«Δεν έχω πολλά νέα. Α, εκτός ότι πάμε για διαζύγιο με το Χρήστο». Ακολούθησε σιγή από την πλευρά μου. Με τη Σοφία δεν είχαμε να τα πούμε πολύ καιρό, καμιά φορά όμως οι αλλαγές επέρχονται ραγδαία. «Στα ψέματα» προσθέτει αμέσως. «Θα βγάλουμε διαζύγιο μπας και γλιτώσω την απόλυση. Το σκεφτήκαμε καλά, δεν υπάρχει άλλη λύση».
Η Σοφία ξεκίνησε να εργάζεται στο Δημόσιο με σύμβαση ορισμένου χρόνου το 1998. Το 2000, με νόμο της Βάσως Παπανδρέου, που αναγνώριζε ότι η κατηγορία των συμβασιούχων στην οποία ανήκε κάλυπταν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, μετατράπηκε σε υπάλληλος με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, έχοντας υποστεί φυσικά τις προβλεπόμενες περικοπές σε επιδόματα και μισθό. Καθώς βρέθηκε όμως στο Δημόσιο χωρίς ΑΣΕΠ, αποτελεί με το νέο νόμο υποψήφια για υπαγωγή σε καθεστώς διαθεσιμότητας. Και με ένα γιο 5 ετών και τον άντρα της με επίσης πετσοκομένο μισθό (είναι καθηγητής), το πλήγμα θα είναι μεγάλο.
Οπως λέει, πολλοί συνάδελφοί της έχουν αναλογιστεί τη «λύση» του διαζυγίου, θεωρώντας ότι οι μονογονεϊκές οικογένειες θα εξαιρούνταν από τη διαθεσιμότητα. Οι δικηγόροι επιβεβαιώνουν την τάση. «Το ενδιαφέρον για εικονικά συναινετικά διαζύγια είναι μεγάλο. Τα πινάκια είναι γεμάτα από τέτοιες υποθέσεις, γι’ αυτό οι δικάσιμες πια αργούν», λέει στην «Κ» η δικηγόρος Χριστίνα Γαλανοπούλου. Αναφέρει χαρακτηριστικά μια περίπτωση που το ζευγάρι έφυγε από το δικαστήριο αγκαλιασμένο με το χαρτί στο χέρι. «Ο κόσμος προσπαθεί με κάθε τρόπο να επιβιώσει. Εδώ που φτάσαμε, δεν θεωρείται προσόν ένα πτυχίο, αλλά το εάν έχεις την επιμέλεια του παιδιού».
Η Σοφία με τον Χρήστο είχαν ξεκινήσει τις διαδικασίες έκδοσης εικονικού διαζυγίου, όταν ενημερώθηκαν ότι μετά τις σχετικές ρυθμίσεις που εισήγαγε το πολυνομοσχέδιο, οι μονογονεϊκές οικογένειες στην ουσία δεν εξαιρούνται από τη διαθεσιμότητα. Πιθανότατα ακριβώς για να αποτρέψει κύμα συναινετικών διαζυγίων, η κυβέρνηση εξαίρεσε από την κινητικότητα μόνο τους δημόσιους υπαλλήλους που έχουν μόνοι τους τη γονική μέριμνα. Αντίθετα με τη γονική επιμέλεια, η μέριμνα του τέκνου αφαιρείται από ένα γονέα μόνο με τον θάνατο ή εξαιτίας βαρύτατων παραπτωμάτων (όπως κακοποίηση).
«Πρέπει να εκδοθεί δικαστική απόφαση που θα κρίνει τον ένα γονέα ανίκανο», εξηγεί η κ. Γαλανοπούλου. «Αυτό θα αποτρέψει κάποιους από το να μπουν στη διαδικασία. Ωστόσο, πολλοί προχωρούν με τη σκέψη ότι ίσως η ρύθμιση αλλάξει και διευρυνθεί η κατηγορία που προστατεύεται». Την ίδια στιγμή, οι «αληθινές» μονογονεϊκές οικογένειες, κυρίως διαζευγμένες γυναίκες με ανήλικα παιδιά, βρίσκονται επί ξύλου κρεμάμενες.
