«Φτάσαμε στις Κάνες με το σάστισμα από την πρωτοβουλία του Ελληνα πρωθυπουργού Παπανδρέου να διεξαγάγει δημοψήφισμα για την ασταθή συμφωνία του Eurogroup της 26ης Οκτωβρίου. Ηταν συμφωνία που περιελάμβανε ένα σχέδιο νέων περικοπών στην Ελλάδα, τη συμμετοχή των ιδιωτικών τραπεζών στη διάσωση αυτής της χώρας με συμβολή 50% και την αύξηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ως το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. (…)

Η ιδέα του δημοψηφίσματος έπεσε σαν βόμβα στις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης και τις Βρυξέλλες. Ηταν μέρες μεγάλης νευρικότητας. Φαινόταν πως ύστερα από τόσες φορές που πήγε η στάμνα στην πηγή, αυτήν τη φορά θα έσπαζε και το ευρώ θα ανατινασσόταν.

Η σκέψη γινόταν αυτόματα. Αν διεξαγόταν το δημοψήφισμα, το πιθανότερο ήταν πως το αποτέλεσμα θα ήταν αρνητικό. Σε αυτή την περίπτωση, δεν θα υπήρχε βοήθεια και το ενδεχόμενο στάσης πληρωμών θα ήταν αναπόδραστο, με απρόβλεπτες συνέπειες. Ανάμεσα σε αυτές, ένα πιθανό σοκ και μαζική μετάδοση στις χώρες του ευρώ με τη μικρότερη αντοχή.

«Του επεσήμανα τους κινδύνους»
Εκείνες τις μέρες μίλησα σε αρκετές περιπτώσεις προσωπικά με τον Παπανδρέου σχετικά με την πρωτοβουλία του. Του επισήμανα με σεβασμό, λόγω της ειλικρινούς εκτίμησης που νιώθω γι’ αυτόν, τους σοβαρούς κινδύνους που συνόδευαν την αιφνιδιαστική πρότασή του. Δεν ήταν εύκολο να πω στον Παπανδρέου κάτι που ακουγόταν σαν μομφή.

Πάντα ήπιος, τις ημέρες πριν από την παραίτησή του μου μετέφερε το πόσο απομονωμένος αισθανόταν μπροστά στην οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας του. Η κυβέρνηση αντιμετώπιζε αυξανόμενες δυσκολίες στο κοινοβούλιο, ύστερα από τόσα σχέδια προσαρμογής και περικοπών κοινωνικών δαπανών, και η οικονομία και η απασχόληση πήγαιναν όλο και χειρότερα. Και η τρόικα γινόταν όλο και σκληρότερη. «Δεν μπορώ άλλο», μου είπε… Τον καταλάβαινα και δεν ανέφερα ξανά το δημοψήφισμα. Μια πρωτοβουλία που πέθανε στους διαδρόμους και στα σαλόνια του παλατιού των φεστιβάλ και των συνόδων των Κανών».

Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ο Θαπατέρο δίνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξηγείται πώς έφτασε να γίνει το ζήτημα της Ελλάδας κεντρικό πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας. Περιγράφει μια ατμόσφαιρα εφησυχασμού και συγκρατημένης αισιοδοξίας που επικρατούσε στην Ευρώπη η οποία διαλύθηκε απότομα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 2009.

«Κατά τη διάρκεια της συνόδου, ο νεοεκλεγείς Ελληνας πρωθυπουργός άρχισε να δίνει μια σχολαστική και διαφανή αναφορά πάνω στην κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και ειδικά πάνω στα δημοσιονομικά.

Η αναφορά ήταν συγκλονιστική, ζοφερή. Ο Παπανδρέου, αφού παρουσίασε ωμά τη δυναμική του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους, περιέγραψε μια σειρά από ιδιαιτερότητες της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Δεν θέλω να δώσω λεπτομέρειες από τα πράγματα που περιέγραψε ο Παπανδρέου σχετικά με τις συντάξεις, τα επιδόματα των υπαλλήλων ή τις δυσκολίες προσδιορισμού της δημόσιας περιουσίας… από σεβασμό για τον ίδιο και τη χώρα του, η οποία έχει νιώσει τόσο πολύ πόνο κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Ο Γιώργος Παπανδρέου κέρδισε την εμπιστοσύνη του Συμβουλίου με τη σοβαρότητα και τη διαφάνεια, αλλά η περιγραφή του είχε αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία. Τα πρόσωπα αρκετών αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων έδειχναν την κατάπληξή τους, ενώ άλλα κάποια συμπόνια για τον Ελληνα πρωθυπουργό».

