Την 17η Ιουνίου 2012, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα σημείωσε το χαμηλότερο ποσοστό της ιστορίας του λαμβάνοντας 12,28% στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Πρόκειται όμως για ένα κόμμα που έχει σημαδέψει ήδη την ιστορία της μεταπολίτευσης καθώς κυβέρνησε τον τόπο για 21 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974. Ποια είναι όμως η κληρονομιά του ΠΑΣΟΚ στην πολιτική, την κοινωνία και την οικονομία;
Το ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε από ένα πρόσωπο μέσα στα χρόνια της δικτατορίας. Όσο και αν ο γνωστός τότε, δημοσιογράφος Κώστας Νικολάου διεμήνυε την 3η Σεπτεμβρίου του 1974 στην εκδήλωση του «Κινγκ Παλλάς», ότι: «ο Ανδρέας Παπανδρέου θέλει να είναι πρώτος μεταξύ ίσων», ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν και έως έναν βαθμό είναι ακόμα το ΠΑΣΟΚ. Το νέο κόμμα είχε μπροστά του εκλογές και τα μηνύματα που λάμβανε ο αρχηγός και τα στελέχη του ήταν ενθαρρυντικά. Σε κάποιες συγκεντρώσεις παραμονές των πρώτων εκλογών της Μεταπολίτευσης ακούστηκε το σύνθημα: «Στις 18 (Νοεμβρίου) Σοσιαλισμός».
Όμως το 13,58% προσγείωσε απότομα τα στελέχη του. Τόσο απότομα που, φήμες της εποχής ήθελαν τον γνωστό μουσικοσυνθέτη Βασίλη Τσιτσάνη να πείθει τον Ανδρέα Παπανδρέου να παραμείνει στην πολιτική και τη χώρα. Το ΠΑΣΟΚ του 13% ήταν ένα κόμμα που έβλεπε την ιδέα της Ευρώπης με σκεπτικισμό, ενώ η ρητορική του ήταν ένα κράμα πατριωτισμού στα εθνικά θέματα, εκδημοκρατισμού στη διοίκηση και ενός ασαφούς σοσιαλισμού στην οικονομία.
Το 1981, αφού η ρητορική προσαρμοστεί στον ρεαλισμό όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις και περιοριστεί σε επικοινωνιακές τακτικές στην εσωτερική πολιτική, το ΠΑΣΟΚ θα είναι το πρώτο σοσιαλιστικό (με την ευρύτερη έννοια του όρου) κόμμα, που θα κυβερνήσει τον τόπο.
Η οικονομική του πολιτική μπορεί να χαρακτηριστεί ως έναν βαθμό σοσιαλιστική τα πρώτα πέντε χρόνια της διακυβέρνησής του. Μία πολιτική όμως με κενά. Μία πολιτική αθρόων προσλήψεων στο δημόσιο χωρίς μηχανισμούς αξιολόγησης, σε συνδυασμό με αυξήσεις των μισθών άνω του πληθωρισμού, θα οδηγήσουν σε εκτόξευση του εισοδήματος των Ελλήνων. Παράλληλα η φορολογική πολιτική του ΠΑΣΟΚ απουσίαζε παντελώς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρώτος υπουργός Οικονομικών της Αλλαγής Μανόλης Δρεττάκης θα παραιτηθεί για την απόρριψη από τον πρωθυπουργό του φόρου ακίνητης περιουσίας που στόχευε στις «βίλες με μπάρμπεκιου». Τα έσοδα του κράτους απουσίαζαν και η αύξηση του ατομικού εισοδήματος μέσω του κρατικού ταμείου γινόταν με δάνεια.
Η στροφή που γίνεται το 1985 στην Οικονομία με πάγωμα τον μισθών και ένα πακέτο μέτρων λιτότητας, που σε σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα έμοιαζε περισσότερο με «χάδι», δεν πέτυχαν να επαναφέρουν την χώρα σε πορεία ισοσκελιστικών προϋπολογισμών. Ο σημαντικότερος λόγος αποτυχίας εκείνου του προγράμματος, ήταν το πάθος ορισμένων στελεχών του Κινήματος αλλά και του προέδρου του να μείνουν στην εξουσία, λαμβάνοντας πιο σοβαρά από το συνηθισμένο το πολιτικό κόστος.
