Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Ο σύλλογος Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός” αποδεχθείς την πρόσκληση του πολιτιστικού συλλόγου Πενταλόφου  πραγματοποίησε χορευτική παράσταση με το χορευτικό τμήμα του στις 27 Οκτωβρίου 2013 στο 8^ο Καστανοπάζαρο  που διοργάνωσε με επιτυχία ο τοπικός σύλλογος. Πριν τη χορευτική παράσταση ο πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Πενταλόφου κ. Στέργιος Ταρνανάς  πρόσφερε στον πρόεδρο του συλλόγου μας κ.Δημήτριο Μπουκάλη τα βιβλία “Ο παραδοσιακός γάμος στον Πεντάλοφο Κοζάνης” του Σωτήριου Κάσου , “Ημερολόγιο εθίμων” του Ανδρέα Ταρνανά,  και το CD “Τσιμούλι” με σκοπούς και τραγούδια περιοχής Πενταλόφου Βοΐου με επιμέλεια του Κώστα Τσώνη όλα εκδόσεις του Πολιτιστικού συλλόγου Πενταλόφου τα οποία θα κοσμούν τη βιβλιοθήκη του συλλόγου μας. Στην εκδήλωση χόρεψε και το χορευτικό τμήμα του Συλλόγου Βοϊωτών Κοζάνης.

Κάστανα ψημένα, αρίστης ποιότητας από τα καστανοδάση του οικισμού, κρασί άφθονο απόλαυσαν οι πολυπληθείς επισκέπτες  από την περιοχή του Βοΐου, Γρεβενών, Κοζάνης. Δεν έλειψαν τα κρεατικά, τα καλοψημένα σουβλάκια που με τη νοστιμιά τους συμπλήρωναν το εδεσματολόγιο. Η πλατεία του Πενταλόφου γέμισε από κόσμο, χαρούμενο, κεφάτο. Οι εξακόσιες καρέκλες ήταν λίγες. Πολλαπλάσιοι ήταν οι όρθιοι που κατέκλυσαν το χώρο και τα καταστήματα του Πενταλόφου. Οι επισκέπτες χόρεψαν με την ψυχή τους με τους ήχους της ορχήστρας του Ντίμτσιου Παναγιώτη. Σε όλους μας δόθηκε η ευκαιρία να περπατήσουμε στους λιθόστρωτους δρόμους, να ανάψουμε ένα κερί στον Άγιο Αθανάσιο, να πάρουμε τον καφέ μας στην κεντρική πλατεία “Λόντζια” κερασμένους από τον Πενταλοφίτη και μέλος του χορευτικού μας κ. Δημήτρη Τσιτσικλή τον οποίο και ευχαριστούμε. Σχετικό video:167. ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 8^ο ΚΑΣΤΑΝΟΠΑΖΑΡΟ 2013.

Ιστορικά στοιχεία: Σύσταση κοινότητας:

Με το διάταγμα της 19ης-12-1918 αναγνωρίστηκε ως κοινότης Ζουπανίου. Μετονομάσθηκε κοινότητα Πετροβούνου στις 20-8-1927 και σε κοινότητα Πενταλόφου στις 12-3-1928. Υψόμετρο οικισμού 1040 μ.

Εκλογικά κέντρα: Στην υποδιοίκηση Ανασελίτσας ορίσθηκαν 15 εκλογικά τμήματα στις 24-11-1915 εκ των οποίων τα δύο στο Ζουπάνιον. Το 10^ον  για τους εκλογείς του χωρίου με τόπο ψηφοφορίας την αστική σχολή. Το 11^ον με έδρα το Ζουπάνιον με τόπο ψηφοφορίας το ναό του Αγίου Αχιλλείου για τους εκλογείς των οικισμών Βρόστια (Α.Ανάργυροι), Σβόλιανη (Α.Σωτήρα), Ντοτσικόν, Μοιρασάνη (Μόρφη), Ντόλος (Βυθός), Λιμπόχοβο (Δίλοφος), Μοιραλή (Χρυσαυγή), Πέτσιανη (Τριάδα), Τσάριστα (Α.Θεόδωρος).