Ο θόρυβος που ξέσπασε μέσα στις επόμενες εβδομάδες υπήρξε χωρίς προηγούμενο, όπως θυμόμαστε όλοι, και οι εξελίξεις ήταν πυκνές. Μέσα στον Γενάρη, ο Θαπατέρο μίλησε σε αρκετές περιπτώσεις με τον Παπανδρέου. «Μου εκμυστηρεύθηκε τη δυσαρέσκειά του για τις ενέργειες κάποιων ευρωπαϊκών κρατών. Ο Παπανδρέου ισχυριζόταν τότε με υπερηφάνεια ότι η χώρα του μπορούσε να αντιμετωπίσει την κατάσταση από μόνη της και ότι όσο περισσότερες αντιδράσεις από τους εταίρους στην Ευρώπη παρατηρούσε, τόσο πειθόταν να μη ζητήσει βοήθεια».

Στις 11 Φεβρουαρίου 2010 έγινε η πρώτη σύνοδος κορυφής με αποκλειστικό θέμα την Ελλάδα η οποία, όπως λέει ο Θαπατέρο, «υπήρξε αποκαρδιωτική. Ο Παπανδρέου περισσότερο θέλησε να ζητήσει κατανόηση παρά βοήθεια. (…) Και με σφοδρή επιθυμία να διατηρήσει την εθνική υπερηφάνεια, δήλωσε ότι δεν θα ζητούσε βοήθεια προς το παρόν, ότι θα συνέχιζε να βασίζεται στις αγορές και ότι, βλέποντας την ευρωπαϊκή συμπεριφορά, αναλογιζόταν την πιθανότητα αιτήματος προς το ΔΝΤ για βοήθεια».

Γνωρίζουμε φυσικά πως αυτή η επαμφοτερίζουσα στάση της ελληνικής κυβέρνησης κράτησε λίγο και πως τον Απρίλιο προσέφυγε στη χρηματοδότηση του μνημονίου. Λίγες ημέρες μετά την προσφυγή αυτή και επίσης λίγες πριν από την έγκριση της συμφωνίας από τα ευρωπαϊκά όργανα και τα κοινοβούλια των κρατών, ο Θαπατέρο επικοινώνησε με τον Γιώργο Παπανδρέου.

«Στις 2 Μαΐου μίλησα με τον Παπανδρέου. Ηταν εξουθενωμένος αλλά μιλούσε με σταθερή φωνή. Ηταν αποφασισμένος να βάλει εμπρός το απαιτούμενο σκληρότατο σχέδιο λιτότητας σε αντάλλαγμα για την οικονομική βοήθεια. Αλλά συγχρόνως μου μετέφερε, με πόνο, με πόνο και με κάποια παραίτηση, ότι δεν ένιωθε αρκετή ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Μου ζήτησε να μιλήσω με τη Μέρκελ. Ανέλαβα να το κάνω. Και το έκανα την Πέμπτη 6 Μαΐου, μία ημέρα πριν από την έκτακτη σύνοδο κορυφής. (…) Το γερμανικό κοινοβούλιο θα ενέκρινε την επόμενη ημέρα τη βοήθεια στην Ελλάδα. (…) Αλλά η καγκελάριος γνώριζε ότι το προς έγκριση σχέδιο για την Ελλάδα δεν επαρκούσε και ότι οι αγορές είχαν αρχίσει να αποδέχονται την ιδέα της μετάδοσης και ότι η σύνοδος κορυφής της επομένης θα έπρεπε να λάβει δραστικά μέτρα για να σταματήσει την επίθεση κατά του ευρώ και την τεράστια αστάθεια της αγοράς».