Η αλλαγή στην ρητορική και την πολιτική του ΠΑΣΟΚ θα έρθει στη δεκαετία του 1990. Παρότι τα πρώτα χρόνια ως αντιπολίτευση έπνεε τα μένεα εναντίον της «φιλελεύθερης πολιτικής» της Νέας Δημοκρατίας και του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, το Κίνημα είχε στρίψει το τιμόνι του στα «δεξιά». Τα ασθμαίνοντα χρόνια διακυβέρνησης από τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1993-96 και η οκταετία Σημίτη έως το 2004 άλλαξαν το ΠΑΣΟΚ. Έγινε ένα σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που παρουσιαζόταν ικανό, αν κρίνουμε από την νίκη του σε τρεις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις (1993, 1996, 2000), να οδηγήσει την χώρα με ασφάλεια στον εκσυγχρονισμό του 21ου αιώνα.
Το ΠΑΣΟΚ από το 2004 έως το 2012 θα γίνει πάλι ένα «Παπανδρεϊκό Κόμμα». Ο Γιώργος Παπανδρέου από τη στιγμή ανάληψης της ηγεσίας μέχρι την εποχή που «κουράστηκε» ο Κώστας Καραμανλής, θα λοιδορηθεί από τον Τύπο και τα Μέσα Ενημέρωσης. Ένα ικανό χρονικό διάστημα, όμως, πριν τις εκλογές του 2009 θα παρουσιάζεται ως η μόνη λύση στην οικονομική κατάρρευση των ημερών Καραμανλή και σε συνδυασμό με την εξαγγελία παροχών που υποσχέθηκε ο ίδιος θα κερδίσει εκείνες τις εκλογές.
Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Η κυβέρνηση θα δώσει επίδομα αλληλεγγύης, ενώ ύστερα θα αποκαλυφθεί ότι την ίδια περίοδο συζητούσε την είσοδο της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι κυβερνώντες θα δείχνουν να μην καταλαβαίνουν τι γίνεται πλέον στην χώρα και η κατάσταση θα ξεφύγει, όταν τον Νοέμβριο του 2011 θα τεθεί θέμα δημοψηφίσματος για είσοδο ή έξοδο από το ευρώ.
Το ΠΑΣΟΚ σε αυτή την 39χρονη πορεία του εξέφρασε την κοινωνία για μία εικοσαετία. Ειδικά οι δεκαετίες του ’80 και του ’90 έχουν άρωμα και χρώμα ΠΑΣΟΚ. Τα οικονομικά στοιχεία όμως είναι αμείλικτα. Το χρέος από 30% του ΑΕΠ το 1981, θα εκτοξευτεί στο 81% το 1990. Οι αριθμοί γράφουν μία ιστορία πικρή και άσχημη για το ΠΑΣΟΚ. Παρόλα αυτά, η ιστορία δεν μπορεί να ξεχάσει ότι για 21 χρόνια περίπου ένας στους δύο Έλληνες ψήφιζε το συγκεκριμένο κόμμα, και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο οι πολίτες αυτής της χώρας είδαν το βιοτικό επίπεδό τους να αγγίζει τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά.
Τώρα το ΠΑΣΟΚ δεν έχει καμμία σχέση με το παντοδύναμο Κίνημα των προηγουμένων ετών. Είναι ένα κυβερνητικό μεν κόμμα, ωστόσο κυμαίνεται δημοσκοπικά σε περιθωριακά (για την ιστορία του) ποσοστά της τάξης του 5-8%. Είναι ικανό να ανατρέψει την κατάσταση; Είναι ικανό να κερδίσει ξανά την εμπιστοσύνη του κόσμου και κυρίως των νέων ανθρώπων αφήνοντας πίσω του τις όποιες σκοτεινές ημέρες; Αυτό είναι ένα συμπέρασμα που θα βγάλει ο ιστορικός του μέλλοντος.