Πάντως, στο αρμόδιο τμήμα του Πρωτοδικείου Αθηνών, οι υπάλληλοι γράφουν υπερωρίες. «Γίνεται χαμός με τα συναινετικά διαζύγια» λένε στην «Κ». «Δεν προλαβαίνουμε να διεκπεραιώνουμε υποθέσεις». Το 2011, τα συναινετικά διαζύγια δεν ξεπερνούσαν τα 4.000, πέρυσι έφτασαν τα 4.600, ενώ φέτος, έχουν ήδη φτάσει τα 4.500. Η διευκόλυνση των διαδικασιών (σ.σ. το συναινετικό εκδίδεται πλέον πολύ ταχύτερα σε σχέση με παλιότερα), αλλά και η περικοπή των επιδομάτων γάμου οδήγησε σε έκρηξη των συναινετικών διαζυγίων. «Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν κάποια είναι εικονικά, αλλά ακούγεται έντονα στους διαδρόμους» αναφέρουν χαρακτηριστικά οι εργαζόμενοι του Πρωτοδικείου.
Πάντως εικονικά διαζύγια εκδίδονται κατά κόρον εκτός από εργασιακούς και για φορολογικούς λόγους. Οπως λέει στην «Κ» ο δικηγόρος Αθηνών κ. Παναγιώτης Κουσουβέλης, είναι πολλοί εκείνοι που ενδιαφέρονται να προχωρήσουν σε λύση του γάμου για την απαλλαγή της πρώτης κατοικίας ή για άλλα τέτοια θέματα. «Εδώ και κάποιον καιρό πάντως τα εικονικά διαζύγια αποτελούν το 20% του συνόλου των διαζυγίων που χειριζόμαστε» σημειώνει.
«Είναι εμφανές ότι ο κόσμος βρίσκεται σε πανικό», αναφέρει η κ. Γαλανοπούλου. «Ακόμα και εάν δεν διασφαλίζονται από το διαζύγιο, προσπαθούν να καθυστερήσουν τις εξελίξεις. Το θέμα δηλαδή είναι ποιος θα φύγει τελευταίος».
Πολλαπλό το κόστος
Το κόστος ενός συναινετικού διαζυγίου αγγίζει τα 800 ευρώ. «Δεν είναι καθόλου λίγα και δεν τα έχουμε, αλλά εάν αυτό βοηθήσει στο να μη χάσω τη δουλειά μου, θα τα βρούμε», λέει στην «Κ» η Σοφία, δημόσιος υπάλληλος και μητέρα ενός μικρού αγοριού. Το ζευγάρι μπαίνει στη διαδικασία με κρύα καρδιά. «Οπως και να το κάνεις, ακόμα και ψεύτικο, ένα διαζύγιο φέρνει αναστάτωση στην οικογένεια. Και οι δύο σκεφτόμαστε τι θα γίνει εάν στο μέλλον υπάρξει ρήξη μεταξύ μας ή πώς θα επηρεάσει τη σχέση το χαρτί. Πρέπει να είσαι πολύ καλά με τον σύντροφό σου για να μπεις σε μια τέτοια περιπέτεια. Και να είσαι καλά για πάντα».
Σκέφτεται λίγο και συνεχίζει: «Πού έχουμε φτάσει… Πού μας έχουν φτάσει. Αντί να ενισχύουν τον θεσμό της οικογένειας, όπως συμβαίνει σε άλλα κράτη πρόνοιας, εδώ να ενισχύουν τη διάθεση ενός ζευγαριού να χωρίσει».
Το μυαλό όμως γυρνά στις συναδέλφους της που βρίσκονται σε ακόμα χειρότερη θέση. «Γυναίκες μόνες, με μικρά παιδιά, χωρίς σύντροφο ή άλλη βοήθεια. Θα βρεθούν στον δρόμο. Η κατάσταση είναι τραγική».
Μολονότι στην αιτιολογική έκθεση του πολυνομοσχεδίου αναφέρεται ότι προβλέπονται προνομιακές εξαιρέσεις για τους προστάτες μονογονεϊκών οικογενειών, η πλειονότητα των περιπτώσεων βρίσκονται στον αέρα. Στην πράξη, ένας διαζευγμένος γονέας που έχει τη γονική επιμέλεια, ακόμα και εάν δεν λαμβάνει διατροφή από το σύζυγο, μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς διαθεσιμότητας όταν καταργηθεί ο κλάδος, η ειδικότητα ή η θέση του. Εξαιρούνται αποκλειστικά οι χήροι και οι χήρες, που μεγαλώνουν ανήλικο παιδί, οι γυναίκες που μεγαλώνουν παιδί εκτός γάμου που δεν έχει αναγνωριστεί δικαστικώς από τον πατέρα και, τέλος, οι υπάλληλοι που ασκούν κατ’ αποκλειστικότητα τη γονική μέριμνα του τέκνου.