Πληθυσμός: Σύμφωνα με τις απογραφές που πραγματοποιήθηκαν από το ελληνικό κράτος οι διακυμάνσεις του πληθυσμού ήταν: 1920=1560. 1940=1752. 1951=1144. 1961=981. 1971=814. 1981=789. 1991=652. 2001=633. 2011=446

Εκκλησίες: Άγιος Αχίλλειος 1700. Άγιος Αθανάσιος με έτος κτίσης 1816, πολιούχος του χωριού. Αγία Βαρβάρα 1860. Άγιος Γεώργιος 1870. Προφήτης Ηλίας Ζουπανίου στα 1808 μ. υψόμετρο. Σε απόσταση δύο ωρών υπάρχει η ακατοίκητος Μονή της Αγίας Τριάδας με έτος κτίσης το 1742.
Μνημεία: α) Γυναίκα της Πίνδου  στήθηκε προς τιμή των γυναικών που συνέβαλαν ουσιαστικά στη νικηφόρα αντίσταση του 40 μεταφέροντας μέσω δύσβατων χαραδρών πυρομαχικά, τρόφιμα, ρούχα στους στρατιώτες της Πίνδου. Στην επιστροφή μετέφεραν τραυματίες τους οποίους περιέθαλπαν στα σπίτια των όπως έγινε  και με το διοικητή του αποσπάσματος Πίνδου Κ\ων/νου Δαβάκη ο οποίος ως τραυματίας βρήκε ζεστασιά στην οικία του Γ.Παπαναστασίου. Με πρόταση του Δαβάκη κατασκευάζονται δρόμοι με προσωπική εργασία των κατοίκων λίγες μέρες πριν την έναρξη του πολέμου. β) Αλέξανδρος Καρούτας. Με τη συνδρομή του ανηγέρθησαν το Γυμνάσιο και Λύκειο Πενταλόφου τη δεκαετία του 1970 με τοπική πέτρα. Από το 2001 τα εκπαιδευτήρια λειτουργούν ως διαπολιτισμικά με μαθητές Βορειοηπειρώτες, Αλβανούς. Ευεργεσίες πραγματοποιήθηκαν και σε άλλα ευαγή ιδρύματα και με τη στήριξη της γυναίκας του Θεοδούλας από Τσοτύλιον. γ) Πενταλοφίτης μάστορας. δ) ηρώο πεσόντων. ε) Ηρώο ΠΕΑΕΑ. στ)Αναθηματική στήλη: Το κ/σ Πενταλόφου με πρόεδρο τον Ευάγγελο Αλεξίου, αντιπρόεδρο το Στέργιο Γκάγκα και μέλη τους Παύλο Κ. Περβανά, Ν. Χονδροδήμου, Κ.Μακρή και Αν. Σαμαρά συνήλθε σε συνεδρίαση στις 8 Ιουλίου 1928 αποφάσισε την ανέγερση αναθηματικής στήλης με 35 ονόματα των εν πολέμοις πεσόντων κατοίκων Πενταλόφου στη θέση Ίσιωμα από λευκό μάρμαρο.

Για την αναθηματική στήλη ο Λαρισαίος μαρμαρογλύπτης Στέφανος Σκούταρης πληρώθηκε με το ποσό των 6000 δραχμών. Ο Παύλος Ι. Κούστιας δια μεταφορά των επτά τεμαχίων εκ Λαρίσης μέχρι Κοζάνης δραχ. 450. Ο σοφέρ Σπυρίδων Γούλα  Γκατζούλης κάτοικος Πενταλόφου δια μεταφορά των επτά τεμαχίων της αναθηματικής στήλης από Κοζάνη μέχρι Τσοτύλιο 375 δρχ. Ο αγωγεύς Ιωάννης Γράβας εκ Σιατίστης για μεταφορά επτά τεμαχίων αποτελουμένης αναθηματικήςστήλης από Τσοτύλιον ως Πεντάλοφο.δρχ. 1000