«Τι θέλετε για εγγύηση, τον Παρθενώνα;»
Οσο περνούσε ο καιρός, η θέση της Ελλάδας διεθνώς χειροτέρευε, όσο και τα οικονομικά της μεγέθη. Ακόμα δυσχερέστερη την έκανε το γεγονός ότι εξαρτιόταν από κράτη με κυβερνήσεις που ήθελαν να φανούν σκληρές και αρεστές στους πολίτες τους. Ο Θαπατέρο, αναφερόμενος στις συζητήσεις του καλοκαιριού του 2011 για το δεύτερο «πακέτο» προς την Ελλάδα, κάνει λόγο για «εξοργιστικές δυσκολίες που ορισμένες χώρες, όπως η Φινλανδία, δημιουργούσαν, με τις ακόρεστες απαιτήσεις τους».

Και συνεχίζει: «Ηταν ίσως οι πιο δυσάρεστες στιγμές που έζησα μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων. Ηταν τρεις το πρωί και δεν επιτυγχανόταν συμφωνία -για 0,25% επιτόκιο!- και επιπλέον ζητούσαν ακατάπαυστα εγγυήσεις και περισσότερες εγγυήσεις από την Ελλάδα. «Τον Παρθενώνα, τα ελληνικά νησιά…; Μέχρι πού θέλεις να φτάσεις; Είναι αυτό που θέλεις για εγγύηση;» έφτασε να αναφωνήσει ένας αγανακτισμένος Παπανδρέου και σχεδόν έτσι ήταν, με μορφασμούς ασυνήθιστους για έναν ηγέτη με πρόσωπο πάντα ήρεμο και ήπιο…».

Τα «γαλλικά» στη σύνοδο των Κανών

Με το… «Δίλημμα» του Χ. Θαπατέρο, επανήλθαν στο προσκήνιο όλα τα δημοσιεύματα του γαλλικού Τύπου που είχε ασχοληθεί εκτενώς με το στενό πρέσινγκ που είχε ασκηθεί στον Γιώργο Παπανδρέου κυρίως από τον Σαρκοζί και τη Μέρκελ.

Σύμφωνα με όσα είχαν διαρρεύσει τότε, ο Νικολά Σαρκοζί δεν έκρυβε την οργή του για το ελληνικό δημοψήφισμα που απειλούσε με διάλυση την Ευρωζώνη καθώς στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία θα δρομολογούσε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Le canard enchaine» (Το αλυσοδεμένο παπί), μετά τη Σύνοδο Κορυφής των G20 στις Κάνες, ο πρόεδρος της Γαλλίας είπε μιλώντας στους υπουργούς του: «Ο Παπανδρέου είναι μαλ… (con), ένας πραγματικός μαλ… (connard). Μας τίναξε στον αέρα το G20. Στις Βρυξέλλες μας είχε πει ότι αποδέχεται το σχέδιο διάσωσης και στη συνέχεια πήγε και ανακοίνωσε ένα δημοψήφισμα χωρίς να μας ενημερώσει. Ηταν μια πισώπλατη μαχαιριά. Το απόλυτο σκάνδαλο. Και ύστερα από όλα αυτά, τώρα πρέπει να τον ευχαριστήσω κιόλας».

Σύμφωνα δε με την εφημερίδα «Le Parisien», μετά τις Κάνες, ο Σαρκοζί σε συνάντησή του με τον Αμερικανό πρόεδρο Ομπάμα είχε περιγράψει τον Παπανδρέου ως «τρελό» και «καταθλιπτικό».

Πράγματι, όπως έχει γράψει στο βιβλίο-ημερολόγιο της κρίσης ο τότε υπουργός Οικονομικών τη Γαλλίας Φρανσουά Μπαρουάν, το «θρίλερ» για τον Παπανδρέου στις Κάνες διήρκεσε δύο ώρες, με τον Σαρκοζί να βγαίνει εκτός εαυτού σε τέτοιο σημείο, που σε έξαλλη κατάσταση φώναζε προς τον Παπανδρέου «you are a f..ing psycho» και «δεν μπορείς εσύ να ξεφτιλίζεις τον πρόεδρο της Γαλλίας».

NIKHTAΣ ΚΟΥΡΙΔΑΚΗΣ