυτή είναι η τραγωδία του τι έχει συμβεί σε σχέση με την Κριμαία” δήλωσε ο κ. Kerry. Το θέμα είναι η Δύση να ξεκαθαρίσει τα είδη κυρώσεων που θα επιβάλει στην Ρωσία και αν τελικά θα το κάνει, καθώς δείχνει προβληματική σε αυτόν τον τομέα.
Οι σχέσεις συνεχίστηκαν και μετά τον πόλεμο της Ρωσίας με την Γεωργία το 2008. Εκεί ο πρόεδρος Ομπάμα έκανε την αρχή και στην συνέχεια τον ακολούθησαν οι περισσότεροι στην Δύση, κατηγορώντας τον άστατο πρόεδρο της Γεωργίας Mikheil Saakashvili ότι προκάλεσε την Μόσχα.
Όμως τώρα είναι διαφορετικό. Οι σχέσεις των δύο ισχυρών ανδρών είχαν ήδη εκτοξευθεί προς τα κάτω πολύ πριν τα ρωσικά στρατεύματα καταλάβουν την Κριμαία.
Συγκεκριμένα το 2012 ο Ρώσος πρόεδρος είχε κατηγορήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι βρισκόταν πίσω από διαμαρτυρίες στους δρόμους της Μόσχας, ενώ απέρριψε τις προσπάθειες του προέδρου Ομπάμα να επανεκκινήσουν τις συνομιλίες τους για μείωση των πυρηνικών όπλων και έδωσε καταφύγιο στον Edward Snowden πρώην που εργαζόταν, βάσει συμβολαίου, στην Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας και ήταν υπαίτιος διαρροών στον τύπο απόρρητων πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμα μαζικής παρακολούθησης που εφάρμοζαν οι αμερικανικές και Βρετανικές κυβερνήσεις.
Η αντίδραση του προέδρου Ομπάμα ήταν να κηρύξει “παύση” στις σχέσεις των δύο χωρών και να ακυρώσει το προγραμματισμένο του ταξίδι στην Μόσχα κάτι που είχε να γίνει περισσότερο από μισό αιώνα.
Ο Michael Mc Faul που αποτέλεσε τον αισιόδοξο και ενεργητικό “αρχιτέκτονα” της ρωσικής πολιτικής του προέδρου Ομπάμα και αργότερα πρέσβης στην Μόσχα, εξέφρασε την απογοήτευσή του στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook γράφοντας “Είμαι πολύ θλιμμένος σήμερα. Το μόνο που ελπίζω είναι αυτή η σκοτεινή περίοδος να μην διαρκέσει όσο ο Ψυχρός Πόλεμος”.
Ειδικοί λένε ότι δεν θα δούμε άλλον ένα Ψυχρό Πόλεμο, που ήταν ένας παγκόσμιος διαγωνισμός ιδεολογίας, καπιταλισμός εναντίον κομμουνισμού. Μπορεί ο πρόεδρος Πούτιν να αυτοτοποθετείται ως ηγέτης του αντι-Αμερικανισμού, όμως οι ρίζες του βρίσκονται στον Ρωσικό Εθνικισμό και όχι στην μαρξιστική φιλοσοφία, ενώ εστιάζει κυρίως στις περιοχές γύρω από την χώρα του.
Ο Michael Dobbs, ψυχροπολεμικός ιστορικός και συγγραφέας που είχε καλύψει δημοσιογραφικά το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης δηλώνει: “Μπορεί όλο αυτό εύκολα να οδηγήσει σε παρατεταμένη διαμάχη Ανατολής-Δύσης. Δεν θα είναι ακριβώς όπως στον Ψυχρό Πόλεμο γιατί δεν θα είναι μια μάχη για τον έλεγχο όλου του κόσμου, αλλά θα είναι κάτι σαν την Γιουγκοσλαβία σε πολύ μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη κλίμακα”.
