Μπορεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος να είναι ένα από τα αρτιότερα δομημένα όργανα αλλά δεν είναι και ο… Πάπας για να έχει το αλάθητο.
Η γνωστή έκφραση «ένα μυαλό χειμώνα καλοκαίρι» βρίσκει εφαρμογή στις πληροφορίες που ακολουθούν και αποδεικνύουν ότι ακόμα και ο ανθρώπινος εγκέφαλος κάνει τα λάθη του.
Θα έχετε πιάσει τον εαυτό σας να εστιάζει στα αρνητικά στοιχεία περισσότερο. Ε, λοιπόν αυτό δεν είναι δικό σας φταίξιμο, ούτε είστε πεσιμιστές, απλά όπως λέει και η έρευνα του καθηγητή ψυχολογίας Rick Hanson, «οι εγκέφαλοί μας είναι προγραμματισμένοι να ανιχνεύουν το κακό, την απειλή».
Η αναγνώριση αυτή της απειλής δημιουργεί «αρνητικές προκαταλήψεις» που κάνουν τον εγκέφαλο να αντιδρά έντονα στα άσχημα νέα, σε σχέση με την αντίδρασή του στα καλά νέα.
Και ο λόγος είναι ότι οι αρνητικές εμπειρίες επηρεάζουν πιο πολύ από ότι οι θετικές. Το γνωστό δηλαδή «αν δεν πάθεις, δε μαθαίνεις».
Μία άλλη …εσφαλμένη λειτουργία του εγκεφάλου είναι ότι βλέπει πατέντες και «συνομωσίες» εκεί που δεν υπάρχουν. Κάπως έτσι εξηγείται και το φαινόμενο ότι πιστεύουμε στις συμπτώσεις.
Αν και αυτό οδηγεί σε λάθος σκέψεις, το να σκεφτόμαστε έτσι ενδεχομένως να έχει δώσει στον άνθρωπο ένα προνόμιο εξέλιξης. Και για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, η τάση αυτή λέγεται αποφένια και αφορά στην ικανότητα του ανθρώπου να συνδέει φαινομενικά ασύνδετες πληροφορίες συντάσσοντας ένα έλλογο μωσαϊκό νοήματος.
Και αν και στην αποφένια κατέχουμε master, αδυνατούμε να δούμε το σωστό που βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας. Ερευνητές από τα Πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και του Κεντ απέδειξαν το φαινόμενο της «τύφλωσης». Πρόκειται για μία συνθήκη όπου δείχνει πόσο επιλεκτικός είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος στο να βλέπει πράγματα που βρίσκονται ακριβώς μπροστά του.
Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι βασιζόμαστε περισσότερο στη μνήμη και την αναγνώριση προτύπων και μάλλον η οπτική μας αντίληψη δεν είναι και το μεγαλύτερο ατού μας.
Ένα ακόμη από τα μυστήρια λάθη του εγκεφάλου είναι ότι έχει μία καλή «προκατάληψη» με όσους συμφωνούν μαζί του. Δηλαδή, συμφωνώ ότι διαφωνούμε. Οι εγκέφαλοί μας έχουν αρκετή αποστροφή για τις συγκρούσεις και τις διαφωνίες και γι’ αυτό προτιμούν να κλίνουν προς εκείνες τις συνθήκες που συμφωνούν, αποφεύγοντας οτιδήποτε ή οποιονδήποτε αντιδρά στις πεποιθήσεις μας.
Αυτό έχει ένα και μόνο αποτέλεσμα: να γινόμαστε… αγύριστα κεφάλια. Και όλως παραδόξως το internet ενισχύει την άποψη αυτή καθώς εύκολα εντοπίζουμε πληροφορίες που μας κάνουν να αισθανόμαστε ολόσωστοι, όσο λάθος και αν τελικά κάνουμε.
Θυμάστε την τελευταία φορά που γίνατε ρεζίλι; Ή καλύτερα που κάνατε κάτι ηθελημένα ή άθελά σας και νομίζετε ακόμη και σήμερα, όσος καιρός και αν έχει περάσει ότι ήταν ό,τι πιο τραγικό έχει ζήσει τούτος εδώ ο πλανήτης; Ε, λοιπόν η υπερβολή αυτή δεν ισχύει. Απλά ο εγκέφαλός μας έχει την τάση να υπερμεγενθύνει καταστάσεις που μας βάζουν στο επίκεντρο.
Το γνωστό «spotlight effect» είναι η τάση που έχουμε να θεωρούμε ότι όλα κινούνται γύρω από μας. Το γεγονός ότι είμαστε το επίκεντρο του δικού μας κόσμου, δε μας κάνει εγωκεντρικούς (πάντα) απλά είναι φύσει αδύνατο να μη δούμε τα πράγματα από τη δική μας σκοπιά.
Βρισκόμαστε στο σούπερ μάρκετ και έχουμε να διαλέξουμε μεταξύ 30 διαφορετικών ειδών σαμπουάν. Στο τέλος θα καταλήξουμε να πάρουμε κάποιο, το οποίο μετά θα μετανιώσουμε και αυτό είναι ίδιον της λανθασμένης κρίσης του εγκεφάλου μας.
Τα πράγματα είναι απλά. Οι υπερβολικές επιλογές δεν σημαίνουν αυτόματα ελευθερία αποφάσεων καθώς έχουμε την τάση να συγκρίνουμε τα προϊόντα (σαμπουάν στην προκειμένη περίπτωση) το ένα με το άλλο.
Άρα, ούτως ή αλλιώς το πεδίο είναι περιορισμένο. Και επομένως ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλος το «καλύτερο» είναι αυτό που του φαίνεται πιο ελκυστικό, απαξιώνοντας εν τέλει την πραγματική του αξία. Με απλά λόγια, ο ανθρώπινος εγκέφαλος μάλλον είναι οπαδός του «φαίνεσθαι» παρά του «είναι».
Και αν νομίζετε ότι εδώ τελειώνουν τα λάθη του εγκεφάλου κάνετε… λάθος. Υπάρχει και συνέχεια καθώς το ανθρώπινο μυαλό δεν εμπιστεύεται ούτε τις ίδιες του τις μνήμες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι υποθέσεις αυτοπτών μαρτύρων. Οι μνήμες μπλέκονται με τα συναισθήματα και κάπως έτσι αλλάζει ο τρόπος που σκεφτόμαστε για το παρελθόν.
Και κλείνοντας, ήρθε η ώρα να θριαμβεύσει η ανθρώπινη συνήθεια που θέλει τον κάθε έναν μας να υποστηρίζει το «δικό» του είδος. Είτε αυτό σημαίνει κοινή εμφάνιση, είτε κοινές πεποιθήσεις, ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την τάση της λεγόμενης «ευνοιοκρατίας», όταν δηλαδή θεωρούμε τους ομοίους μας πιο σωστούς, πιο καλούς, «πιο» σε όλα.
Ίσως μέσα σε αυτό το πλαίσιο τελικά να επεξηγούνται και οι εκφάνσεις του ρατσισμού, της κρίσης, της εχθρότητας αλλά και των στερεοτύπων.