Πνευματική ζωή:

  Την Κυριακή 23 Νοεμβρίου 1930 κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της δεκαπενθήμερης αγροτικής εφημερίδας ΤΟ ΒΟΪΟΝ με τόπο έκδοσης τον Πεντάλοφο η οποία κυκλοφορεί μέχρι το 1934. Πριν 19 χρόνια ο πολιτιστικός Σύλλογος Πενταλόφου κυκλοφορεί την εφημερίδα ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΣ ΒΟΪΟΥ η οποία κυκλοφορεί μέχρι σήμερα.

Οικονομία: Ο Πεντάλοφος (πρώην Ζουπάν(ι)), γνωστό μαστοροχώρι του Βοΐου, περιβάλλεται από το πέτρινο τοπίο πέντε λόφων. Τόπος άγονος, με ανύπαρκτες πεδινές εκτάσεις, με λίγους λαχανόκηπους, οικονομικά στηρίχθηκε στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, στην επεξεργασία, στην τέχνη της πέτρας. Ονομαστοί τεχνίτες, κατασκεύασαν ονομαστά πέτρινα κτήρια στη Μακεδονία-Θεσσαλία-Κωνσταντινούπολη. Γεφύρια, μοναστήρια, βρύσες, εκκλησίες, σπίτια φτιαγμένα από Ζουπανιώτες μαστόρους αποτελούν αρχιτεκτονικά στολίδια τα οποία γίνονται αντικείμενο μελέτης από τα Πανεπιστήμια. Πολύ πετυχημένο αυτό που λένε οι Ζουπανιώτες “ΠΕΤΡΑ ΕΙΧΑΜΕ…ΠΕΤΡΑ ΔΟΥΛΕΨΑΜΕ” . Οι γυναίκες ασχολήθηκαν με την υφαντουργία δημιουργώντας κιλίμια, κεντήματα, ρούχα για τις ανάγκες ένδυσης των μελών της οικογένειας. Την περιοχή καλύπτουν μεγάλες δασικές εκτάσεις οι οποίες καλύπτονται με πεύκα, έλατα, οξιές, καστανιές. Χαρακτηριστικό της περιοχής οι μεν οικοδόμοι να ξενιτεύονται από τον Απρίλιο ως τον Οκτώβριο οι δε κτηνοτρόφοι να φεύγουν από το χωριό μαζί με τα ποίμνιά των για παραχείμαση στη Θεσσαλία από Οκτώβριο μέχρι Απρίλιο. Πολλοί κάτοικοι ξενιτεύτηκαν από πολύ νωρίς σε Αυστραλία, Αμερική, Αφρική, Ευρώπη. Πλησίον του οικισμού δημιουργήθηκε το υδροηλεκτρικό φράγμα του Πραμόριτσα που υδρεύει πολλούς οικισμούς του Βοΐου.

Ιστορία. Μετά από διαταγή της Νομαρχίας Κοζάνης με ημερομηνία 20-11-1968 περί συγγραφής της ιστορίας Πενταλόφου ο διευθυντής του σχολείου Παναγιώτης Πανταζάκος αναφέρει ότι σε γωνιόλιθο του καμπαναριού του Αγίου Αθανασίου διακρίνεται η μορφή του Πενταλοφίτη αρματωλού Γιάννη Τζιώρτζιου 1750-1800.  Σχολείο μεγαλοπρεπές και περικαλλές ανηγέρθη το έτος 1911 με δαπάνη της Αγαθοεργού Αδελφότητος Πενταλοφιτών με έδρα την Αμερική το οποίο πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς το 1944. Νέον ανηγέρθη στην ίδια θέση το 1950.