Αναπνευστικά και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας μπορεί να προκαλέσει η συνεχής έκθεση στα αιωρούμενα σωματίδια που παράγονται από την καύση βιομάζας.

Σύμφωνα με τον κ. Στέφανο Σαμπατακάκη, υπεύθυνο του γραφείου Περιβαλλοντικής Υγείας του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), η καύση της βιομάζας παράγει μεγάλα ποσά διοξειδίου του άνθρακα (CO₂), μονοξειδίου του άνθρακα (CO), αιωρούμενων στερεών σωματιδίων, υδρογονανθράκων, καθώς επίσης έναν μεγάλο αριθμό χημικών ενώσεων και ιχνοστοιχείων. Μελέτες έχουν δείξει ότι ένα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια από ότι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας 25 διαμερισμάτων.

Οπως επισημαίνει, όσο πιο μικρά είναι τα αιωρούμενα σωματίδια τόσο πιο επικίνδυνα είναι για την υγεία. Η επικινδυνότητά τους εξαρτάται επίσης από τη χημική τους σύσταση.

Επιπτώσεις στην υγεία

Τα αιωρούμενα σωματίδια εναποτίθενται κυρίως στις κυψελίδες των πνευμόνων και με την πάροδο του χρόνου επιφέρουν σοβαρές βλάβες στην υγεία. Η συνεχής έκθεση στα αιωρούμενα σωματίδια συμβάλλει στη δημιουργία χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.

Διάφορες μελέτες συνδέουν τα επίπεδα των αιωρούμενων σωματιδίων με τις αυξημένες εισαγωγές στα νοσοκομεία και ειδικότερα με τον αριθμό των επισκέψεων στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ).

Τα παιδιά, τα άτομα που πάσχουν από άσθμα ή έχουν καρδιολογικά προβλήματα και οι ηλικιωμένοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στην έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Οσοι ζουν για πολλά χρόνια σε περιοχές επιβαρυμένες με υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα εμφανίζουν διάφορα προβλήματα υγείας, όπως χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, με κύριο εκπρόσωπο τη χρόνια βρογχίτιδα.

Σε ό,τι αφορά το μονοξείδιο του άνθρακα, μειώνει την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο σε βασικούς ιστούς του οργανισμού, επιδρώντας κυρίως στο καρδιαγγειακό και νευρικό σύστημα. Η έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα προκαλεί ζαλάδες, πονοκέφαλο και αίσθημα κόπωσης. Υγιή άτομα εκτεθειμένα σε υψηλά επίπεδα μπορεί να υποστούν προσωρινή μείωση της πνευματικής τους διαύγειας καθώς και της όρασής τους. Επιπροσθέτως το μονοξείδιο του άνθρακα αντιδρά με άλλους ρύπους, με αποτέλεσμα τη δημιουργία όζοντος στο επίπεδο του εδάφους, το  οποίο μπορεί να βλάψει την υγεία.

Οδηγίες προφύλαξης

Οι ειδικοί επιστήμονες του ΚΕΕΛΠΝΟ απαγορεύουν ρητώς:

• Την καύση βαμμένων (ειδικότερα με λαδομπογιές) ή βερνικωμένων ξύλων, κομματιών από έπιπλα και κάθε είδους πλαστικού, καθώς οδηγεί σε εκπομπή τοξικών αερίων μέσα και έξω από το σπίτι.

• Τη χρήση χημικών προσαναμμάτων. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούνται φυσικά  προσανάμματα, όπως ψιλά κλαδιά, κουκουνάρια, ξερά φύλλα ή δαδιά. Καλό είναι επίσης να αποφεύγεται η αγορά ξυλείας εμποτισμένης σε χημικά, που αποσκοπεί σε αργή καύση, εύκολο άναμμα κτλ.

Σημαντική – τονίζουν – είναι επίσης η επιλογή της τοποθέτησης των σωλήνων αερισμού (μπουριά), ώστε να μην έρχονται σε επαφή με ξύλινες ή άλλες εύφλεκτες επιφάνειες, καθώς και ο τακτικός καθαρισμός τους από πίσσα και αιθάλη (στάχτη). Τα υπολείμματα πίσσας και στάχτης μέσα στα μπουριά μπορεί να αναφλεγούν σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, πράγμα που οδηγεί σε πυράκτωση των σωλήνων (μπουριά). Η συγκέντρωση πίσσας και αιθάλης είναι συνάρτηση της καθαρότητας του ξύλου που επιλέγουμε να κάψουμε, κάτι που ισχύει και για νεότερου τύπου καύσιμη ύλη όπως είναι τα pellets.

Πρόληψη παθήσεων

Μόνο με έναν τρόπο μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος εκδήλωσης παθήσεων που σχετίζονται με την καύση βιομάζας: τον περιορισμό έκθεσης του ανθρώπου στα αιωρούμενα σωματίδια. Παρ’ ότι η μετάβαση σε πιο καθαρά καύσιμα αποτελεί την κυριότερη σύσταση, εν τούτοις ουσιώδεις βελτιώσεις μπορεί να προκύψουν με απλές πρακτικές εξαερισμού των χώρων (άνοιγμα της μπαλκονόπορτας), καθώς και με τη χρήση εξελιγμένων ή βελτιωμένων πηγών θέρμανσης (σόμπες κτλ.).

Ειδικότερα:

• Ενα ανοιχτό παράθυρο στον εσωτερικό χώρο μπορεί να μειώσει το μονοξείδιο του άνθρακα κατά 85%.

• Αρτιότερες τεχνολογικά σόμπες ευνοούν μια πιο πλήρη καύση, αυξάνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την παραγόμενη θερμότητα και μειώνοντας παράλληλα τα επιβλαβή παραπροϊόντα της καύσης (σόμπες υψηλής αποτελεσματικότητας / χαμηλών εκπομπών). Μειώσεις από 40% ως 85% στις συγκεντρώσεις των PM₁₀ (αιωρούμενα σωματίδια) και του μονοξειδίου του άνθρακα έχουν επιτευχθεί χρησιμοποιώντας εξελιγμένες σόμπες. Επίσης, παρατηρείται μείωση των οξέων αναπνευστικών παθήσεων σε ποσοστό 24% – 64%.

• Η μείωση της σωματιδιακής ρύπανσης σε εσωτερικούς χώρους όπου χρησιμοποιείται το υγραέριο ως καύσιμο κυμαίνεται από 50% ως 90%. Παρόμοια μείωση παρατηρείται όταν χρησιμοποιείται κηροζίνη.

• Οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων PM₁₀ σε σπίτια που χρησιμοποιούν κάρβουνο είναι σχεδόν 90% χαμηλότερες από αυτές που προκύπτουν όταν υπάρχουν ανοιχτές φωτιές με καυσόξυλα.

Οι ειδικοί επιστήμονες του ΚΕΕΛΠΝΟ τονίζουν ότι οι σταδιακές αλλά γρήγορες μεταβάσεις από ανοιχτές φωτιές καυσόξυλου σε φωτιές όπου χρησιμοποιείται κάρβουνο δύνανται να αποτρέψουν σε παγκόσμια κλίμακα 2,8 εκατομμύρια θανάτους ως το 2030. Επίσης η αντικατάσταση των στερεών καυσίμων με πετρέλαιο ενδέχεται να αποτρέψει 3,7 εκατομμύρια θανάτους. Το 83%-85% των θανάτων που θα αποφευχθούν αφορά άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού (παιδιά, ηλικιωμένοι, άνθρωποι με προϋπάρχουσες αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις κτλ.).

Φυντανίδου Ελενα